Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Arno Bekers. Datering: 10 August 2009.

Foto: Arno Bekers

Lutherstadt Wittenberg, Deutschland (Sachsen-Anhalt) - Schloßkirche
Gemeente: Lutherstadt Wittenberg
Adres: Schlossplatz 1, 06886, Lutherstadt Wittenberg
Website: http://www.stadtkirchengemeinde-wittenberg.de/

Beschrijving nr.: 2002588.

Gebouwd door: Ladegast & Sohn (1864)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1771 Johann Ephraim Hübner  nieuwbouw
1864 Ladegast & Sohn  nieuwbouw in bestaande kas
1893 Ladegast & Sohn  ombouw
1935 Wilhelm Sauer Orgelbau  ombouw
1994 Eule Orgelbau600 reconstructie

  • In 1858 werd besloten om een nieuw orgel te laten bouwen voor de Schloßkirche in Wittenberg door Friedrich Ladegast. Het instrument werd in 1863/1864 gebouwd in de bestaande orgelkas van Hübner uit 1771. Er is geen gebruik gemaakt van pijpwerk van het oude orgel. In 1892 werd de kerk herbouwd in neogotische stijl. Het orgel is hierbij opnieuw opgebouwd met Barker-machines en pneumatische registertractuur. De oude kas werd vervangen door een nieuwe neogotische kas naar een ontwerp van Wilhelm Lober uit Wittenberg. Op 24 oktober 1892 bezocht de keizer van Duitsland het orgel tijdens een repetitie voor het ingebruiknameconcert. Op 31 oktober 1892 werd het orgel weer feestelijk in gebruik genomen.
  • De firma Sauer bouwde het orgel volledig om in 1935. Het instrument kreeg een electrische tractuur met een verplaatsbare speeltafel. Sauer poogde een universeel orgel te maken waarop ook Bach prima kon worden gespeeld. Door de mix van romantische stemmen en meer barokke toevoegingen was de klank van het orgel echter niet tot ieders tevredenheid. Besloten werd dan ook in 1985 om het Ladegast-orgel te reconstrueren.
  • Deze klus is in 1994 door Eule geklaard. Het meeste pijpwerk van Ladegast was in het orgel nog aanwezig, en door Ladegast was alles duidelijk gemerkt, zodat de juiste plaatsing op de laden was te herleiden. Eule voegde een Schwellwerk toe met nieuw pijpwerk en enkele stemmen van Sauer.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hauptwerk13
- Oberwerk10
- Schwellwerk17
- Echo6
- Pedal11
Totaal aantal stemmen57
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 441 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk72 mm

Dispositie
Hauptwerk (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8' - bas gecombineerd met Hohlflöte, Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Cornett 2-4 fach, Mixtur 4-5 fach (2'), Trompete 8' - 1994.
Oberwerk (C-f'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Flauto Traverso 8', Gedackt 8', Octave 4', Fugara 4' - 1994, Waldflöte 2', Progressio 2-4 fach (2'), Hautbois 8' - 1994, Tremulant.
Schwellwerk (C-f'''): Viola d'Amour 16', Flöten-Principal 8', Gambe 8', Bordun 8' - Vanaf c met dubbele labia, Quintatön 8' - 1935/1994, Unda Maris 8' - Bas gecombineerd met Bordun, Salicet 4', Konzertflöte 4' - discant overblazend, Nasat 2 2/3' - 1935, Flautino 2', Terz 1 3/5', Harmonia Aetheria 3 fach (2'), Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Fagott 16', Trompete 8', Oboe 8' - 1935, Clarine 4'.
Echo (C-f'''): Flauto Amabile 8' - 1994, Gedackt 8', VIola di Gamba 8' - 1994, Fugara 8' - 1994; Bas gecombineerd met Viola di Gamba, Viola d'Amour 4' - 1994, Flauto Dolce 4'.
Pedal (C-f'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaune 16' - 1994, Trompete 8' - 1994.
Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Schwellwerk, Oberwerk - Schwellwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk, Pedal - Schwellwerk.
Speelhulpen: Tongwerken en Mixturen af (Hauptwerk en Pedal), Tongwerken en Mixturen af (Schwellwerk).

VulstemSamenstelling
Mixtur 4-5 fach (Hauptwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 3/5' - 1 1/3' - 1'. fìs°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5' - 1 1/3'. c': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. d'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3'. c''': 8' - 5 1/3' - 4'.
Cornett 2-4 fach (Hauptwerk) C: 2' - 1 3/5'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. fis'': 4' - 2 2/3' - 2'.
Progressio Harmonica 2-4 fach (Oberwerk) C: 2' - 1 1/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. g': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. c'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3'.
Harmonia Aetheria 2-3 fach (Schwellwerk) C: 2' - 1'. G: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3'. c''': 8' - 5 1/3' - 4'.
Mixtur 4-5 fach (Schwellwerk) C: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c''': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De dispositie luidde in 1864:
    Hauptwerk (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8' (bas gecombineerd met Hohlflöte), Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 4-5 fach (2'), Cornett 2-4 fach, Trompete 8'.
    Oberwerk (C-f'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Flauto Traverso 8', Gedackt 8', Octave 4', Fugara 4', Waldflöte 2', Progressio 2-4 fach (2'), Oboe 8', Tremulant .
    Echo (C-f'''): Flauto Amabile 8', Gedackt 8', VIola di Gamba 8', Fugara 8' (bas gecomb. met Viola di Gamba), Viola d'Amour 4', Flauto Dolce 4'.
    Pedaal (C-d'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaune 16'.
    Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk.

  • Na de ombouw door Sauer in 1935 was de dispositie:
    Hauptwerk (C-a'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gemshorn 8', Hohlflöte 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Rohrflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Cornett 2-4 fach, Trompete 8'.
    Oberwerk (C-a'''): Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Salicional 8', Rohrflöte 8', Gedackt 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nasard 2 2/3', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Progressio 2-4 fach (1 1/3'), Zimbel 3 fach (gereserveerd), Rankett 16' (gereserveerd), Krummhorn 8' (gereserveerd), Tremulant .
    Schwellwerk (C-a'''): Lieblich Gedackt 8', Gemshorn 8', Quintatön 8', Flauto Traverso 8', Dolce 8' (gereserveerd), Principal 4' (gereserveerd), Viola d'Amour 4', Flauto Dolce 4', Quinte 2 2/3' (gereserveerd), Blockflöte 2', Terz 1 3/5', Scharf 4 fach (1 1/3'), Dulcian 16', Oboe 8', Saarschalmei 4', Tremulant.
    Pedaal (C-f'): Untersatz 32', Principalbass 16', Violon 16', Subbass 16', Lieblich Gedackt 16' (transmissie), Octavbass 8', Violoncello 8', Bassflöte 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Flachflöte 2', Rauschpfeife 4 fach (2 2/3'), Posaune 16', Dulzian 16' (transmissie), Tromba 8' (gereserveerd), Singend Cornett 2' (gereserveerd).
    Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Schwellwerk, Oberwerk - Schwellwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk, Pedal - Schwellwerk.
    Speelhulpen: 4 vrije combinaties, Tutti, Register-crescendo (wals), Tongwerken af.

Literatuur
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 4, 1. November 1892.
  • Die Orgel in der Schlosskirche zu Wittenberg / A.-D. Baumgarten [red.]. - Wittenberg : Evangelisches Predigerseminar, [1994].
  • Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998.
  • Orgel International 3/2001.
  • Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel. - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004.
  • Orgeln in Sachsen-Anhalt : Ein Reiseführer / Felix Friedrich, Vitus Froesch. - Altenburg : Verslag Klaus-Jürgen Kamprad, 2014. - (268. Veröffentlichtung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
Opnamen Orgelkonzert in der Schloßkirche zu Wittenberg / Anne-Dore Baumgarten. - Fagott F-9008 (CD). - 2002.
Links https://de.wikipedia.org/wiki/Schlosskirche_(Lutherstadt_Wittenberg)#Orgel

Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 23 August 2011.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Piet Bron sr. Datering: 14 July 2008.
Foto: Piet Bron sr.
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 23 August 2011.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 23 August 2011.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 23 August 2011.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Bron: Wilfried Kirsch (Postcard).
Bron: Wilfried Kirsch (Postcard)
Bron: Wilfried Kirsch (brochure).
Bron: Wilfried Kirsch (brochure)
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 23 August 2011.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Piet Bron. Datering: 30 April 2017.
Foto: Piet Bron