Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Kaliningrad (Калининград), Russia (Россия) - Domkirche

Beschrijving nr.: 2016434.

Gebouwd door: Johann Josua Mosengel (1721)
Verwoest (1944)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1721	Johann Josua Mosengel		nieuwbouw
1888	Max Terletzki		nieuwbouw
1928	Furtwängler & Hammer		nieuwbouw

In 1718 werd met Johann Mosengel een verdrag gesloten voor de bouw van een nieuw hoofdorgel voor de Domkirche te Königsberg. Het instrument werd in 1721 opleverd. In 1888 is het orgel door Max Terletzki vervangen, gebruikmakend van de oude orgelkas en een klein gedeelte van het pijpwerk. Dit orgel had drie manualen en pedaal met 55 stemmen. In 1928 werd het geheel vervangen door een groot nieuw orgel van Furtwängler & Hammer met 64 stemmen, verdeeld over drie manualen en pedaal. Dit orgel is verwoest in de Tweede Wereldoorlog. Van het orgel van Mosengel is de dispositie vermeld uit het contract.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hauptwerk	17
- Ober-Positiv	14
- Brust-Positiv	11
- Pedal	20
Totaal aantal stemmen	62
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen

Dispositie
Hauptwerk (CDE-c'''): Principal 16', Rohrflöth 16', Groß Waldhorn oder Octav 8', Spielflöth 8', Hohlflöth 8', Viol di Gamba 8', Quint Dulc 6', Octav 4', Offenflöth 4', Kleinflöth 4', Rausch Quint 3', Super Octav 2', Waldhörnchen 2', Tertz 1 3/5', Mixtur 8-10 fach, Tromet 16', Lituac oder Hautbois 8'.
Ober-Positiv (CDE-c'''): Quintadena 16', Principal 8', Gedackt 8', Octav 4', Blockflöth 4', Flaut d'Allemande 4', Scharff Quint 3', Super Octav 2', Gemshorn 2', Tertz 1 3/5', Sifflöth 1', Mixtur 4-5 fach, Fagot 16', Krumphorn 8'.
Brust-Positiv (CDE-c'''): Jula 8', Quintadena 8', Principal 4', Flaut Dulc 4', Rohr Quint 3', Octav 2', Waldflöth 2', Tertz 1 3/5', Cimbel Mixtur 3 fach, Scallemour oder Vox Curiosa 16', Vox Humana 8'.
Pedal (C-f'): Sub Contra Offen 32', Principal 16', Borduna 16', Flauducen Baß 8', Violoncello 8', Spitz Quint 6', Octav 4', Quintaden Scharff 4', Nachthorn 4', Feldflöth 2', Bauerpfeiff 1', Zinck 2' und 3', Mixtur 6-8 fach, Posaune 32', Posaune 16', Dulcian 16', Feld Tromet 8', Basson 8', Scalmei 4', Cornet 2'.
Overige registers: Paar Paucken, Vogel Gesang, Fliegender Adler, Zwei Cimbel Sterne, Einige Engel die sich bewegen, Sine me nihil, Noli me tangere.
Speelhulpen: Tremulant zu Manual, Tremulant zum Pedal, Haupt Ventil, Oberwerk Ventil, Ober Positiv Ventil, Brust Ventil, Pedal Ventil.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De dispositie luidde volgens een niet nader bekende bron, mogelijk uit 1773: Hauptwerk (CDE-c'''): Principal 16', Rohrflöt 16', Waldhorn 8', Unda Maris 8', Hohlflaut 8', Viol di Gamba 8', Füllquint 6', Tubal 4', Viola 4', Waldflöt 4', Scharfquint 3', Jubal 2', Tonus Faber 2', Decuplam 3 fach, Scharf 10 fach, Posaune 16', Hautbois 8'. Ober-Positiv (CDE-c'''): Quintathön 16', Principal 8', Gedackt 8', Flöt Douce 8', Octav 4', Blockflöt 4', Rauschquint 3', Superoctave 2', Gemshorn 2', Flagiolet 1', Quintuplam 2 fach, Mixtura 5-6 fach, Dulcian 16', Trompet 8'. Brust-Positiv (CDE-c'''): Jula 8', Quintathön 8', Flaut Alemand 8', Fiffaro 4', Spielflöt 3', Salicet 2', Mundflöt 2', Tertia 2 fach (1 3/5'), Cimbel Mixtur 3 fach, Theorbe 16', Vox Humana 8', Engelsstimme (a-c'''). Pedal (C-f'): Principalbaß 32', Principal 16', Offen Subbaß 16', Baßflöt 8', Violoncello 8', Spitzquint 6', Jubal 4', Quintathön 4', Nachthorn 4', Feldflöt 2', Keutzialflöt 1', Zink 2' + 3', Mixtur 10 fach, Posaune 32', Bombard 16', Fagott 16', Zug 'pro forma', Basson 8', Schalmeaux 8', Schalmey 4'. In 1835 werd als dispositie genoteerd: Hauptwerk (CDE-c'''): Principal 16', Rohrflöt 16', Waldhorn 8', Unda Maris 8', Hohlflöt 8', Gemshorn 8', Viol di Gamba 8', Quinta 6', Jubal 4', Viola 4', Waldflöt 4', Tubal 2', Tonus Faber 2', Rauschpfeiffen 3 fach (3'), Tertian 2 fach, Mixtur 10-12 fach, Posaune 16', Hautbois 8'. Oberwerk (CDE-c'''): Quintadön 16', Principal 8', Gedact 8', Flaute Doux 8', Octav 4', Blockflöt 4', Quinta 3', Super Octav 2', Gemshorn 2', Flageolet 1', Tertian 2 fach, Scharff 6 fach, Dulcian 16', Trompet 8', Glockenspiel 4'. Brustwerk (CDE-c'''): Jula 8', Quintadön 8', Flaut Allemand 8', Fiffaro 4', Spielflöt 3', Salicet 2', Mundflöt 2', Tertian 2 fach, Cimbel 2 fach, Theorba 16', Vox Humana 8'. IV. Manual (CDE-c'''): Bordun 16', Tubal 8', Spielflöt 8', Principal 4', Octav 2', Cornet 3 fach, Scharff 6-8 fach, Cimbel 3 fach, Trompet 16', Zinck 8'. Pedal (C-f'): Principal 32', Violon 16', Subbaß 16', Baß Flaut 8', Violoncello 8', Spitzflöt 6', Tubal 4', Quintadön 4', Nachthorn 4', Quinta 3', Octav 2', Feldflöt 2', Keutzialflöt 1', Mixtur 10-12 fach, Posaune 32', Bombard 16', Fagott 16', Feld Trompet 8', Baßon 8', Schallmey 8', Trompet 4', Jungfer Choral 4'. Het nieuwe werk van 1888 had als dispositie: Hauptmanual (C-f'''): Principal 16', Quintatön 16', Principal 8', Hohlflöte 8', Gamba 8', Gemshorn 8', Rohrflöte 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Rohrflöte 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Superoctave 2', Cornett 4 fach, Mixtur 6 fach, Cymbel 3 fach, Bombarde 16', Trompete 8'. Obermanual (C-f'''): Bordun 16', Principal 8', Salicional 8', Flûte Harmonique 8', Gedeckt 8', Octave 4', Waldflöte 4', Nassard 2 2/3', Superoctave 2', Acuta 4 fach, Fagott 16', Clarinette 8'. Echo-Manual (C-f'''): Lieblichgedackt 16', Geigenprincipal 8', Aeoline 8', Vox Coelestis 8', Flauto Dolce 8', Praestant 4', Flauto Traverso 4', Violine 2', Progressiv 3 fach, Hautbois 8'. Pedal (C-d'): Sub-Contrabass 32', Principal 16', Violon 16', Subbass 16', Contrabass 16', Nassard 10 2/3', Octavbass 8', Cello 8', Gedact 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Terz 3 1/5', Posaune 32', Posaune 16', Trompete 8'. Koppeln: Hauptmanual - Obermanual, Hauptmanual - Echo-Manual, Pedal - Hauptmanual. Spielhilfen: 4 Fortetritte zu den Manualen und zum Pedal, Crescendo-Tritt zum Fernwerk, Glocke.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De dispositie luidde volgens een niet nader bekende bron, mogelijk uit 1773:
Hauptwerk (CDE-c'''): Principal 16', Rohrflöt 16', Waldhorn 8', Unda Maris 8', Hohlflaut 8', Viol di Gamba 8', Füllquint 6', Tubal 4', Viola 4', Waldflöt 4', Scharfquint 3', Jubal 2', Tonus Faber 2', Decuplam 3 fach, Scharf 10 fach, Posaune 16', Hautbois 8'.
Ober-Positiv (CDE-c'''): Quintathön 16', Principal 8', Gedackt 8', Flöt Douce 8', Octav 4', Blockflöt 4', Rauschquint 3', Superoctave 2', Gemshorn 2', Flagiolet 1', Quintuplam 2 fach, Mixtura 5-6 fach, Dulcian 16', Trompet 8'.
Brust-Positiv (CDE-c'''): Jula 8', Quintathön 8', Flaut Alemand 8', Fiffaro 4', Spielflöt 3', Salicet 2', Mundflöt 2', Tertia 2 fach (1 3/5'), Cimbel Mixtur 3 fach, Theorbe 16', Vox Humana 8', Engelsstimme (a-c''').
Pedal (C-f'): Principalbaß 32', Principal 16', Offen Subbaß 16', Baßflöt 8', Violoncello 8', Spitzquint 6', Jubal 4', Quintathön 4', Nachthorn 4', Feldflöt 2', Keutzialflöt 1', Zink 2' + 3', Mixtur 10 fach, Posaune 32', Bombard 16', Fagott 16', Zug 'pro forma', Basson 8', Schalmeaux 8', Schalmey 4'.

In 1835 werd als dispositie genoteerd:
Hauptwerk (CDE-c'''): Principal 16', Rohrflöt 16', Waldhorn 8', Unda Maris 8', Hohlflöt 8', Gemshorn 8', Viol di Gamba 8', Quinta 6', Jubal 4', Viola 4', Waldflöt 4', Tubal 2', Tonus Faber 2', Rauschpfeiffen 3 fach (3'), Tertian 2 fach, Mixtur 10-12 fach, Posaune 16', Hautbois 8'.
Oberwerk (CDE-c'''): Quintadön 16', Principal 8', Gedact 8', Flaute Doux 8', Octav 4', Blockflöt 4', Quinta 3', Super Octav 2', Gemshorn 2', Flageolet 1', Tertian 2 fach, Scharff 6 fach, Dulcian 16', Trompet 8', Glockenspiel 4'.
Brustwerk (CDE-c'''): Jula 8', Quintadön 8', Flaut Allemand 8', Fiffaro 4', Spielflöt 3', Salicet 2', Mundflöt 2', Tertian 2 fach, Cimbel 2 fach, Theorba 16', Vox Humana 8'.
IV. Manual (CDE-c'''): Bordun 16', Tubal 8', Spielflöt 8', Principal 4', Octav 2', Cornet 3 fach, Scharff 6-8 fach, Cimbel 3 fach, Trompet 16', Zinck 8'.
Pedal (C-f'): Principal 32', Violon 16', Subbaß 16', Baß Flaut 8', Violoncello 8', Spitzflöt 6', Tubal 4', Quintadön 4', Nachthorn 4', Quinta 3', Octav 2', Feldflöt 2', Keutzialflöt 1', Mixtur 10-12 fach, Posaune 32', Bombard 16', Fagott 16', Feld Trompet 8', Baßon 8', Schallmey 8', Trompet 4', Jungfer Choral 4'.

Het nieuwe werk van 1888 had als dispositie:
Hauptmanual (C-f'''): Principal 16', Quintatön 16', Principal 8', Hohlflöte 8', Gamba 8', Gemshorn 8', Rohrflöte 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Rohrflöte 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Superoctave 2', Cornett 4 fach, Mixtur 6 fach, Cymbel 3 fach, Bombarde 16', Trompete 8'.
Obermanual (C-f'''): Bordun 16', Principal 8', Salicional 8', Flûte Harmonique 8', Gedeckt 8', Octave 4', Waldflöte 4', Nassard 2 2/3', Superoctave 2', Acuta 4 fach, Fagott 16', Clarinette 8'.
Echo-Manual (C-f'''): Lieblichgedackt 16', Geigenprincipal 8', Aeoline 8', Vox Coelestis 8', Flauto Dolce 8', Praestant 4', Flauto Traverso 4', Violine 2', Progressiv 3 fach, Hautbois 8'.
Pedal (C-d'): Sub-Contrabass 32', Principal 16', Violon 16', Subbass 16', Contrabass 16', Nassard 10 2/3', Octavbass 8', Cello 8', Gedact 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Terz 3 1/5', Posaune 32', Posaune 16', Trompete 8'.
Koppeln: Hauptmanual - Obermanual, Hauptmanual - Echo-Manual, Pedal - Hauptmanual.
Spielhilfen: 4 Fortetritte zu den Manualen und zum Pedal, Crescendo-Tritt zum Fernwerk, Glocke.

Literatuur

Orgelbau-Nachrichten : Die umgebaute Orgel der Domkirche zu Königsberg in Preussen / Constanz Berneker. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 8. Band, No. 23, 11. Mai 1888.
Ars Organi 2/2002.

Overige bronnen

Jörg R. Becker