Orgel Databank | Beschreibung Orgel

Ausführliche Beschreibung der vorgewählten Orgel

Bild: Jaap Huttenga. Datering: 3 May 2013.

Bild: Jaap Huttenga

Hamburg, Deutschland (Hamburg) - Hauptkirche Sankt Jacobi
Gemeinde: Hamburg
Adresse: Jakobikirchehof 22, 20095, Hamburg
Website: https://jacobus.de/

Beschreibung nr.: 2000045.

Gebaut von: Arp Schnitger (1693)
Die Orgel enthält älteren Material: Pipes aus 1516 von Iversand & Stüven, Pipes aus 1636 von Gottfried Fritzsche

Jahr	Orgelbauer	Opus	Aktivität
1693	Arp Schnitger		Neubau
1761	Johann Jakob Lehnert		Vergrößerung
1961	Emanuel Kemper & Sohn		Restaurierung
1993	Jürgen Ahrend	139	Reconstruction

Arp Schnitger voltooide in 1693 een groot orgel voor de Jacobikirche in Hamburg. Bij de bouw gebruikte hij vijftien registers uit het vorige orgel, daterend uit 1512-1516 (Iversand & Stueven), 1550, 1570, 1590,1600 en 1636 (Gottfried Fritzsche). In 1917 zijn de frontpijpen gevorderd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het binnenwerk opgeslagen. Bij de grote bombardementen op Hamburg ging de rest van het orgel wel verloren. Na de oorlog bouwde de firma Kemper het in de jaren 1959-1961 weer op. De orgelkassen werden gereconstrueerd, maar er werd een moderne speeltafel gemaakt. Het orgel is op 29 januari 1961 weer in gebruik genomen.
In 1993 werd een nieuwe restauratie voltooid door Jürgen Ahrend, waarbij het oorspronkelijke werk weer geheel is gereconstrueerd in Schnitger-stijl. Daarbij is ook een nieuwe kas vervaardigd voor het rugpositief. De eerdere rugwerkkas is in Wismar gebruikt voor de bouw van een koororgel voor de Nikolaikirche. Op 11 april 1993 kon het orgel weer in gebruik worden genomen. Het grote orgel is in 1925 de inspiratiebron geweest voor Günther Ramin en Karl Straube voor een congres in Hamburg over orgelbouw en -muziek. Hieruit is de Orgelbewegung ontstaan.

Technische Daten

Anzahl Register pro Manual
- Werck	12
- Oberpositiv	13
- Rückpositiv	13
- Brustpositiv	8
- Pedal	14
Gesamtzahl der Stimmen	60
Tonumfang Manual	CDEFGA-c''', Rückpositiv CDE-c'''
Tonumfang Pedal	CD-d'
Tastentraktur	Mechanical
Registertraktur	Mechanical
Windlade(n)	Slider chests
Tonhöhe	a' = 495,45 Hz bij 18 graden Celsius
Temperatur	1/5 comma gemodificeerde Meantone
Winddruck	80 mm

Disposition
Werck: Principal 16' - 1993, Quintadehna 16' - 1636/1693, Octava 8' - 1516/1590/1693, Spitzflöht 8', Viola di Gamba 8' - 1761, Octava 4' - 1590/1693, Rohrflöht 4' - 1590/1693, Super Octava 2', Flachflöht 2' - 1993, Rauschpfeiff 3 fach - 1590/1693, Mixtur 6-8 fach - 1636/1693, Trommet 16' - 1636/1693.
Oberpositiv: Principal 8' - 1693/1993, Holtzflöht 8', Rohrflöht 8', Octava 4' - 1590, Spitzflöht 4', Nasat 3', Octava 2' - 1636, Gemshorn 2' - 1590/1636, Scharff 4-6 fach - 1636/1993, Cimbel 3 fach - 1693/1994, Trommet 8', Vox Humana 8', Trommet 4' - 1693/1993, Tremulant.
Rückpositiv: Principal 8' - 1993, Gedackt 8' - 1590/1636, Quintadehna 8' - 1590/1636, Octava 4' - 1636/1693, Blockflöht 4' - 1590/1636, Octava 2' - 1636/1693, Querpfeiff 2' - 1636/1693, Siffloit 1 1/2' - 1636, Sexquialtera 2 fach - 1636/1693, Scharff 6-8 fach - 1636/1693, Dulcian 16', Bahrpfeiff 8' - 1636/1693, Trommet 8' - 1761/1993, Tremulant, 2 Cimbelsterne.
Brustpositiv: Holzprincipal 8' - 1636, Octava 4' - 1693/1993, Hollflöht 4', Waldtflöht 2', Sexquialtera 2 fach - 1590/1636, Scharff 4-6 fach, Dulcian 8', Trechter Regal 8'.
Pedal: Principal 32' - 1693/1993, Octava 16', Subbaß 16', Octava 8', Octava 4' - 1636, Nachthorn 2', Mixtur 6-8 fach - 1636/1693, Rauschpfeiff 3 fach - 1636/1693, Posaune 32', Posaune 16', Dulcian 16', Trommet 8', Trommet 4', Cornet 2'.
Koppeln: Werck - Oberpositiv - schuifkoppel, Werck - Brustpositiv - schuifkoppel.
Nebenregister und Spielhilfen: Trommel, 5 Ventiele.

Literatur	Het orgel en zijn meesters : Met talrijke afbeeldingen en portretten / M.A. Prick van Wely. - 's-Gravenhage: J. Philip Kruseman, 1931. Neuzeitlicher Orgelbau / Paul Smets. - Mainz : Rheingold-Verlag, 1949. Duitse Schnitger-orgels : Enkele tips voor vacantieplannenmakers / mr. C.J. Verplanke. - In: Organist & Eredienst, jrg. 20, nr. 218, juli/augustus 1954. Die Arp-Schnitger-Orgel der Hauptkirche St. Jacobi Hamburg : Festschrift aus Anlass der Wiederweihe am Sonntag Septuagesimae, 29. Januar 1961. - Hamburg : Kirchenvorstand Sankt Jacobi, 1961. Orgels als herinneringen aan J.S. Bach / Harry Mayer. - In: Het Orgel, jrg. 57 nr. 9, november 1961. "Waarheen gaan wij" / Lambert Erné. - In: Het Orgel, jrg. 60 nr. 2, februari 1964. De internationale Orgeltagung te Hamburg (1) / A. Hamer. - In: Het Orgelblad, jrg. 9 nr. 1/2, januari/februari 1966. 40 jaar Duitse Orgelvernieuwingsbeweging / A. Hamer. - In: Het Orgelblad, jrg. 9 nr. 6, juni 1966. Bach's contacten met het Noorden / Anne Risselada. - In: Het Orgel, jrg. 62 nr. 10, oktober 1966. Der historische Orgelbau im Küstengebiet zwischen Hamburg und Groningen (16. bis 18. Jahrhundert) / Gustav Fock. - In: Acta Organologica Band 1. - Berlin : Verlag Merseburger, 1967. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 30). Arp Schnitger und seine Schule : Ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues im Nord- und Ostseeküstengebiet / Gustav Fock. - Kassel [etc.] : Bärenreiter, 1974. Hamburg stopt 4,5 miljoen in herstel Schnitger-orgel / Rob van der Hilst. - In: Trouw, dinsdag 11 augustus 1987. Ars Organi 3/1993. Arp-Schnitger-Orgel St. Jacobi Hamburg : Geschichte der Orgel. - Hamburg : St. Jacobi-Gemeinde, [1994]. - Brochure, verkrijgbaar in de kerk. Berühmte Orgeln : Meisterwerke europäischer Orgelbauer / Ursula und Ulrich Rüge. - Hamburg : Nikol Verlagsgesellschaft mbH, 1994. Die Arp-Schnitger-Orgel der Hauptkirche St. Jacobi zu Hamburg / Heimo Reinitzer [red.]. - Hamburg : Christians Verlag, 1995. On the Pitch and Temperament of the Arp Schnitger Organ in St. Jacobi, Hamburg / C.H. Edskes. - Göteborg : University of Göteborg. Die Orgeln in Hamburg / Günter Seggermann. - München : Christian Verlag, 1997. Orgeln in Niedersachsen / Harald Vogel, Günter Lade, Nicola Borger-Keweloh. - Bremen : Verlag Hauschild, 1997. Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998. Excursie 2005 : Op zoek naar de oorsprong van het Noord Duitse orgel : Woensdag 21 t/m zaterdag 24 september. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 2005. Fünf Jahrhunderte Orgelbau in Hamburg / Günter Seggermann. - In: Ars Organi, 57. Jhg., Heft 3, September 2009. Arp Schnitger en zijn werk : Fotoboek met de bewaard gebleven orgels en orgelfronten van Arp Schnitger / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2009. Arp Schnitger und sein Werk : Bildband mit den erhaltenen Orgeln und Prospekten Arp Schnitgers / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - 2. revidierte Auflage. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2013. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 241). Die überlieferung der Schnitger-Orgeln : Kurze Beschreibung der erhaltenen Instrumente / Harald Vogel. - In: Ars Organi, 67. Jhg., Heft 4, Dezember 2019.
Aufnahmen	Weihnacht mit Johann Sebastian Bach / Gerhard Löffler. - MDG 906 2123-6 (CD). - 2019. Bach : Sonatas / Kåre Nordstoga. - Lawo Classics LWC1087 (2-CD). - 2015. Northern Baroque : Sweelinck, Buxtehude & Co. / Fabien Moulaert m.m.v. Zsuzsi Tóth, sopraan. - Coviello Classics COV 91504 (CD). - 2015. - Opgenomen in Hamburg en Hoogstraten. Georg Böhm (1661-1733) : Keyboard works / Stef Tuinstra. - Document (3-CD). - 2011. - Opgenomen in Hamburg en Zandeweer. Vincent Lübeck : Organ works / Léon Berben. - Aeolus AE10571 (CD). - 2009. - Opgenomen in Hamburg en Weener. Dietrich Buxtehude : Opera Omnia VIII : Organ works 3 / Ton Koopman. - Challenge Records CC 72247 (CD). - 2008. Dietrich Buxtehude : Complete works for organ Vol. 5 / Bine Bryndorf. - Dacapo Records 6.220520 (CD). - 2007. Johann Sebastian Bach : Orgelwerke Live / Heinz Wunderlich. - Organum Classics OGM 253017 (3-CD). - 2007. - Opnamen uit de jaren 1976-1982. Matthias Weckmann : Orgelwerke / Joseph Kelemen. - Oehms Classics OC 627 (SACD). - 2006. J.S. Bachs früheste Notenhandschriften / Jean-Claude Zehner. - Carus-Verlag 83.197 (CD). - 2006. Annum per Annum Vol.1 : Norddeutsche Orgelmusik zu Advent und Weihnacht / Albert Bolliger. - Sinus 7001 (CD). - 2004. Johann Sebastian Bach : Organ Works / Håkan Wikman. - Alba ABCD 117 (CD). Johann Sebastian Bach : Orgelwerke - Organ works / Rainer Oster. - Arte Nova Classics 74321636442 (CD). - 1999. Dietrich Buxtehude : Orgelwerke - Organ works / Rainer Oster. - Arte Nova Classics 74321636332 (CD). - 1999. Konstantin Reymaier plays the Arp Schnitger organ of St. Jacobi Hamburg. - Priory PRCD 607 (CD). - (Great European Organs ; 55). Bach - Organ works vol. 4 / Ton Koopman. - Teldec 4509-98443-2 (CD). - 1996. Bach - Organ works vol. 3 / Ton Koopman. - Teldec 4509-94460-2 (CD). - 1996. Max Reger Orgelwerke 3 / Heinz Wunderlich. - Signum SIG X 2700 (CD). - 1993. Max Reger Orgelwerke 2 / Heinz Wunderlich. - Signum SIG X 2600 (CD). - 1993. Max Reger Orgelwerke 1 / Heinz Wunderlich. - Signum SIG X 2500 (CD). - 1993. Dietrich Buxtehude : Organ works volume 7 / Harald Vogel. - MDG L 3427 (CD). J.S. Bach - Orgelwerke Live / Heinz Wunderlich. - Organum Records ASR 00030-00038b (10 LP's). - 1988. Der Norddeutsche Barock / Heinz Wunderlich. - Pelca 40520 (LP). - (Die Orgel in Jahrhunderten und ihre Stilepochen). - Bevat o.a. 36 klankdemonstraties. Heinz Wunderlich an der Meisterorgel Arp Schnitger zu St. Jacobi Hamburg / Heinz Wunderlich. - Schwann Musica Sacra AMS 2586 (LP). - 1967.
Weblinks	https://jacobus.de/musik/orgeln https://www.arpschnitger.nl/shamb.html https://www.orgelbau-ahrend.de/opus139wa.html https://en.wikipedia.org/wiki/Schnitger_organ_%28Hamburg%29 https://pipeorgantaxonomy.wordpress.com/2015/06/05/arp-schnitger-jacobikirche-hamburg-germany/

Bild: Jaap Huttenga	Bild: Jaap Huttenga	Bild: Jaap Huttenga	Bild: René Troost	Bild: Jaap Huttenga	Bild: Tjalling Roosjen
Bild: Tjalling Roosjen	Bild: Evert-Jan van der Leij	Bild: Tjalling Roosjen	Bild: Tjalling Roosjen	Bild: Tjalling Roosjen	Bild: Jaap Huttenga
Quelle: Postcard	Bild: Evert-Jan van der Leij