Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 12 August 2009.

Foto: Michiel van 't Einde

Leens, Nederland (Groningen) - Andreaskerk
Gemeente: Het Hogeland
Streek:Hunsingo
Adres: Valge 22, 9965 PG, Leens
Website: https://leens-mensingeweer.protestantsekerk.net/

Beschrijving nr.: 1003094.
Groningen Orgelland nummer: 120. Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR3936.

Gebouwd door: Dirk Sjoerd Ypma (1840)
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk uit 1668 van Conrad & Tobias Bader

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1840 Dirk Sjoerd Ypma  nieuwbouw
1846 Willem Hardorff  diverse werkzaamheden
1888 Ehrenfried Leichel & Zn.  overplaatsing
1960 Jan van der Bliek  restauratie
1985 Bakker & Timmenga  restauratie

  • Na een kerkbrand te Arum in 1836 was het nodig dat het orgel van de Hervormde Kerk aldaar werd herbouwd. Dirk Sjoerd Ypma bouwde dit orgel, met gebruik van veel pijpwerk van Baders uit het vorige orgel. In 1840 was het instrument voltooid, maar zes jaar later al moest Hardorff enkele verbeteringen aanbrengen. Het orgel is in 1885 vervangen door een nieuw instrument van Leichel, waarna het verkocht werd aan de Gereformeerde Kerk in Leens. Hier is het in 1888 geplaatst door Leichel.
  • Leichel wijzigde de dispositie door een Salicionaal 8' op de plek van de Fluit 4' van het Hoofdwerk te zetten. Op het Bovenwerk plaatste hij een Viola di Gamba 8' en een Clarinet 8. Een restauratie in 1960 door Van der Bliek bracht weer andere wijzigingen met zich mee: de Salicionaal uit 1888 werd een Salicet 4'. De andere Leichel-stemmen verdwenen ten gunste van een Spitsquint 3' en een Flageolet 2'. Adviseur bij de werkzaamheden was dhr. A.P. Oosterhof.
  • Bakker & Timmenga restaureerde het instrument in 1985. Adviseur bij deze werkzaamheden was Jan Jongepier. Het orgel is niet teruggebracht in de oorspronkelijke staat, omdat hiervoor de gelden ontbraken. Op 14 juni 1985 is het instrument weer in gebruik genomen met een bespeling door de adviseur. Sinds de vorming van de Protestantse Kerk Nederland heeft de Gereformeerde Kerk de naam Andreaskerk gekregen.
  • De Bourdon 16' heeft twee standen: bij half opengetrokken stand spreken alleen de tonen C-d, bij helemaal opentrekken spreken alle tonen.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1840ArumHervormde Kerk
1888LeensGereformeerde Kerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk10
- Bovenwerk5
- Pedaal1 (0)
Totaal aantal stemmen16 (15)
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - 1668/1840, Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4' - gereserveerd, Quint 3', Octaaf 2', Cornet III sterk (discant), Mixtuur III sterk, Trompet 8' (B/D).
Bovenwerk (C-f'''): Fluit Douce 8' (B/D), Viola di Gamba 8' (from c°), Prestant 4', Fluit d'Amoer 4', Flageolet 2' - 1960.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - transmissie, Octaafbas 8' - gereserveerd.
Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De oorspronkelijke dispositie luidde:
    Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-III-IV sterk, Cornet IV sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld).
    Onderklavier: Viola di Gamba 8' (discant), Prestant 4', Fluit Douce 4', Fluit d'Amour 4', Woudfluit 2'.
    Pedaal: Aangehangen.
    2 afsluiters.

  • Voor de restauratie van 1960 luidde de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Salicional 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur III sterk, Cornet III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld).
    Bovenwerk: Viola di Gamba 8', Fluit Douce 8' (gedeeld), Prestant 4', Fluit d'Amour 4', Clarinet 8'.
    Pedaal: Aangehangen.
    Speelhulpen: Manuaalkoppel, Ventiel.

Literatuur
  • Een orgelrestauratie : Geref. Kerk te Leens (Gr.) / A.P. Oosterhof. - In: Organist & Eredienst, jrg. 26, nr. 285, juli 1960.
  • Ger. kerk Leens bezit wellicht uniek orgel : Waarschijnlijk oorspronkelijk Bader-pijpwerk / M. Seybel. - In: Reformatorisch Dagblad, donderdag 24 december 1981.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II : Oude kerkorgels in de provincie Groningen, geplaatst na 1840 / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982.
  • Kroniek : 14 juni 1985. - In: De Mixtuur, nr. 52, januari 1986.
  • Orgelbouwnieuws / Jan Jongepier [red]. - In: Het Orgel, jrg. 82 nr. 7/8, juli/augustus 1986.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel I Hunsingo / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1994. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 15).
  • Het historische orgel in Nederland 1819 - 1840. - Amsterdam : Stichting NIvO, 2001. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 5).

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 12 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 12 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Bron: Fotokaart GR 3936 (Stichting Orgel Centrum).
Bron: Fotokaart GR 3936 (Stichting Orgel Centrum)
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 12 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde