Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Janco Schout. Datering: 13 September 2008.

Foto: Janco Schout

Sneek, Nederland (Fryslân) - Doopsgezinde Kerk
Gemeente: Súdwest-Fryslân
Adres: Singel 28, 8601 AJ, Sneek

Beschrijving nr.: 1000644.
Fotokaart De Mixtuur nummer: B09.

Gebouwd door: J.C. Scheuer & Zn. (1847)
Het orgel bevat ouder materiaal: Pijpwerk uit 1786 van Albertus Johannes van Gruisen

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1847	J.C. Scheuer & Zn.		nieuwbouw
1923	Bakker & Timmenga		wijzigen dispositie
1964	firma D.A. Flentrop		diverse werkzaamheden
1975	firma D.A. Flentrop		restauratie
1998	Flentrop Orgelbouw		diverse werkzaamheden

Na de bouw van de nieuwe Doopsgezinde Kerk in 1841/1842 werd het orgel in 1845 aanbesteed. Het werd in de zomer van 1847 in gebruik genomen. Scheuer gebruikte de oude windlade en het pijpwerk van het orgel van Van Gruisen uit 1786, een instrument met één manuaal en aangehangen pedaal. Het hoofdwerk is vrijwel geheel afkomstig van het oude orgel. De Woudfluit 2' maakte Scheuer door de oude Quint in te korten. Na kleine reparaties in 1870 en 1894 door L. van Dam & Zonen werd het orgel ingrijpend gewijzigd door Bakker & Timmenga in 1923. Vier registers werden vervangen door modieuze stemmen van zink, het onderpositief werd in een zwelkast geplaatst en de toonhoogte werd veranderd. In 1964 verving Flentrop het pedaalklavier door een modern klavier.
Op 3 mei 1972 was er een flinke brand in de kerk. Het orgel liep veel waterschade op. In de jaren 1974/1975 werd het door D.A. Flentrop gerestaureerd. Hierbij werd de toestand van 1847 hersteld. Het ontbrekende pijpwerk werd gemaakt naar voorbeelden van Van Gruisen en Scheuer bij andere orgels. Het ging hierbij om de Sexquialter van het Hoofdwerk, de Flute Travers van het Positief en de tongwerken van de manualen. Van de Mixtuur werden het vierde en vijfde koor nieuw gemaakt. Ook is een nieuw pedaalklavier gemaakt in de stijl van Scheuer. Adviseurs bij de restauratie waren Klaas Bolt en Onno Wiersma. Op 3 oktober 1975 werd het orgel weer in gebruik genomen.
In 1998 is groot onderhoud uitgevoerd door Flentrop Orgelbouw. Het is in zijn geheel schoongemaakt en de intonatie is waar nodig herzien. De bekers van de Basosn 16' zijn gecorrigeerd. Op 18 juni 1998 nam men het orgel weer in gebruik, waarbij het bespeeld werd door Folkert en Annie Binnema, organisten van de kerk.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	12
- Onderpositief	8
- Pedaal	5
Totaal aantal stemmen	25
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Temperatuur	Equal temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' (discant) - 1786, Prestant 8' - 1786/front 1847, Holpijp 8' - 1786, Quintadeen 8' - 1786, Octaaf 4' - 1786, Fluit 4' - 1786, Octaaf 2' - 1786, Woudfluit 2' - 1847, Sexquialter II-III sterk (1 1/3') - 1975, Mixtuur III-V sterk (1') - 1786/1975, Trompet 8' (B/D) - 1975, Vox Humana 8' - 1975.
Onderpositief (C-f'''): Fluit Douce 8', Viola di Gamba 8', Flûte Travers 8' (from c°) - 1975, Prestant 4', Flûte d'Amour 4', Salicet 4', Gemshoorn 2', Dulciaan 8' - 1975.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Openfluit 8', Octaaf 4', Basson 16', Trompet 8'.
Koppelingen: Clavierkoppeling, Pedaalkoppeling - 1870.
Speelhulpen: Tremulant, Ventiel.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur III-V sterk (Hoofdwerk)	C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. c': 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'.
Sexquialter II-III sterk (Hoofdwerk)	C: 1 1/3' - 4/5'. c°: 2 2/3' - 1 3/5'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.

Overige dispositiegegevens
Knock (1788)	Het Orgel alhier (Sneek) in de Doopsgezinde Kerk, met één Hand Clavier en aangehangen Pedaal heeft de navolgende 12 stemmen: Manuaal: Praestant 8', Bourdon 16' (discant), Holpyp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur 3 à 4 sterk, Sexquialter 2 sterk, Voxhumana 8', Trompet 8' (gehalveerd), Tremulant en Afsluiting. Dit werkje is gemaakt door den Orgelmaker A. van Gruizen, hetwelk ik zelf heb geëxamineerd, in den jaare 1786, met den Heer Muzelaar, Organist en Klokkenist van de Groote Kerk, en verstrekt tot groote eer van zynen maker. Dit werk loopt tot f drie gestreept, en heeft 3 Blaasbalgen.
Broekhuijzen (1855)	Het orgel in de Kerk der doopsgezinde Gemeente (Sneek) is geheel hertimmerd en vernieuwd in 1846 door de orgelmakers J.C. Scheuer en Zoon te Zwolle. Heeft 24 stemmen, twee handclavieren, vrij pedaal, 4 blaasbalgen lang 8 breed 4 vt. Hoofd Manuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Quintadena 8', Gedackt 4', Fluitdouce 4', Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur IV sterk, Trompet 8' en Voxhumana 8'. Ond. Manuaal: Prestant 4', Flute Douce 8', Viola di Gamba 8', Flute d'Amour 4', Flute Traverse 8', Sicilienne 4', Gemshoorn 2' en Dulciaan 8'. Pedaal: Subbas 16', Openfluit 8', Octaaf 4', Basson 16' en Trompet 8'. Hoofdafsluiting en dito voor de Manualen en Pedaal, Koppeling en Ventiel. De plaatselijke gesteldheid maakt de byzondere constructievan dit orgel opmerkelijk, de conducten voor de Prestant 8 vt. zijn 11 voeten lang, nochtans hebben de pijpen eene zeer vlugge aanspraak. De windladen zijn aldus geplaatst dat men rondom de pijpen kan behandelen. Zijne pedaal hoewel zwak geregistreerd van eene byzondere krachtige volle toon.

Overige dispositiegegevens

Knock (1788)

Het Orgel alhier (Sneek) in de Doopsgezinde Kerk, met één Hand Clavier en aangehangen Pedaal heeft de navolgende 12 stemmen:
Manuaal: Praestant 8', Bourdon 16' (discant), Holpyp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur 3 à 4 sterk, Sexquialter 2 sterk, Voxhumana 8', Trompet 8' (gehalveerd), Tremulant en Afsluiting.
Dit werkje is gemaakt door den Orgelmaker A. van Gruizen, hetwelk ik zelf heb geëxamineerd, in den jaare 1786, met den Heer Muzelaar, Organist en Klokkenist van de Groote Kerk, en verstrekt tot groote eer van zynen maker. Dit werk loopt tot f drie gestreept, en heeft 3 Blaasbalgen.

Broekhuijzen (1855)

Het orgel in de Kerk der doopsgezinde Gemeente (Sneek) is geheel hertimmerd en vernieuwd in 1846 door de orgelmakers J.C. Scheuer en Zoon te Zwolle. Heeft 24 stemmen, twee handclavieren, vrij pedaal, 4 blaasbalgen lang 8 breed 4 vt.
Hoofd Manuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Quintadena 8', Gedackt 4', Fluitdouce 4', Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur IV sterk, Trompet 8' en Voxhumana 8'.
Ond. Manuaal: Prestant 4', Flute Douce 8', Viola di Gamba 8', Flute d'Amour 4', Flute Traverse 8', Sicilienne 4', Gemshoorn 2' en Dulciaan 8'.
Pedaal: Subbas 16', Openfluit 8', Octaaf 4', Basson 16' en Trompet 8'.
Hoofdafsluiting en dito voor de Manualen en Pedaal, Koppeling en Ventiel.
De plaatselijke gesteldheid maakt de byzondere constructievan dit orgel opmerkelijk, de conducten voor de Prestant 8 vt. zijn 11 voeten lang, nochtans hebben de pijpen eene zeer vlugge aanspraak. De windladen zijn aldus geplaatst dat men rondom de pijpen kan behandelen. Zijne pedaal hoewel zwak geregistreerd van eene byzondere krachtige volle toon.

Literatuur

Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de Provincie Friesland, Groningen en Elders aangetroffen worden / Nicolaas Arnoldi Knock. - Nieuwe uitgave. - Sneek: Boeijenga, 1968. - Herdruk van het boekje uit 1788.
Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 69 nr. 6, juni 1973.
Het orgel in de Doopsgezinde kerk te Sneek / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 72 nr. 9, september 1976.
Er staat een orgel in... / Gert Oost, Bert Wisgerhof, Piet Hartemink . - Baarn: Bosch & Keuning, 1983.
Het werk van de orgelmaker Johann Christoff Scheuer in Friesland / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 86 nr. 5, mei 1990.
Orgelbouwnieuws : Sneek, Doopsgezinde Kerk. - In: De Orgelkrant, jrg. 3, nr. 9, september 1998.
Het historische orgel in Nederland 1840 - 1849 / Peter van Dijk (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2002. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 6).
Vijf eeuwen Friese orgelbouw : Een schoone voorraad waarlyk / Jan Jongepier. - Leeuwarden : Friese Pers Boekerij, 2004.

Foto: Janco Schout