Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.

Foto: Marcel Pelt

Enkhuizen, Nederland (Noord-Holland) - Evangelisch Lutherse Kerk
Gemeente: Enkhuizen

Beschrijving nr.: 1002388.

Gebouwd door: Wim de Wit (2002)
Het orgel bevat ouder materiaal: Orgelkas en frontpijpen uit 1782 van Gideon Thomas Bätz, Pijpwerk uit 1910 van D.G. Steenkuyl

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1782 Johann Heinrich Hartmann Bätz  nieuwbouw
1843 Luitjen Jacob van Dam  overplaatsing
1910 D.G. Steenkuyl  nieuwbouw in bestaande kas
2002 Wim de Wit  nieuwbouw in bestaande kas
2025? Mense Ruiter Orgelmakers  diverse werkzaamheden

  • Op 21 mei 1780 werd contact opgenomen met Gideon Thomas Bätz om een orgel te bouwen in de Lutherse Kerk. De nieuwe zangbundel was juist in 1779 verschenen, en de behoefte aan een orgel was groot. Het contract werd getekend op 31 augustus, en op 26 maart 1782 werd het instrument in gebruik genomen. Het snijwerk was uitgevoerd door Andries Everhardt Francke.
  • Het oude kerkgebouw aan de Noorder-Boerenvaart was al snel te groot, en in 1843 werd het verkocht. En nieuwe kleinere kerk werd gebouwd, en het orgel is overgeplaatst door Luitjen Jacob van Dam. Omdat de kerk een stuk lager was moest het grote beeld van David met zijn harp van de middentoren worden verwijderd. Het is spoorloos verdwenen.
  • In 1910 bouwde Steenkuyl in de historische kas van G.Th. Bätz een nieuw pneumatisch orgel. Van het oude orgel werden alleen de frontpijpen opnieuw gebruikt. In 2002 bouwde Wim de Wit een nieuw tweeklaviers orgel in de oude kas. Hierbij werd pijpwerk hergebruikt uit het bestaande instrument.
  • Het orgel is begin 2017 te koop aangeboden in verband met sluiting van het kerkgebouw. Het is in 2022 verkocht en zal worden opgebouwd in de kerk in Bourtange. Deze werkzaamheden zullen door Mense Ruiter worden uitgevoerd, mogelijk in 2024 of 2025.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1782EnkhuizenEvangelisch Lutherse Kerk
2024BourtangeVestingkerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal I5
- Manuaal II4
- Pedaal1
Totaal aantal stemmen10
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Manuaal I (C-f'''): Roerfluit 8', Gemshoorn 8' - C-H uit Roerfluit, Principaal 4', Ruispijp 1 1/3', Ruispijp 1'.
Manuaal II (C-f'''): Holpijp 8', Spitsfluit 4', Principaal 2', Dulciaan 8' - 1910, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1910.
Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • Het Bätz-orgel uit 1782 had als dispositie:
    Manuaal: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V sterk (Gedeeld), Cornet II sterk (Discant), Trompet 8' (Gedeeld).
    Pedaal: Aangehangen.
    Manuaalomvang C-g''', Pedaalomvang C-d'.

  • Het orgel van Steenkuyl uit 1910 had als dispositie:
    Manuaal: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3' (vanaf c), Woudfluit 2', Dulciaan 8' (gedeeld).
    Pedaal: Bourdon 16'.
    Koppelingen: Pedaalkoppel

Literatuur
  • Orgel-feest ofte inwijinge van het nieuwe orgel in de Luthersche Kerk te Enckhuysen over Gen. IV. 21. : Gevierd op den 21. Maart 1782 / Jacobus Driehuys. - Enckhuysen : Willem Bruinier Wz., 1782.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Orgels aan de Lie / Victor Timmer, Ton van Eck. - In: De Mixtuur, nr. 43, september 1983.
  • Orgels rond het IJsselmeer / Maarten Seybel, Aart Veldman. - Houten: Den Hertog B.V., 1984.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).
  • Oud papier : Afl. 7 : Gideon Thomas Bätz en epidemie in Enkhuizen / Jaap Jan Steensma. - In: De Orgelvriend, jrg. 62 nr. 4, mei 2020.
Overige bronnen
  • Dispositieverzameling Cor Kroonenberg

Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 20 May 2017.
Foto: Marcel Pelt