Orgel Databank | Beschreibung Orgel

Ausführliche Beschreibung der vorgewählten Orgel

Bild: Arno Bekers. Datering: 10 August 2009.

Bild: Arno Bekers

Lutherstadt Wittenberg, Deutschland (Sachsen-Anhalt) - Schloßkirche
Gemeinde: Lutherstadt Wittenberg
Adresse: Schlossplatz 1, 06886, Lutherstadt Wittenberg
Website: http://www.stadtkirchengemeinde-wittenberg.de/

Beschreibung nr.: 2002588.

Gebaut von: Ladegast & Sohn (1864)

Jahr	Orgelbauer	Opus	Aktivität
1771	Johann Ephraim Hübner		Neubau
1864	Ladegast & Sohn		Neubau im alten Gehäuse
1893	Ladegast & Sohn		Umbau
1935	Wilhelm Sauer Orgelbau		Umbau
1994	Eule Orgelbau	600	Reconstruction

In 1858 werd besloten om een nieuw orgel te laten bouwen voor de Schloßkirche in Wittenberg door Friedrich Ladegast. Het instrument werd in 1863/1864 gebouwd in de bestaande orgelkas van Hübner uit 1771. Er is geen gebruik gemaakt van pijpwerk van het oude orgel. In 1892 werd de kerk herbouwd in neogotische stijl. Het orgel is hierbij opnieuw opgebouwd met Barker-machines en pneumatische registertractuur. De oude kas werd vervangen door een nieuwe neogotische kas naar een ontwerp van Wilhelm Lober uit Wittenberg. Op 24 oktober 1892 bezocht de keizer van Duitsland het orgel tijdens een repetitie voor het ingebruiknameconcert. Op 31 oktober 1892 werd het orgel weer feestelijk in gebruik genomen.
De firma Sauer bouwde het orgel volledig om in 1935. Het instrument kreeg een electrische tractuur met een verplaatsbare speeltafel. Sauer poogde een universeel orgel te maken waarop ook Bach prima kon worden gespeeld. Door de mix van romantische stemmen en meer barokke toevoegingen was de klank van het orgel echter niet tot ieders tevredenheid. Besloten werd dan ook in 1985 om het Ladegast-orgel te reconstrueren.
Deze klus is in 1994 door Eule geklaard. Het meeste pijpwerk van Ladegast was in het orgel nog aanwezig, en door Ladegast was alles duidelijk gemerkt, zodat de juiste plaatsing op de laden was te herleiden. Eule voegde een Schwellwerk toe met nieuw pijpwerk en enkele stemmen van Sauer.

Technische Daten

Anzahl Register pro Manual
- Hauptwerk	13
- Oberwerk	10
- Schwellwerk	17
- Echo	6
- Pedal	11
Gesamtzahl der Stimmen	57
Tastentraktur	Mechanical
Registertraktur	Mechanical
Windlade(n)	Slider chests
Tonhöhe	a' = 441 Hz
Temperatur	Equal temperament
Winddruck	72 mm

Disposition
Hauptwerk (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8' - bas gecombineerd met Hohlflöte, Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Cornett 2-4 fach, Mixtur 4-5 fach (2'), Trompete 8' - 1994.
Oberwerk (C-f'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Flauto Traverso 8', Gedackt 8', Octave 4', Fugara 4' - 1994, Waldflöte 2', Progressio 2-4 fach (2'), Hautbois 8' - 1994, Tremulant.
Schwellwerk (C-f'''): Viola d'Amour 16', Flöten-Principal 8', Gambe 8', Bordun 8' - Vanaf c met dubbele labia, Quintatön 8' - 1935/1994, Unda Maris 8' - Bas gecombineerd met Bordun, Salicet 4', Konzertflöte 4' - discant overblazend, Nasat 2 2/3' - 1935, Flautino 2', Terz 1 3/5', Harmonia Aetheria 3 fach (2'), Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Fagott 16', Trompete 8', Oboe 8' - 1935, Clarine 4'.
Echo (C-f'''): Flauto Amabile 8' - 1994, Gedackt 8', VIola di Gamba 8' - 1994, Fugara 8' - 1994; Bas gecombineerd met Viola di Gamba, Viola d'Amour 4' - 1994, Flauto Dolce 4'.
Pedal (C-f'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaune 16' - 1994, Trompete 8' - 1994.
Koppeln: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Schwellwerk, Oberwerk - Schwellwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk, Pedal - Schwellwerk.
Nebenregister und Spielhilfen: Tongwerken en Mixturen af (Hauptwerk en Pedal), Tongwerken en Mixturen af (Schwellwerk).

Gemischte Stimme	Zusammensetzung
Mixtur 4-5 fach (Hauptwerk)	C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 3/5' - 1 1/3' - 1'. fìs°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5' - 1 1/3'. c': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. d'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3'. c''': 8' - 5 1/3' - 4'.
Cornett 2-4 fach (Hauptwerk)	C: 2' - 1 3/5'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. fis'': 4' - 2 2/3' - 2'.
Progressio Harmonica 2-4 fach (Oberwerk)	C: 2' - 1 1/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. g': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. c'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3'.
Harmonia Aetheria 2-3 fach (Schwellwerk)	C: 2' - 1'. G: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3'. c''': 8' - 5 1/3' - 4'.
Mixtur 4-5 fach (Schwellwerk)	C: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c''': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.

Übrige dispositiondaten
Mehrere dispositionen	De dispositie luidde in 1864: Hauptwerk (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8' (bas gecombineerd met Hohlflöte), Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 4-5 fach (2'), Cornett 2-4 fach, Trompete 8'. Oberwerk (C-f'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Flauto Traverso 8', Gedackt 8', Octave 4', Fugara 4', Waldflöte 2', Progressio 2-4 fach (2'), Oboe 8', Tremulant . Echo (C-f'''): Flauto Amabile 8', Gedackt 8', VIola di Gamba 8', Fugara 8' (bas gecomb. met Viola di Gamba), Viola d'Amour 4', Flauto Dolce 4'. Pedaal (C-d'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaune 16'. Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk. Na de ombouw door Sauer in 1935 was de dispositie: Hauptwerk (C-a'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8', Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Rohrflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Cornett 2-4 fach, Trompete 8'. Oberwerk (C-a'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Rohrflöte 8', Gedackt 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nasard 2 2/3', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Progressio 2-4 fach (1 1/3'), Zimbel 3 fach (gereserveerd), Rankett 16' (gereserveerd), Krummhorn 8' (gereserveerd), Tremulant . Schwellwerk (C-a'''): Lieblich Gedackt 8', Gemshorn 8', Quintatön 8', Flauto Traverso 8', Dolce 8' (gereserveerd), Principal 4' (gereserveerd), Viola d'Amour 4', Flauto Dolce 4', Quinte 2 2/3' (gereserveerd), Blockflöte 2', Terz 1 3/5', Scharf 4 fach (1 1/3'), Dulcian 16', Oboe 8', Saarschalmei 4', Tremulant. Pedaal (C-f'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Lieblich Gedackt 16' (transmissie), Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Flachflöte 2', Rauschpfeife 4 fach (2 2/3'), Posaune 16', Dulzian 16' (transmissie), Tromba 8' (gereserveerd), Singend Cornett 2' (gereserveerd). Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Schwellwerk, Oberwerk - Schwellwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk, Pedal - Schwellwerk. Speelhulpen: 4 vrije combinaties, Tutti, Register-crescendo (wals), Tongwerken af.

Übrige dispositiondaten

Mehrere dispositionen

De dispositie luidde in 1864:
Hauptwerk (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8' (bas gecombineerd met Hohlflöte), Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 4-5 fach (2'), Cornett 2-4 fach, Trompete 8'.
Oberwerk (C-f'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Flauto Traverso 8', Gedackt 8', Octave 4', Fugara 4', Waldflöte 2', Progressio 2-4 fach (2'), Oboe 8', Tremulant .
Echo (C-f'''): Flauto Amabile 8', Gedackt 8', VIola di Gamba 8', Fugara 8' (bas gecomb. met Viola di Gamba), Viola d'Amour 4', Flauto Dolce 4'.
Pedaal (C-d'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaune 16'.
Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk.

Na de ombouw door Sauer in 1935 was de dispositie:
Hauptwerk (C-a'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8', Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Rohrflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Cornett 2-4 fach, Trompete 8'.
Oberwerk (C-a'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Rohrflöte 8', Gedackt 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nasard 2 2/3', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Progressio 2-4 fach (1 1/3'), Zimbel 3 fach (gereserveerd), Rankett 16' (gereserveerd), Krummhorn 8' (gereserveerd), Tremulant .
Schwellwerk (C-a'''): Lieblich Gedackt 8', Gemshorn 8', Quintatön 8', Flauto Traverso 8', Dolce 8' (gereserveerd), Principal 4' (gereserveerd), Viola d'Amour 4', Flauto Dolce 4', Quinte 2 2/3' (gereserveerd), Blockflöte 2', Terz 1 3/5', Scharf 4 fach (1 1/3'), Dulcian 16', Oboe 8', Saarschalmei 4', Tremulant.
Pedaal (C-f'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Lieblich Gedackt 16' (transmissie), Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Flachflöte 2', Rauschpfeife 4 fach (2 2/3'), Posaune 16', Dulzian 16' (transmissie), Tromba 8' (gereserveerd), Singend Cornett 2' (gereserveerd).
Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Schwellwerk, Oberwerk - Schwellwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk, Pedal - Schwellwerk.
Speelhulpen: 4 vrije combinaties, Tutti, Register-crescendo (wals), Tongwerken af.

Literatur	Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 4, 1. November 1892. Die Orgel in der Schlosskirche zu Wittenberg / A.-D. Baumgarten [red.]. - Wittenberg : Evangelisches Predigerseminar, [1994]. Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998. Orgel International 3/2001. Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel. - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004. Orgeln in Sachsen-Anhalt : Ein Reiseführer / Felix Friedrich, Vitus Froesch. - Altenburg : Verslag Klaus-Jürgen Kamprad, 2014. - (268. Veröffentlichtung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
Aufnahmen	Orgelkonzert in der Schloßkirche zu Wittenberg / Anne-Dore Baumgarten. - Fagott F-9008 (CD). - 2002.
Weblinks	https://de.wikipedia.org/wiki/Schlosskirche_(Lutherstadt_Wittenberg)#Orgel

Bild: Evert-Jan van der Leij	Bild: Piet Bron sr.	Bild: Evert-Jan van der Leij	Bild: Evert-Jan van der Leij	Bild: Evert-Jan van der Leij	Quelle: Wilfried Kirsch (Postcard)
Quelle: Wilfried Kirsch (brochure)	Bild: Evert-Jan van der Leij	Bild: Piet Bron