Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron
Amsterdam, Nederland (Noord-Holland) - Westerkerk
Gemeente: Amsterdam
Adres: Prinsengracht 281, 1016 GW, Amsterdam
Website: https://westerkerk.nl/
Beschrijving nr.: 1000690.
Gebouwd door: Johannes Duyschot (1686)
Technische gegevens
Dispositie
Hoofdwerk (C-d'''): Prestant 16' - dubbel vanaf fis', Octaaf 8' - dubbel vanaf f', Quintadeen 8' - vanaf cis' Roerfluit, Octaaf 4' - dubbel vanaf e', Nasaet 3' - dubbel vanaf a°, Superoctaaf 2' - dubbel vanaf c', Sexquialter III-IV sterk (2 2/3') (discant), Mixtuur III-VII sterk (2'), Scherp IV-VII sterk (1'), Fagot 16', Trompet 8'.
Rugwerk (CDEF-d'''): Prestant 8' - dubbel vanaf A, Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4' - dubbel vanaf f', Open-Fluit 4' - dubbel vanaf g', Octaaf 2' - dubbel vanaf dis', Sifflet 1' - dubbel vanaf c', Sexquialter II-III sterk (2 2/3'), Mixtuur III-VIII sterk (2'), Scherp III-VIII sterk (1'), Scherp regterht IV sterk (1 3/5') (from a°), Trompet 8', Tremulant.
Bovenwerk (C-d'''): Prestant 8' - dubbel vanaf c', Baarpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4' - dubbel vanaf c', Holfluit 4', Quint 3' - dubbel vanaf c', Woudfluit 2' - dubbel vanaf c', Ruispijp III-VI sterk (2'), Tertiaan II-III sterk (1 3/5'), Dulciaan 8', Vox Humana 8', Tremulant.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16', Prestant 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8', Trompet 4'.
Koppelingen: Rugwerk - Hoofdwerk, Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Rugwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.
Speelhulpen: Tremulant voor het gehele orgel, Afsluiter voor alle klavieren.
YouTube
Foto: Piet Bron
Amsterdam, Nederland (Noord-Holland) - Westerkerk
Gemeente: Amsterdam
Adres: Prinsengracht 281, 1016 GW, Amsterdam
Website: https://westerkerk.nl/
Beschrijving nr.: 1000690.
Gebouwd door: Johannes Duyschot (1686)
| Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1683 | Andries Duyschot | nieuwbouw | 1686 | Johannes Duyschot | nieuwbouw | 1727 | Christian Vater | uitbreiding | 1786 | Jan Jacob Vool | nieuwbouw | 1830 | Gabry & Zoon | diverse werkzaamheden | 1845 | Hermanus Knipscheer (I) | diverse werkzaamheden | 1895 | D.G. Steenkuyl | ombouw | 1940 | Cornelis Verweys | ombouw | 1940 | Theo Strunk | ombouw | 1940 | J.C. Sanders & Zoon | ombouw | 1992 | Flentrop Orgelbouw | reconstructie | 2020 | Flentrop Orgelbouw | diverse werkzaamheden |
- In de Westerkerk uit 1631 werd pas in 1683 een orgel gebouwd. Het werd ontworpen en aangenomen door Roelof Barendsz Duyschot. Zijn gezondheid dwong hem echter het werk over te laten aan zijn zoon Johannes. Deze wijzigde het bestek op verschillende punten. Het orgel is op 24 december 1686 opgeleverd. In 1726 werd aan Christian Vater de opdracht gegeven een bovenwerk te maken. Dit werd op 9 februari 1727 in gebruik genomen.
- In de volgende eeuwen werd er veel aan het orgel veranderde. J.J. Vool maakte nieuwe klavieren en een nieuw pedaal in 1786. Enkele kleine veranderingen werden uitgevoerd door Gabry in 1830. Knipscheer maakte in 1844/1845 weer nieuwe klavieren en koppels, waarbij hij een Cis en Dis maakte in het pedaal. In 1895 vernieuwde Steenkuyl klavieren en regeerwerk. Een Barkerhefboom werd geïnstalleerd voor hoofd- en bovenwerk. De registerslepen werden pneumatisch gemaakt. In 1939 bouwde Verweijs een geheel nieuwe electrische speeltafel. Wat klank aangaat was er ook veel veranderd. Knipscheer verwijderde de dubbelkoren en veranderde de intonatie. Steenkuyl vernieuwde twintig registers, waaronder bijna alle tongwerken. Hij bouwde het bovenwerk om tot een Récit Expressif, maar wel zonder zwelkast. In 1939-1940 werd het volledig verbouwd: het orgel kreeg vier manualen, ze voegden een borstwerk als zwelwerk toe, vergrootten de klavieromvang tot g''' en maakte vele vrije en vaste combinaties. Het werk werd verricht door Th. Strunk, C. Verweijs en J.C. Sanders. Op zondag 8 december 1940 kon het orgel weer voor het eerst worden gebruikt tijdens een kerkdienst. De officiële in gebruikneming was op zondag 5 januari 1941. Frans Hasselaar, organist van de kerk, bespeelde het orgel bij beide gelegenheden.
- Het grote orgel is in de jaren 1990-1992 door D.A. Flentrop herbouwd met als uitgangspunt de situatie van 1727. Adviseur bij het werk was Jan Jongepier, die al vanaf 1985 met de voorbereidingen bezig was. De oude windladen konden behouden blijven. De klavieromvang is hierbij uitgebreid door d'''. Op het rugwerk ontbreken nog wel de Cis en de Dis in het groot-octaaf wegens ruimtegebrek. Tevens werden de dubbelkoren hersteld. In vergelijking met de dispositie van 1726 is het orgel met drie tongwerken uitgebreid. Bij de herbouw is meer dan tweederde van het pijpenbestand (zo'n 3000 stuks) nieuw gemaakt door Flentrop. Er bevinden zich nog 250 pijpen van Duyschot en 277 van Vater in het orgel. De frontpijpen van Knipscheer zijn er 108. Tot slot is nog een 42-tal pijpen afkomstig uit de achttiende eeuw, waarschijnlijk gemaakt door Vool. Het enige register van Steenkuyl dat kon worden gehandhaafd was de Baarpijp 8' op het Bovenwerk. Flentrop maakte het nieuwe pijpwerk volgens factuur van Duyschot en Vater. Op 5 april 1992 werd het orgel weer feestelijk in gebruik genomen.
- In 2019-2020 is groot onderhoud uitgevoerd door Flentrop. Daarna is het instrument weer in gebruik genomen op 18 april 2020 met een speciaal concert door Evan Bogerd. Vanwege de corona-crisis werd dit concert zonder publiek gespeeld en uitgezonden via internet.
Technische gegevens
| Aantal registers per werk | |
| - Hoofdwerk | 11 |
| - Rugwerk | 12 |
| - Bovenwerk | 11 |
| - Pedaal | 7 |
| Totaal aantal stemmen | 41 |
| Toetstractuur | Mechanisch |
| Registertractuur | Mechanisch |
| Windlade(n) | Sleepladen |
| Toonhoogte | a' = 440 Hz |
| Temperatuur | Equal temperament |
| Winddruk | 74 mm |
Dispositie
Hoofdwerk (C-d'''): Prestant 16' - dubbel vanaf fis', Octaaf 8' - dubbel vanaf f', Quintadeen 8' - vanaf cis' Roerfluit, Octaaf 4' - dubbel vanaf e', Nasaet 3' - dubbel vanaf a°, Superoctaaf 2' - dubbel vanaf c', Sexquialter III-IV sterk (2 2/3') (discant), Mixtuur III-VII sterk (2'), Scherp IV-VII sterk (1'), Fagot 16', Trompet 8'.
Rugwerk (CDEF-d'''): Prestant 8' - dubbel vanaf A, Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4' - dubbel vanaf f', Open-Fluit 4' - dubbel vanaf g', Octaaf 2' - dubbel vanaf dis', Sifflet 1' - dubbel vanaf c', Sexquialter II-III sterk (2 2/3'), Mixtuur III-VIII sterk (2'), Scherp III-VIII sterk (1'), Scherp regterht IV sterk (1 3/5') (from a°), Trompet 8', Tremulant.
Bovenwerk (C-d'''): Prestant 8' - dubbel vanaf c', Baarpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4' - dubbel vanaf c', Holfluit 4', Quint 3' - dubbel vanaf c', Woudfluit 2' - dubbel vanaf c', Ruispijp III-VI sterk (2'), Tertiaan II-III sterk (1 3/5'), Dulciaan 8', Vox Humana 8', Tremulant.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16', Prestant 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8', Trompet 4'.
Koppelingen: Rugwerk - Hoofdwerk, Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Rugwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.
Speelhulpen: Tremulant voor het gehele orgel, Afsluiter voor alle klavieren.
| Vulstem | Samenstelling |
| Mixtuur III-VII sterk (Hoofdwerk) | C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. a': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 2'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'. g'': 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'. |
| Scherp IV-VII sterk (Hoofdwerk) | C: 1' - 2/3' - 2/3' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3'. c': 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. e': 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'. b'': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. |
| Sexquialter III-IV sterk (Hoofdwerk) | C: 2 2/3' - 1 3/5' - 1 3/5'. d'': 2 2/3' - 2 2/3' - 1 3/5' - 1 3/5'. |
| Mixtuur III-VIII sterk (Rugwerk) | C: 2' - 1 1/3' - 1'. A: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c°: 4' - 2 2/3' - 2'. g°: 4' - 2 2/3' - 2' - 2'. f': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2'. g': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2'. a'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2'. c''': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2'. |
| Scherp III-VIII sterk (Rugwerk) | C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. f°: 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. b°: 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. gis': 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1'. fis'': 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'. c''': 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'. |
| Scherp Regterh IV sterk (Rugwerk) | a°: 1 3/5' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1'. c': 2' - 1 3/5' - 1 1/3' - 1 1/3'. |
| Sesquialter II-III sterk (Rugwerk) | C: 2 2/3' - 1 3/5'. ais': 2 2/3' - 1 3/5' - 1 3/5'. |
| Ruispijp III-VI sterk (Bovenwerk) | C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 4' - 2 2/3' - 2'. c': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'. c'': 8' - 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3'. |
| Tertiaan II-III sterk (Bovenwerk) | C: 1 3/5' - 1 1/3'. c°: 3 1/5' - 2 2/3'. c': 3 1/5' - 3 1/5' - 2 2/3'. |
| Overige dispositiegegevens | |
|---|---|
| Hess (1774) |
Het Orgel in de Wester-Kerk, met drie Hand-Clavieren en een Vry-Pedaal, heeft 38 stemmen. Manuaal, 10 stemmen: Praestant 16', Praestant 8', Quintadeena 8', Octaav 4', Fluit 4', Octaav 2', Cornet, Scharp, Mixtuur en Trompet 8'. BovenClavier, 10 stemmen: Praestant 8', Fluit 8', Baarpyp 8', Quintadeena 8', Octaav 4', Woutfluit 2', Ruyschpyp, Tertiaan, Quint en Voxhumana 8'. Rugpositief, 12 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Quintadeena 8', Octaav 4', Fluit 4', Octaav 2', Siflet 1 1/2', Mixtuur, Scherp, Sexquialtra, Cornet en Trompet 8'. Pedaal, 6 stemmen: Bourdon 16', Praestant 8', Octaav 4', Quint 6', Bazuin 16' en Trompet 8'. Stomme Registers: 4 afsluitingen, 3 tremulanten, 1 ventiel. By dit werk ('t welk in fraaiheid van geluid voor geene der anderen behoeft te wyken) zyn 8 Blaasbalgen. Het zelve werd begonnen Anno 1683 den 3 Maart, en voltooid den 24 December 1686. De Examinatoren waren J. Dusart Organist te Haarlem, G. de Wit Org. te Alkmaar, C. van Nek Org. te Hoorn, J.J. bakker Org. in de Nieuwezyds-Capel te Amst., M. Nouts Klokkenist van 't Stadhuis, H. Rypelenberg Org. van de Nieuwe-Kerk, en N. van Noord Org. in de Oude-Kerk. |
| Van 't Kruijs (1885) |
Het Orgel in de Westerkerk te Amsterdam heeft 39 sprekende stemmen, drie klavieren en vrij pedaal. In 1687 is dit werk door R.R. Duyschot van Goor, uit Dordrecht, geleverd. Organist de Heer J.B. Koelman. Hoofdklavier: Prestant 16' (disc. dubbel), Prestant 8' (disc. dubbel), Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4' (disc. dubbel), Octaaf 2' (disc. dubbel), Mixtuur 3-6 st., Scherp 3-5 st., Sexquialter (disc.), Trompet 8'. Bovenklavier: Prestant 8' (disc. dubbel), Quintadeen 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 3' (disc. dubbel), Woudfluit 2', Mixtuur 3, 4 st., Tertz, Vox Humana 8'. Rugwerk: Prestant 8' (disc. dubbel), Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Dwarsfluit 4' (disc. dubbel), Quint 3', Octaaf 2' (disc. dubbel), Siflet 1' (disc. dubbel), Cornet 6 st., Tertz, Mixtuur 3-6 st., Scherp 3-6 st., Trompet 8'. Pedaal: Prestant 8', Bourdon 16', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'. Stomme registers: Afsluitingen, Koppelingen, Tremulanten, Ventiel, Calcantenschel. |
| Verschillende disposities |
|
| Literatuur |
|
| Opnamen |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |