Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Hans Bommeljé.

Photo: Hans Bommeljé

Boven-Hardinxveld, Nederland (Zuid-Holland) - Hervormde Kerk
Municipal: Hardinxveld-Giessendam
Address: Kerkplein 1, 3372 DE, Boven-Hardinxveld

Description nr.: 1003482.

Built by: Willem van Leeuwen (1948)
The organ contains older material: Organ case and prospect pipes from 1846 by Maarschalkerweerd & Stulting

YearBuilderOpusActivity
1779 Jan Baars  new organ
1821 Johann Caspar Friederichs  rebuild
1846 Maarschalkerweerd & Stulting  transfer/relocate
1904 L. van Dam & Zonen  transfer/relocate
1925 firma N.V. Van Dam  rebuild
1962 Pels & Van Leeuwen  restoration
1948 Willem van Leeuwen  new organ
1998 Pels & Van Leeuwen  transfer/relocate
2015 Van den Heuvel Orgelbouw  modify stoplist

  • Het orgel in Boven-Hardinxveld heeft een lange geschiedenis. Oorspronkelijk is het gebouwd voor de Waalse Kerk in Naarden door Johannes Baars in 1779. Na de opheffing van de Waalse gemeente in Naarden is het orgel gekocht door Johann Caspar Friederichs, die het verwerkte als borstwerk in zijn orgel uit 1821 voor de Hervormde kerk te Zeist. In 1841 werd de oude kerk in Zeist afgebroken, en het orgel is gedemonteerd en verkocht aan de organist H. Blanken in 1844. Deze verkocht het in 1846 door aan de Hervormde gemeente in Wolphaartsdijk. De firma Maarschalkerweerd & Stulting verzorgde de plaatsing. Onder advies van de Middelburgse organisten C.J. van Uye en J.J. de Kanter werd het orgel geheel herzien. De kas van het huidige orgel heeft veel aanwijzingen dat deze een werkstuk is van Maarschalkerweerd & Stulting. Zij verwerkten in 1845 bij de bouw van het orgel in de Rooms-Katholieke Kerk te Haastrecht 18e-eeuws pijpwerk, waarvan de maker niet bekend is. Mogelijk betreft het hier pijpwerk dat over is gebleven van het orgel in Wolphaartsdijk. Na de bouw van een nieuwe kerk in 1862 werd het orgel overgeplaatst en gewijzigd: de Mixtuur is verruild voor een Bourdon 16', en op het Bovenklavier is een Roerfluit 8' geplaatst in plaats van de Holpijp.
  • In 1904 is door de kerk in Wolphaartsdijk een nieuw orgel gekocht bij de firma L. van Dam & Zonen in Leeuwarden. Deze bouwers demonteerden het oude instrument en plaatsten het in Boven-Hardinxveld. Hierbij is de frontopzet enigszins gewijzigd. Op 11 september 1904 nam men het instrument in gebruik, waarbij orgelmaker Pieter van Dam zelf het orgel bespeelde. In 1925 werd het weer gewijzigd door de NV Van Dam. Deze ingreep betekende de ombouw van het gehele instrument: pneumatische windladen, een zwelkast, drie registers van het Bovenwerk vervangen en een zelfstandige Subbas 16' op het pedaal. Het orgel bleef in deze opstelling functioneren tot 1962. In dat jaar restaureerde Willem van Leeuwen het, verving de oude Cornet door een nieuwe Mixtuur, wijzigde de Salicionaal 4' (Zwelwerk) in een Prestant 4' en verving de Vox Celeste (Zwelwerk) door een Woudfluit 2'. Het orgel verkeerde echter al snel weer in slechte staat. Er volgden adviezen om het oude instrument te reconstrueren naar de situatie van 1846. Maar in 1998 koos men voor plaatsing van een geheel ander orgel achter het historische front.
  • In 1947/1948 bouwde Willem van Leeuwen een orgel met mechanische sleepladen voor de Gereformeerde Kerk aan de Zijllaan in Wassenaar. Na sluiting en afbraak van de kerk is het orgel gekocht door de Hervormde gemeente in Boven-Hardinxveld. Pels & Van Leeuwen plaatsten het achter in de oude orgelkas, die tevens werd gewijzigd. Het front werd verbreed. Op het bovenwerk verving men de Quint 1 1/3' door een Celeste 8'. De Scherp werd gewijzigd van III-IV sterk in III sterk. Op 7 maart 1998 is het in gebruik genomen met een bespeling door Klaas Jan Mulder. De oude frontpijpen zijn wel behouden gebleven en opnieuw aangesloten. Het oude binnenwerk is opgeslagen bij Pels & Van Leeuwen.
  • In 2015 is de Terts van het Hoofdwerk vervangen door een Cornet IV sterk. Er zijn plannen om de Cromhorne 8' te vervangen door een Dulciaan 8'. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door de firma Van den Heuvel.

Short list of all locations the organ has been
1779NaardenWaalse Kerk
1821ZeistHervormde Kerk
1846WolphaartsdijkHervormde Kerk
1904Boven-HardinxveldHervormde Kerk
1948WassenaarGereformeerde Kerk aan de Zijllaan
1998Boven-HardinxveldHervormde Kerk

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk11
- Bovenwerk9
- Pedaal5
Total number of stops25
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests

Specification
Hoofdwerk (C-g'''): Quintadeen 16', Prestant 8' - frontpijpen uit 1846, Roerfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Openfluit 4', Quint 2 2/3' - C-H 1 1/3', Octaaf 2', Cornet IV sterk - 2015, Mixtuur III-V sterk (2') (B/D), Trompet 8', Tremulant.
Bovenwerk (in zwelkast) (C-g'''): Baarpijp 8', Viola di Gamba 8', Celeste 8' - 1998, Prestant 4', Roerfluit 4', Nasard 2 2/3', Nachthoorn 2', Quint 1 1/3', Scherp III sterk (2/3'), Cromorne 8', Tremulant.
Pedaal (C-f'): Subbas 16', Octaaf 8', Gedekt 8' - unit, Octaaf 4' - unit, Bazuin 16'.
Couplers: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Compound stopComposition
Mixtuur III-V sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Scherp III sterk (Bovenwerk) C: 2/3' - 1/2' - 1/3'. A: 1' - 2/3' - 1/2'. fìs°: 1 1/3' - 1' - 2/3'. dis': 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. a'': 4' - 2 2/3' - 2'.
Other specifications
Broekhuijzen (1855) De dispositie in 1846 (Wolfaartsdijk):
Manuaal: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur III-IV sterk en Dulciaan 8'.
Bovenclavier: Holpijp 8', Viol di Gamba 8', Salicionaal 4', Fluit 4' en Woudfluit 2'.
Aangehangen pedaal. Afsluiting, tremulant, ventiel, drie blaasbalgen en gehalveerde manuaalkoppel.
Different specifications
  • The original specification from 1779 (Naarden):
    Manuaal: Prestant 8', Holpijp 8', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-III sterk, Tremulant.

  • The stop list in Zeist, 1821:
    Hoofdwerk: Bourdon 16' (discant), Holpijp 8', Viola di Gamba 8' (discant), Quintadeen 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Dulciaan 8'.
    Borstwerk (van Johannes Baars): Prestant 8' (gedeeld), Holpijp 8' (gedeeld), Fluit 4', Quint 3', Mixtuur II-III sterk, Vox Humana 8', Tremulant.
    Aangehangen pedaal. 3 blaasbalgen, 2 afsluitingen.

  • The stop list of the old organ interior before the dismantling of 1997:
    Hoofdwerk (C-g'''): Bourdon 16' (1862), Prestant 8' (1846), Holpijp 8' (1821), Octaaf 4' (1821), Fluit 4' (1821), Quint 3' (1779), Octaaf 2' (1821), Mixtuur IV sterk (1962), Trompet 8' (1925), Tremulant.
    Bovenwerk (Zwelwerk) (C-g'''): Holpijp 8' (1925), Viola di Gamba 8' (1925), Prestant 4' (1846/1962), Fluit Dolce 4' (1779/1821), Woudfluit 2' (1962).
    Pedaal (C-f'): Subbas 16' (1925, pijpwerk ouder, mogelijk 1779)
    Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Superoctaafkoppel Hoofdwerk - Bovenwerk, Suboctaafkoppel Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.
    4 vaste combinaties.

Literature
  • Mixturen. - In: De Schalmei, 3e Jaargang Nr. 2, Maart 1948.
  • Bij drie sleepladen-orgels in Geref. kerken : Wassenaar - Driebergen - Oostburg / mr. A. Bouman. - In: Organist & Eredienst, jrg. 16, nr. 169, februari 1950.
  • Orgel gezocht - orgel gevonden : Speurtocht naar het voormalige orgel van de 'Oude Kerk' te Zeist / Gert Oost. - In: Het Orgel, jrg. 74 nr. 10, oktober 1978.
  • Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979.
  • De orgelmaker Johan Caspar Friederichs / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 35, mei 1981.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels / Jan de Bloeme. - Alphen aan den Rijn: Canaletto / Repro-Holland, 1997.
  • Orgel gezocht - orgel verloren : Historisch orgel Boven-Hardinxveld gesloopt / Bart van Buitenen. - In: De Orgelvriend, jrg. 40 nr. 10, oktober 1998.
  • Maarschalkerweerd & Zoon - Orgelmakers te Utrecht / Jos Laus. - Alphen aan den Rijn : Canaletto, 2008.
  • Het historische orgel in Nederland 1819 - 1840. - Amsterdam : Stichting NIvO, 2001. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 5).
Other sources
  • Hans Bommeljé
  • Aart de Kort

Photo: Hans Bommeljé.
Photo: Hans Bommeljé
Photo: Danny Koschinski. Date: 10 November 2019.
Photo: Danny Koschinski
Photo: Danny Koschinski. Date: 10 November 2019.
Photo: Danny Koschinski
Photo: Danny Koschinski. Date: 10 November 2019.
Photo: Danny Koschinski
Old situation. Source: Kleurenfoto.
Source: Kleurenfoto
Old situation. Source: Postcard.
Source: Postcard
Situation in Wassenaar. Photo: G. Meyster. Date: 1957.
Photo: G. Meyster
Situation in Wassenaar. Source: De Orgelvriend.
Source: De Orgelvriend
Source: Postcard.
Source: Postcard