Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 18 June 2011.

Foto: Tjalling Roosjen

Norden, Deutschland (Niedersachsen) - Sint Ludgerikirche
Gemeente: Norden
Streek:Ostfriesland
Adres: Am Markt 66, 26506, Norden
Website: http://www.norden-ludgeri.de/

Beschrijving nr.: 2000540.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0096.

Gebouwd door: Arp Schnitger (1688)
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk uit 1566/1567 van Andreas de Mare, pijpwerk uit 1618 van Edo Evers

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1567	Andreas de Mare		nieuwbouw
1618	Edo Evers		ombouw
1688	Arp Schnitger		nieuwbouw
1692	Arp Schnitger		uitbreiding
1985	Jürgen Ahrend	116	restauratie

Het Schnitger-orgel in Norden is in 1985 geheel gereconstrueerd. Van de 46 registers zijn er 25 nieuw gemaakt. Schnitger bouwde het instrument in 1688. Hierbij gebruikt hij pijpwerk uit het oude orgel, gemaakt door De Mare (1566/1567) en Evers (1616/1618). In 1692 breidde Schnitger het orgel uit met een Bovenwerk, dat bespeelbaar is van het derde klavier, waar ook het Borstwerk mee verbonden is. In de loopt van de tijd was het instrument verschillende keren aangepast aan de heersende mode en gewijzigd. In de jaren 1981-1985 werd het geheel gerestaureerd door Jürgen Ahrend, en in oude staat teruggebracht.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hauptwerk	12
- Rückpositiv	11
- Brustwerk	6
- Oberwerk	8
- Pedal	9
Totaal aantal stemmen	46
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	5/8 toon boven normaal (440 Hz)
Temperatuur	Gemodificeerde 1/5 komma middentoonstemming
Winddruk	71,5 mm

Dispositie
Hauptwerk (CDEFGA-c'''): Quintadena 16' - voor 1688, Principal 8' - 1985, Rohrfloit 8' - voor 1688, Octav 4' - voor 1688, Spitzfloit 4' - 1985, Quinta 3' - 1985, Nasat 3' - 1985, Octav 2' - voor 1688, Gemshorn 2' - 1688, Mixtur 6 fach - 1985, Cimbel 3 fach - 1985, Trommet 16' - 1985.
Rückpositiv (CDE-c'''): Principal 8' - 1985, Gedact 8' - voor 1688, Octav 4' - 1688, Rohrfloit 4' - 1688, Octav 2' - 1688, Waldfloit 2' - 1688, Ziffloit 1' - 1688, Sexquialt 2 fach - 1688, Tertian 2 fach - 1688, Scharff 6 fach - 1985, Dulcian 8' - 1985, Tremulant.
Brustwerk (CDEFGA-c'''): Gedact 8' - 1688, Plockfloit 4' - 1688, Principal 2' - 1985, Quinta 1 1/2' - 1688, Scharff 4 fach - 1688, Regal 8' - 1985.
Oberwerk (CDEFGA-c'''): Hollfloit 8' - 1692, Octav 4' - 1692, Flachfloit 2' - 1692, Rauschpfeiff 2 fach - 1985, Scharff 4-6 fach - 1985, Trommet 8' - 1985, Vox Humana 8' - 1985, Schalmei 4' - 1985, Tremulant.
Pedal (CDE-d'): Principal 16' - 1985, Octav 8' - voor 1688, Octav 4' - 1985, Rauschpfeiff 2 fach - 1985, Mixtur 8 fach - 1985, Posaun 16' - 1985, Trommet 8' - 1985, Trommet 4' - 1985, Cornet 2' - 1985.
Overige registers: Zimbelsternen - in front rugpositief, Vogelgesang.
Koppelingen: Manual II - Manual III - schuifkoppel.
Speelhulpen: 5 afsluiters, Calcant.

Vulstem	Samenstelling
Mixtur 6 fach (Hauptwerk)	C: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3' - 1/3'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 2/3' - 1/2' - 1/2'. g°: 2' - 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. g': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. g'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Sexquialt 2 fach (Rückpositiv)	C: 1 1/3' - 4/5'. c°: 2 2/3' - 1 3/5'.
Tertian 2 fach (Rückpositiv)	C: 4/5' - 2/3'. c°: 1 3/4' - 1 1/3'. c': 3 1/5' - 2 2/3'.
Scharff 6 fach (Rückpositiv)	C: 1' - 2/3' - 2/3' - 1/2' - 1/3' - 1/3'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 2/3' - 1/2' - 1/2'. g°: 2' - 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. g': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. g'': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'.
Scharff 4 fach (Brustwerk)	C: 1/2' - 1/3' - 1/4' - 1/6'. c°: 2/3' - 1/2' - 1/3' - 1/3'. g°: 1' - 2/3' - 2/3' - 1/2'. c': 1 1/3' - 1' - 2/3' - 2/3'. g': 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Rauschpfeiff 2 fach (Oberwerk)	C: 1 1/3' - 1'. g°: 2 2/3' - 2'.
Scharff 4-6 fach (Oberwerk)	C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. g°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Rauschpfeiff 2 fach (Pedal)	C: 2 2/3' - 2'.
Mixtur 8 fach (Pedal)	C: 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3' - 2/3' - 2/3' - 1/2' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3' - 2/3' - 2/3'.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	In 1931 werd als dispositie vermeld door Christhard Mahrenholz: Hauptwerk: Quintaden 16', Prinzipal 8', Rohrflöte 8', Oktav 4', Spitzflöte 4', Quinte 3', Nasat 3', Oktav 2', Gemshorn 2', Mixtur 8 fach, Zimbel 3 fach, Trompete 16'. Rückpositiv: Prinzipal 8', Gedackt 8', Oktave 4', Flöte (Gedackt) 4', Oktav 2', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Sesquialtera 2 fach, Terzian 2 fach, Scharf 6 fach, Dulzian 8'. Oberwerk: Hohlflöte 8', Oktave 4', Flachflöte 2', Rauschpfeife 2 fach, Scharf 4-6 fach, Trompete 8', Vox Humana 8', Schalmei 4'. Brustwerk: Gedackt 8', Blockflöte 4', Prinzipal 2', Quinte 1 1/2', Scharf 4 fach, Regal 8'. Pedal: Prinzipal 16', Oktav 8', Oktav 4', Rauschpfeife 2 fach, Mixtur 8 fach, Posaune 16', Trompete 8', Trompete 4', Kornett 2'.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

In 1931 werd als dispositie vermeld door Christhard Mahrenholz:
Hauptwerk: Quintaden 16', Prinzipal 8', Rohrflöte 8', Oktav 4', Spitzflöte 4', Quinte 3', Nasat 3', Oktav 2', Gemshorn 2', Mixtur 8 fach, Zimbel 3 fach, Trompete 16'.
Rückpositiv: Prinzipal 8', Gedackt 8', Oktave 4', Flöte (Gedackt) 4', Oktav 2', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Sesquialtera 2 fach, Terzian 2 fach, Scharf 6 fach, Dulzian 8'.
Oberwerk: Hohlflöte 8', Oktave 4', Flachflöte 2', Rauschpfeife 2 fach, Scharf 4-6 fach, Trompete 8', Vox Humana 8', Schalmei 4'.
Brustwerk: Gedackt 8', Blockflöte 4', Prinzipal 2', Quinte 1 1/2', Scharf 4 fach, Regal 8'.
Pedal: Prinzipal 16', Oktav 8', Oktav 4', Rauschpfeife 2 fach, Mixtur 8 fach, Posaune 16', Trompete 8', Trompete 4', Kornett 2'.

Literatuur	Het "Schnitger"-Orgel te Norden. - In: Het Orgel, 28e Jaargang No. 5, Februari 1931. Handbuch der Orgelkunde / Winfred Ellerhorst. - [S.l.] : Benziger, [1935]. Neuzeitlicher Orgelbau / Paul Smets. - Mainz : Rheingold-Verlag, 1949. Klingendes Friesland : Orgeln zwischen Weser und Ems / Günter Seggermann. - Cuxhaven : Verlag Olivia, 1959. - (Kleinen Cux-Bücher ; 5). Verslag orgelstudiereis door Noord-Nederland en Oost-Friesland (Duitsland) van dinsdag 19 tot zaterdag 23 april 1960 (II) / dr.ir. W.H.C. Knapp. - In: Het Orgelblad, jrg. 5 nr. 3, maart 1962. Die Orgeln Ostfrieslands : Orgeltopographie / Walter Kaufmann. - Aurich : Verlag Ostfriesische Landschaft, 1968. - (Abhandlungen und Vorträge zur Geschichte Ostfrieslands ; XLVIII). Arp Schnitger und seine Schule : Ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues im Nord- und Ostseeküstengebiet / Gustav Fock. - Kassel [etc.] : Bärenreiter, 1974. Denkmalorgeln zwischen Weser und Ems / Günter Seggermann, Wolfgang Weidenbach. - Kassel : Merseburger, 1980. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 81). Het Arp Schnitger-orgel in de St.-Ludgerikerk te Norden (Ostfriesland) / Luk Bastiaens. - In: Orgelkunst, negende jaargang nummer 4, december 1986. Schnitger-orgel Norden fameus herboren door restauratie Jürgen Ahrend / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 85 nr. 4, april 1989. Berühmte Orgeln : Meisterwerke europäischer Orgelbauer / Ursula und Ulrich Rüge. - Hamburg : Nikol Verlagsgesellschaft mbH, 1994. Orgellandschaft Ostfriesland / Harald Vogel, Reinhard Ruge, Robert Noah, Martin Stromann. - Norden : Soltan Kurier, 1995. Orgellandschaft Ostfriesland / Harald Vogel, Reinhard Ruge, Robert Noah. - 2., überarbeitete Auflage. - Norden : Verlag Soltau-Kurier, 1997. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 159). Orgeln in Niedersachsen : Herausgegeben von der Niedersächsischen Sparkasssenstiftung / Harald Vogel, Günter Lade, Nicola Borger-Keweloh ; Volkhard Hofer. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild GmbH, 1997. 350 jaar Arp Schnitger. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1998. - Publicatie nr. 24. Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998. 2. Orgelstudienfahrt : Ostfriesland Rysum Uttum Marienhafe Norden : 03. Oktober 2002 / Bernhard Streiko. - Cantus, 2002. Arp Schnitger en zijn werk : Fotoboek met de bewaard gebleven orgels en orgelfronten van Arp Schnitger / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2009. Kleine Beiträge, Berichte und Nachrichten : 25 Jahre Restaurierung der Schnitger-Orgel in Norden / Christian Michel. - In: Ars Organi, 59. Jhg., Heft 3, September 2011. Arp Schnitger und sein Werk : Bildband mit den erhaltenen Orgeln und Prospekten Arp Schnitgers / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - 2. revidierte Auflage. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2013. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 241). Die überlieferung der Schnitger-Orgeln : Kurze Beschreibung der erhaltenen Instrumente / Harald Vogel. - In: Ars Organi, 67. Jhg., Heft 4, Dezember 2019.
Opnamen	Bach : Organ Landscapes / Jörg Halubek. - Berlin-Classics (2CD). - 2022. - Recorded in Lübeck, Goslar and Norden. Harald Vogel spielt Vincent Lübeck Das gesamte Orgelwerk / Harald Vogel. - Organeum (CD). - (The Art of Organ Sound Komponisten-Portrait ; 2). Harald Vogel spielt Nicolaus Bruhns Das gesamte Orgelwerk / Harald Vogel. - Organeum (CD). - (The Art of Organ Sound Komponisten-Portrait ; 1). - Opgenomen in Norden, Weener en Stanford. Franz Tunder in perspectief 1 / Peter Westerbrink. - SIOG 201401 (CD). - 2015. Arp-Schnitger-Orgel Norden Vol. 3 / Agnes Luchterhandt, Thiemo Janssen. - MDF 906 1753-6 (CD). - 2012. Organ Music of Dieterich Buxtehude / James Kibble. - Block M Records BMR 009 (CD). Arp-Schnitger-Orgel Norden Vol. 2 / Agnes Luchterhandt, Thiemo Janssen. - MDG 906 1502-6 (CD). - 2008. Arp-Schnitger-Orgel Norden / Agnes Luchterhandt, Thiemo Janssen. - MDG 906 1363-6 (CD). - 2007. Dietrich Buxtehude : Sämtliche Orgelwerke / Ulrik Spang-Hanssen. - TI 224050 (box met 6 CD's). - 2006. - Opgenomen in Præstø, Noordbroek, Norden, Vichy en Roskilde. Annum per Annum Vol.2 : Norddeutsche Orgelmusik Epiphanias - Passion - Ostern / Albert Bolliger. - Sinus 7002 (CD). - 2004. Franz Tunder Orgelwerke / Bernard Foccroulle. - Ricercar RIC 239 (CD). - 2004. - Opgenomen in Norden en Roskilde. Organ Music of Dieterich Buxtehude : James Kibbie at the 1687 Schnitger Organ of St. Ludgeri, Norden / James Kibbie. - Arkay Records AR6088 (CD). Music of a Father and Son / David Yearsley. - Loft Recordings LRCD1010 (CD). - 2001. De Noord-duitse orgelkoraalkunst in de 17e eeuw / Stef Tuinstra. - NNOA01 (CD). - 2000. Orgeln in Ostfriesland II : Gotik - Renaissance - Barok / Harald Vogel. - Organeum OC-09602 (CD). - 1997. - Opgenomen in Rysum, Uttum, Norden en Marienhafe. Roland Götz spielt Johann Pachelbel / Roland Götz. - Studio XVII Augsburg 96515 (CD). - (Orgelschätze). Mathias Weckmann : Das Orgelwerk / Hans Davidsson. - Motette DCD 11461-1/2 (dubbel-CD). - 1993. Melchior Schildt - Sämtliche Orgelwerke / Vincent van Laar. - Aliud ACD BJ 108-2 (CD). - 1991. Glanz des Norddeutschen Orgelbarock / Glorie van de Noordduitse orgelbarok / Jan Kleinbussink. - Ars Organi 11 52052 (CD). - 1991. Johann Sebastian Bach : Orgelwerke IV / Bernard Foccroulle. - Ricercar RIC 064042 (CD). - 1990. Orgel Ostfriesland : Gotik - Renaissance - Barock/ Harald Vogel. - Deutsche Harmonia Mundi HM 939-2 (CD). - 1989. - Recorded in Rysum, Uttum, Westerhusen, Norden, Marienhafe and Weener. Buxtehude - Sämtliche Orgelwerke, vol. 1 / Harald Vogel. - Dabringhaus und Grimm MD+G L 3268 (CD). - Opgenomen in Lübeck en Norden. H. Scheidemann - D. Buxtehude - J.S. Bach / Hans van Nieuwkoop, Cor van Wageningen. - CD 1988. - Opgenomen in Norden, Lüdingworth, Altenbruch en Noordbroek. Franz Tunder : Das Orgelwerk / Wolfram Syré. - Motette DCD 11081 (CD). - 1989. Das goldene Zeitalter der norddeutschen Orgelkunst / Harald Vogel. - ORA 3007 (LP) / ORA 3207 (CD). - 1985. Arp Schnitger-Orgeln zu Norden, Grasberg, Nieuw-Scheemda, Dedesdorf, Uithuizen und Groningen : Folge 1 / Werner Jacob. - Electrola C 187 - 30 214/15 (2LP). - 1975.
Links	https://www.arpschnitger.nl/snorden.html https://www.orgelbau-ahrend.de/opus116wa.html https://www.nomine.net/norden-ludgerikirche https://www.orgel-owl.de/as/as_nord.htm https://pipeorgantaxonomy.wordpress.com/2014/09/19/arp-schnitger-ludgerikirche-norden-germany/

YouTube

Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Jean Telder	Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen	Bron: Postcard	Bron: Postcard	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Jean Telder	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen	Foto: Tjalling Roosjen