Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.

Foto: Piet Bron

Tallinn, Estland (Harju maakond) - Toomkirik (Neitsi Maarja Piiskoplik Toomkirik) - Mariendom (Ritter- und Domkirche)
Gemeente: Tallinn
Adres: Toom-Kooli 6, 10130, Tallinn

Beschrijving nr.: 2015348.

Gebouwd door: Wilhelm Sauer Orgelbau (1914) - opus 1171
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk uit 1783 van Johann Friedrich Gräbner, pijpwerk en orgelfront uit 1878 van Ladegast & Sohn

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1783 Johann Friedrich Gräbner  nieuwbouw
1878 Ladegast & Sohn74 nieuwbouw
1887 E.F. Walcker & Cie.  wijzigen dispositie
1913 Wilhelm Sauer Orgelbau1171 nieuwbouw in bestaande kas
ca. 1939 Kangasalan Urkurakentamo  diverse werkzaamheden
1998 Christian Scheffler  restauratie

Het orgel van de Domkerk van Tallinn werd oorspronkelijk gebouwd door de firma Ladegast in de jaren 1875-1878. Bij de bouw werd door Ladegast ook nog enig pijpwerk gebruikt uit het vorige orgel van de kerk, gebouwd door Johann Friedrich Gräbner in 1783. Op 8 oktober 1878 werd het Ladegast-orgel in gebruik genomen. Het orgel had 49 stemmen, drie klavieren en een vrij pedaal. Het front werd ontworpen in neogotische stijl. Het instrument was gebouwd met sleepladen. In 1887 werkte de firma Walcker aan het orgel. Zij voerden enkele reparaties uit en vervingen de Aeoline 8' van het derde klavier door een Aeolodicon 8'. In 1913 kreeg de firma Sauer de opdracht voor een ingrijpende ombouw en modernisering van het orgel. De werkzaamheden duurden tot de zomer van 1914. Het orgel werd uitgebreid naar 73 stemmen. Het kreeg nu kegelladen en een pneumatische tractuur. Het Sauer-orgel bleef zonder verdere ingrijpende wijzigingen bewaard. In de jaren 1930-1940 zijn zo'n 300 metalen pijpen vervangen door nieuwe door de firma Kangasala, omdat deze waren verdwenen. Wel raakte het na 1945 langzaam maar zeker in verval. In 1996 kreeg Christian Scheffler de opdracht voor een restauratie. Hierbij is het orgel geheel gedemonteerd, schoongemaakt en weer opgebouwd. In juli 1998 was de restauratie voltooid. Met een feestweek van 28 tot 31 oktober 1998 nam men het orgel weer officieel in gebruik.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- I. Manual18
- II. Manual16
- III. Manual (Schwellwerk)20
- Pedal18 (16)
Totaal aantal stemmen72 (70)
ToetstractuurPneumatisch
RegistertractuurPneumatisch
Windlade(n)Kegelladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
I. Manual (C-a'''): Principal 16' - 1878, Bordun 16' - 1878/1914, Principal 8' - 1878/1914, Doppelflöte 8', Flauto Amabile 8', Gemshorn 8', Gedact 8' - 1878/1914, Quintatön 8', Dolce 8', Gamba 8', Nasard 5 1/3' - 1878/1914, Octave 4' - 1878/1914, Gemshorn 4' - 1878/1914, Rohrflöte 4', Waldflöte 2' - 1878/1914, Cornett 3 fach - 1878, Mixtur 3 fach - 1878, Trompete 8'.
II. Manual (C-a'''): Gedackt 16' - 1878/1914, Salicional 16', Principal 8' - 1878, Flauto Traverso 8' - 1878/1914, Konzertflöte 8', Rohrflöte 8' - 1878/1914, Viola 8' - 1998, Salicional 8' - 1878/1914, Dulciana 8', Flauto Amabile 4' - 1878, Dolce 4', Nasard 2 2/3' - 1878, Piccolo 2' - 1878, Progressio 2-3 fach, Cymbel 3-4 fach - 1878, Klarinette 8'.
III. Manual (Schwellwerk) (C-a'''): Gedackt 16' - 1878/1914, Gamba 16' - 1878/1914, Geigenprincipal 8' - 1878, Schalmei 8', Portunalflöte 8' - 1878, Gedackt 8' - 1783, Gemshorn 8', Flauto Amabile 8', Quintatön 8', Viola d'Amour 8', Aeoline 8', Voix Céleste 8', Fugara 4', Flauto Dolce 4' - 1878, Salicet 4' - 1878, Flautino 2', Harmonia Aetherea 3 fach - 1878, Trompete 8', Oboe 8', Aeolodian 8' - 1887.
Pedal (C-f'): Untersatz 32' - 1878, Principal 16' - 1878, Subbaß 16' - 1878, Gemshorn 16', Lieblich Gedackt 16' - transmissie III. Manual, Quintatön 16' - ca. 1939, Violon 16', Quinte 10 2/3', Principal 8' - 1878, Baßflöte 8' - 1878/1914, Gemshorn 8' - ca. 1939, Dulcian 8' - transmissie III. Manual, Cello 8', Principal 4' - ca. 1939, Flauto 4' - 1878, Posaune 16', Trompete 8', Clairon 4'.
Koppelingen: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual, Pedal - III. Manual, I. Manual - II. Manual 16', I. Manual - II. Manual 4'.
Speelhulpen: 3 Freie Combinationen, 3 Festkombinationen (p - mf - f), Rohrwerke ab, Handregister ab, Piano Pedal, Mezzoforte Pedal, Forte Pedal, Generalkoppel, Walze ab.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities De dispositie van Ladegast (1878) luidde:
I. Manual (C-f'''):
1. Abteilung: Principal 16', Principal 8', Octave 4', Gemshorn 4', Doublette 3'+2', Cornett 3 fach, Mixtur 4 fach (2'), Cymbel 3 fach (1 1/2'), Trompete 8'.
2. Abteilung: Bordun 16' (1783), Gambe 8', Flauto Amabile 8', Doppelflöte 8', Anlage (vacante plaats), Quinte 5 1/3', Trombone 16'.
II. Manual (C-f'''): Quintatön 16' (vanaf c, 1783), Principal 8', Rohrflöte 8', Flauto Traversa 8', Viola 8', Salicional 8', Principal 4', Flauto Minor 4', Nasat 2 2/3', Waldflöte 2', Progressiv Harmonica 2-4 fach (2'), Oboe 8'.
III. Manual (Schwellwerk) (C-f'''): Lieblichgedackt 16', Geigenprincipal 8', Viola d'Amour 8', Lieblichgedackt 8' (1783), Flauto Dolce 8', Flauto Dolce 4', Salicional 4', Piccolo 2', Harmonia Aetherea 3 fach, Aeoline 8'.
Pedal (C-d'):
1. Abteilung: Untersatz 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Octavbaß 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Posaune 16', Trompete 8'.
2. Abteilung: Gedackt 16', Cello 8', Anlage (vacante plaats), Baßflöte 8', Flöte 4'.
Speelhulpen: Manualcoppeln, Pedalcoppel, Tremulant, Ventile zu den Manual- und Pedalabteilungen, Combination für das ganze Werk, Crescendo und Decrescendo, Barkerhebel.
Literatuur
  • Wie mann Orgeln baut / Max Allihn. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 3. Band, No. 14, 11. Februar 1883.
  • Wie mann Orgeln baut (Fortsetzung aus No. 14) / Max Allihn. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 3. Band, No. 15, 21. Februar 1883.
  • Wie mann Orgeln baut (Schluss aus No. 14) / Max Allihn. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 3. Band, No. 16, 1. März 1883.
  • Estnische Kirchenorgeln : Eine Reise durch mehrere Jahrhunderte Orgelbau / Andres Uibu, Jüri Kuuskemaa. - Bremen : Eres Edition, 1994.
  • Sauer-Orgel im Dom zu Tallinn. - Tallinn : Domgemeinde Tallin, 1998.
  • Die Orgel in der Geschichte der russischen Musikkultur / Leonid Rosjman. - Mettlach : Gesellschaft der Orgelfreunde, 2001.
  • Orgel International 3/2002.
  • Tallinna Toomkiriku Sauer-Orgel : Sauer-Orgel im Dom zu Tallinn. - Friedrichshafen : Produktionsstudio Fagott, 2002.
  • Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel. - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004.
  • Die Geschichte der Orgel und der Orgelmusik in Estland / Alexander Fiseisky. - In: Acta Organologica, Band 29. - Kassel : Merseburger Verlag, 2007. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 220).
  • Die Orgeln in der Domkirche von Tallinn : Ladegast-Sauer-Orgel. - Folder.
Opnamen
  • Tallinna Toomkiriku Orgel - Tallinn Cathedral Organ : Ladegasti-Saueri orel 100 - Ladegast-Sauer organ 100 years / Kadri Ploompuu, Piret Aidulo. - EELK TTKCD-14 (CD). - 2014.
  • Peeter Süda : Complete Organ Music / Ines Maidre. - Toccata Classics TOCC 0056 (CD). - 2012. - Opgenomen in Tallinn en Helsinki.
  • Orgellandschaft Estonia / Martin Rost. - Detmold, Dabringhaus & Grimm MDG 319 1431.2 (CD). - 2007.
  • Peeter Süda : The complete organ music / Ines Maidre. - Fagott-Verlag F-1100 (CD). - 2006.
  • Bells in the organ : Popular Carillons for the Organ / Ines Maidre. - Fagott-Verlag F-1017 (CD). - 1995. - Opgenomen in Tallinn en Räpina.
  • Drei berühmte Orgeln / Andres Uibo. - Eres Edition EAN 4030845280073 (CD). - 1995.
  • 200 years of Russian organ music / Alexander Fiseisky. - Etcetera KTC 2019 (dubbel-CD). - 1994.
Overige bronnen
  • Jörg R. Becker

Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.
Foto: Piet Bron
Foto: Bert Wisgerhof. Datering: 13 May 2012.
Foto: Bert Wisgerhof
Foto: Bert Wisgerhof. Datering: 13 May 2012.
Foto: Bert Wisgerhof
Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 27 December 2016.
Foto: Piet Bron