Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Sassenheim - Dorpskerk

Sassenheim, Nederland (Zuid-Holland) - Dorpskerk
Gemeente: Teylingen
Streek:Bollenstreek
Adres: Jacoba van Beierenlaan 4, 2171 CM, Sassenheim
Website: https://www.pgsassenheim.nl/

Beschrijving nr.: 1003786.
Fotokaart De Mixtuur nummer: H10.

Gebouwd door: Hans Goltfusz (1657)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1657 Hans Goltfusz  nieuwbouw
1700 Johannes Duyschot  diverse werkzaamheden
1883 Adrianus Marinus Theodorus van Ingen  overplaatsing
1904 J.C. Sanders & Zoon  ombouw
1975 K.B. Blank & Zoon  overplaatsing
1999 Van Rossum Orgelbouw  restauratie

  • In 1657 bouwde Hans Goltfusz een nieuw klein orgel voor de Gasthuiskerk in Delft. Johannes Duyschot reviseerde het instrument rond 1700. Door hem werd een Cornet toegevoegd. Tussen 1800 en 1850 werd de dispositie gewijzigd. In 1858 verhuisde het orgel naar de Christelijke Afgescheiden Kerk aan de Voldersgracht in Delft. A.N. van Lint reviseerde en wijzigde het orgel in datzelfde jaar.
  • Het verhuisde opnieuw in 1883, naar de Gereformeerde Oosterkerk aan de Vlamingstraat. De Gereformeerde Oosterkerk aan de Vlamingstraat in Delft werd gebouwd in 1882 naar ontwerp van W.C. Coepijn. De overplaatsing werd uitgevoerd door A.M.Th. van Ingen. J.C. Sanders restaureerde het instrument in 1904. Hij vernieuwde de windlade, de tractuur, klaviatuur en windvoorziening. Het front werd vergroot met twee tussenvelden en twee zijtorens. Ook de dispositie is veranderd. De Oosterkerk werd in 1971 gesloten. Het gebouw is op de gevel na in 1972 gesloopt.
  • Het orgel werd in 1971 verkocht aan de Hervormde Gemeente te Sassenheim. Deze kerk werd in 1971 en 1972 volledig gerestaureerd. Het Verweijs-orgel uit 1935 is hierbij gesloopt. In de jaren 1975 werd het Goltfusz-orgel gerestaureerd door K.B. Blank & Zn., hierbij geadviseerd door Klaas Bolt. Uitgangspunt was hierbij het herstel van de toestand van 1700. Deze restauratie werd met goed resultaat afgesloten, waarna het orgel op 25 april 1975 in gebruik is genomen.
  • Het orgelbalkon begon echter te verzakken, waardoor een nieuwe restauratie nodig werd. Hans van Rossum voerde dit werk uit onder advies van Hans van Nieuwkoop en Rudi van Straten. Het schilderwerk en de ornamentiek van de orgelkas zijn ook hersteld. Een wat merkwaardige ingreep is het wegnemen van het pijpwerk van de tonen Cis, Dis, Fis en Gis (Manuaal) en Cis en Dis (Pedaal), zonder echter ook de klavieren aan te passen. De toetsen van het manuaal zijn nu doorverbonden met het klein octaaf. Op 4 april 1999 kon het orgel weer in gebruik worden genomen. Het werd deze gelegenheid bespeeld door Hans van Nieuwkoop.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1657DelftGasthuiskerk
1858DelftChristelijke Afgescheiden Kerk (Voldersgracht)
1883DelftGereformeerde Oosterkerk
1975SassenheimHervormde Kerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal8
- Pedaal1
Totaal aantal stemmen9
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 415 Hz
TemperatuurGemodificeerde middentoon (drie reine tertsen)
Winddruk68 mm

Dispositie
Manuaal (CDEFGA-c'''): Gedekt 8', Prestant 4', Fluit 4', Octaaf 2', Tertiaan 1 3/5' (bas) - 1976, Quintfluit 1 1/2', Mixtuur III-IV sterk, Sesquialter II sterk (discant) - ca. 1700.
Pedaal (CDE-d'): Trompet 8' - 1976.
Koppelingen: Pedaalkoppel.
Speelhulpen: Tremulant (opliggend) - 1999.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III-IV sterk C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. cìs°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. cis': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. cis'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1'.
Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Gasthuis-Kerk (Delft), met één Hand-Clavier en een Vry-Pedaal, heeft 10 stemmen.
Manuaal, 9 stemmen: Praestant 4', Holpyp 8', Fluit 4', Octaav 2', Quintfluit, Tertiaan gehalveerd, Sexquialtra, Mixtuur en Cornet.
Pedaal, eene stem: Trompet 8'.
Ao. 1656 is dit klein dog fraai werkje gemaakt door Morlets.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Christelijk Gereformeerde Kerk te Delft heeft één klavier, aangehangen pedaal en 9 sprekende stemmen.
Dit Orgel is in 1656 door Morlets geleverd. Van klavier en pedaal ontbreken de onderste noten cis, dis, fis, gis.
Organist de Heer J.E. Kouwenhoven.
Manuaal: Prestant (disc.) 8', Holpijp 8', Prestant 4', Fluit 4', Octaaf 2', Octaaf 1', Mixtuur 3 st., Cornet 5 st.,
Aangehangen Pedaal: Trompet 8'.
Verschillende disposities
  • De oorspronkelijke dispositie luidde:
    Manuaal: Gedekt 8', Prestant 4', Open Fluit 4', Octaaf 2', Quintfluit 1 1/2', Mixtuur, Sesquialter (discant), Tremulant.
    Pedaal: Trompet 8'.

  • Na de wijzigingen in 1858 was de dispositie:
    Manuaal: Prestant 8' (discant), Holpijp 8', Prestant 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Octaaf 1' (discant), Fluit 1' (bas), Mixtuur, Cornet, Tremulant.
    Pedaal: Trompet 8'.

  • De dispositie luidde van 1904 tot 1971:
    Manual: Bourdon 16' (1904), Prestant 8' (bas 1883), Holfluit 8', Viola 8' (1904), Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3' (1904), Octaaf 2', Cornet V sterk, Mixtuur II-III-IV sterk, Trompet 8' (1904).
    Pedaal: Aangehangen.

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Maandblad "Het Orgel", Mei 1904.
  • Goldfuss orgel uit de voormalige geref. Oosterkerk te Delft, naar de N.H. kerk te Sassenheim / J.M. Philippo. - In: De Orgelvriend, jrg. 15 nr. 4, april 1973.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 69 nr. 6, juni 1973.
  • Kort orgelbouwnieuws : Sassenheim. - In: Het Orgel, jrg. 70, nr. 1, januari 1974.
  • 25 april 1975 : Ingebruikname Goldtfusz-orgel in Herv. kerk Sassenheim / Klaas Schippers. - In: De Orgelvriend, jrg. 17 nr. 7/8, juli/augustus 1975.
  • Het orgel in de Herv. Dorpskerk van Sassenheim. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 4, april 1976.
  • Het orgel in de Hervormde dorpskerk te Sassenheim / Klaas Bolt. - In: Het Orgel, jrg. 72 nr. 7/8, juli/augustus 1976.
  • Laat zich 't orgel overal... : Het koninklijk instrument en zijn bespelers / Rik Valkenburg. - Dordrecht : J.P. van den Tol, 1980.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Orgelbouwnieuws : Sassenheim, Hervormde Kerk. - In: De Orgelkrant, jrg. 4, nr. 7/8, juli/augustus 1999.
  • Het orgel in de Hervormde Dorpskerk te Sassenheim / Wim Diepenhorst, Rogér van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 98 nr. 1, januari 2002.
  • Orgelconcerten 2002 in Leiden en Duin- en Bollenstreek. - [S.l.] : Stichting Orgelpromotie Zuid-Holland-West, 2002.
  • Kansen voor nieuwe discussie : Van Rossum over restauraties Goltfuss-orgel in Sassenheim / Jakko Gunst. - In: Kerk & Muziek, jrg. 52 nr. 5, september/oktober 2003.
  • Orgelconcerten 2005 in Leiden en Duin- en Bollenstreek. - [S.l.] : Stichting Orgelpromotie Zuid-Holland-West, 2005.
  • Orgelconcerten in Zuid-Holland West 2007. - Oegstgeest : Stichting Orgelpromotie ZH West, 2007.
Opnamen Konstige ende stichtelijcke compositien / Hans van Nieuwkoop. - Sassenheim : Stichting Goltfusz concerten (LP). - 1977.
Overige bronnen
  • W.F. Poot

Foto: Dirco Oskam.
Foto: Dirco Oskam
Foto: Dirco Oskam.
Foto: Dirco Oskam
Foto: G. Meyster.
Foto: G. Meyster
Foto: Henk Brussee. Datering: 9 november 2015.
Foto: Henk Brussee