Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Roel Sikkema. Datering: 1 December 2023.

Foto: Roel Sikkema

Apeldoorn, Nederland (Gelderland) - Paleis Het Loo, kapel
Gemeente: Apeldoorn
Streek:Veluwe
Adres: Koninklijk Park 1, 7315 JA, Apeldoorn
Website: http://www.paleishetloo.nl/

Beschrijving nr.: 1004148.
Orgelencyclopedie nummer: 87.

Gebouwd door: Johannes Bruydegom (1751)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1751 Johannes Bruydegom  nieuwbouw
1810 Builder unknown  ombouw
1891 Johan Frederik Witte  overplaatsing
1902 Gerrit Spit  restauratie
1984 Ernst Leeflang  restauratie

  • In 1810 werd door een onbekende orgelmaker een orgel gebouwd voor de kapel van Paleis Het Loo in Apeldoorn. Het is zeker dat het binnenwerk grotendeels ouder is, en werd vervaardigd door Johannes Bruydegom in 1751. Dit oude instrument had een manuaalomvang van 49 toetsen. Dit is bij de nieuwbouw uitgebreid naar 54 toetsen. De orgelkas is in 1810 nieuw vervaardigd.
  • In 1902 is het orgel gerestaureerd door Gerrit Spit. Deze wijzigde de dispositie: de Quint 3' werd vervangen door een Viola 8', de Mixtuur II sterk discant door een Fluit 2' discant en de Dulciaan 8' door een Voix Celeste 8'. In 1984 is het orgel door Ernst Leeflang volledig gerestaureerd en is de dispositie gereconstrueerd. Adviseur bij deze restauratie was ir. P. Kluyver (Uetliburg) en Onno Wiersma. In juli 1984 werd het orgel weer in gebruik genomen.
  • Bij een herinrichting van een gedeelte van het paleis in 2022-2023 is de kapel ook aangepast. Het meeste meubilair is verwijderd. Van het orgel zijn de beide vleugelstukken verwijderd.
  • Het orgel in de kapel van Paleis Het Loo is lange tijd toegeschreven geweest aan de firma Bätz. Het zou een orgel betreffen dat deze firma bouwde voor het paleis van de Groot Hertog in Luxemburg. Dit zou dan in 1891 zijn overgeplaatst naar Apeldoorn. Dit verhaal klopt niet. Het orgel dat in Luxemburg stond, staat tegenwoordig in de Muttergotteskapel in Echternach. Het is ook niet gebouwd door Bätz, maar door Johann Müller.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal8
Totaal aantal stemmen8
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 438 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk57 mm

Dispositie
Manuaal (C-f''', deling tussen b°/c'): Prestant 8' (discant) - 1751/1810, Holpijp 8' (B/D) - 1751/1810, Prestant 4' (B/D) - 1751/1810, Fluit 4' (B/D) - 1751/1810, Octaaf 2' (B/D) - 1751/1810, Octaaf 1' (B/D) - 1810, Mixtuur II sterk (2') (discant) - 1984, Dulciaan 8' (B/D) - 1984, Tremulant.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De dispositie in 1891 luidde:
    Manuaal (C-f'''): Prestant 8' (D), Holpijp 8', Prestant 4' (B/D), Fluit 4' (B), Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II sterk (D), Dulciaan 8' (B/D).

  • Voor de restauratie van 1984 was de dispositie:
    Manuaal (C-f'''): Prestant 8' (D), Holpijp 8' (B/D), Viola 8' (c°-f'''), Voix Céleste 8' (c°-f'''), Prestant 4' (B/D), Fluit 4' (B/D), Octaaf 2' (B/D), Fluit 2' (D).

Literatuur
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Restauratie kabinetorgel in de hofkapel. - In: Apeldoornse Courant, juni 1984.
  • Kroniek : juli 1984. - In: De Mixtuur, nr. 51, oktober 1985.
  • Orgelbouwnieuws : Apeldoorn. - In: De Orgelvriend, jrg. 27 nr. 10, oktober 1985.
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1790 - 1818 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 4).
Opnamen
  • Dutch Royal Organs : Music from the Dutch Royal House Archives / Gert Oost. - NM Classics 92031 (CD). - 1993. - Opgenomen in Djakarta, Den Haag, Beekbergen, Apeldoorn en Echternach.
  • Monumenta inter Organa Neerlandica III : Rudi van Straten bespeelt de orgels van de paleiskapel "Op 't Loo" te Apeldoorn en de Ned. Herv. Kerk te Vorden. - Uitgave van J.K. Accoustics door de Werkgroep Monumenta inter Organa Neerlandica. - LP, 1986.

Foto: Roel Sikkema. Datering: 1 December 2023.
Foto: Roel Sikkema
Foto: Roel Sikkema. Datering: 1 December 2023.
Foto: Roel Sikkema
Situation before 2022. Foto: Piet Bron. Datering: 7 June 2007.
Foto: Piet Bron
Situation before 2022. Foto: Piet Bron. Datering: 7 June 2007.
Foto: Piet Bron
Situation before 2022. Foto: Leeflang Orgelbouw.
Foto: Leeflang Orgelbouw
Bron: Collectie Paleis Het Loo. Datering: ca. 1900.
Bron: Collectie Paleis Het Loo