Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Piet Bron sr. Date: 26 May 2009.

Photo: Piet Bron sr.

Halberstadt, Deutschland (Sachsen-Anhalt) - Domkirche Sankt Stephanus und Sixtus
Municipal: Halberstadt
Address: Domplatz 18, 38820, Halberstadt
Website: http://www.dom-und-domschatz.de/

Description nr.: 2002581.

Built by: Eule Orgelbau (1965) - opus 319
The organ contains older material: Prospect and organ case from 1718 by Heinrich Herbst der Jüngere

YearBuilderOpusActivity
1718 Heinrich Herbst der Jüngere  new organ
1838 Johann Friedrich Schulze  rebuild
1912 Friedrich Wilhelm Ernst Röver  new organ in old case
1942 Palandt & Sohnle  rebuild
1965 Eule Orgelbau319 new organ in old case
2001 Reinhard Hüfken  maintenance/reparations

  • Het orgel in de Dom van Halberstadt bouwde Heinrich Gottfried Herbst in 1717-1718 een nieuw hoofdorgel. Op 19 juli 1718 werd het in gebruik genomen. Het instrument had een bijzondere opbouw. Het had 65 stemmen en behoorde tot de grootste orgels van Duitsland. Herbst bouwde een drieklaviers speeltafel, maar aan weerszijden ook eigen manualen waarmee delen van het orgel bespeeld konden worden. Een gedeelte van het orgel stond in de kamertoon, de rest op een andere toonhoogte.
  • Het instrument werd in 1838 ingrijpend verbouwd door Johann Friedrich Schulze. Na deze ombouw had het vier manualen en pedaal met 57 stemmen. In later jaren is het vierde manuaal in een zwelkast geplaatst en werd een pneumatische hefboom geplaatst op het Hautpwerk.
  • In 1890 werd gestart met werkzaamheden aan de torens van de kerk. Hiertoe moest het orgel worden gedemonteerd en opgeslagen. Het oude werk is daarna in 1912 (1901?) door Ernst Röver vervangen door een nieuw orgel met pneumatische kegelladen met behoud van de historische orgelkassen. Het Röver-orgel werd in de jaren 1940-1942 verbouwd door Ernst Palandt & Sohnle. In 1964 is dit binnenwerk afgebroken.
  • In de historische kassen van Herbst uit 1718 bouwde de firma Eule in 1964/1965 een nieuw vierklaviers orgel. Bij de bouw was de registermechaniek electro-pneumatisch. Het instrument is later uitgerust met een electronische Setzer-installatie. De Sept-Non van het Schwellwerk en de Tonus Fabri van het Positiv werden bij een revisie in de jaren 1985/1986 van plaats verwisseld.

Technical data
Number of stops per division
- Hauptwerk14
- Unterwerk14
- Schwellwerk11
- Positiv9
- Pedal18
Total number of stops66
Key actionMechanical
Stop actionPneumatic
Windchest(s)Slider chests

Specification
Hauptwerk: Prinzipal 16', Oktave 8', Rohrpommer 8', Oktave 4', Spillflöte 4', Quinte 2 2/3', Waldflöte 2', Terz 1 3/5', Sifflöte 1 1/3', Großsesquialtera 3 fach, Mixtur 5-8 fach, Scharf 4-6 fach, Fagott 16', Trompete 8'.
Unterwerk: Quintatön 16', Prinzipal 8', Holzflöte 8', Spitzgambe 8', Oktave 4', Rohrflöte 4', Nasard 2 2/3', Oktave 2', Nachthorn 2', Schwiegel 1', Kornett 2-4 fach, Kleinmixtur 4-6 fach, Krummhorn 8', Clarion 4', Tremulant.
Schwellwerk: Weitgedackt 8', Gemshorn 8', Weitprinzipal 4', Quintatön 4', Flachflöte 2', Scharfquinte 1 1/3', Sesquialtera 2 fach, Tonus Fabri 2 fach, Rauschwerk 5 fach, Rankett 16', Vox Humana 8', Tremulant.
Positiv: Quintade 8', Spitzgedackt 8', Blockflöte 4', Prinzipal 2', Terzian 2 fach, Sept-Non 2 fach, Zimbel 3 fach, Trichterregal 8', Rohrschalmey 4', Tremulant.
Pedal: Untersatz 32', Prinzipal 16', Subbaß 16', Zartbaß 16', Oktave 8', Gedacktbaß 8', Oktave 4', Rohrflöte 4', Dolkan 2', Großzink 3 fach, Rauschpfeife 3 fach, Choralmixtur 4 fach, Bombarde 32', Posaune 16', Dulzian 16', Trompete 8', Trompete 4', Schalmey 2'.
Couplers: Hauptwerk - Unterwerk, Hauptwerk - Positiv, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Unterwerk, Pedal - Positiv.
Accessories: 4000 Setzer-combinaties.

Other specifications
Different specifications
  • De dispositie luidde na de ombouw door Schulze (1838), notatie Zeitschrift für Instrumentenbau, 1. November 1895:
    Hauptwerk: Bordun 32' (1838), Principal 16', Octave 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Nasard 5 1/3', Octave 4', Gedackt 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Cornett 4 fach (1838), Mixtur 6 fach (2') (1838), Scharf 4 fach (2') (1838), Trompete 16', Trompete 8'.
    Zweites Manual (Oberwerk): Quintaden 16', Gross-Gedackt 16', Principal 8', Gedackt 8', Viola di Gamba 8' (1838), Hohlflöte 8' (1838), Octave 4', Flöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Mixtur 5 fach (2') (1838), Cimbel 3 fach (1') (1838), Hautbois 8'.
    Drittes Manual (Unterwerk): Bordun 16', Principal 8', Salicional 8' (1838), Gedackt 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nasard 2 2/3', Octave 2', Cornet 3 fach (1838), Mixtur 4 fach (1838), Vox Humana 8'.
    Viertes Manual (Schwellbar): Lieblich Gedackt 16' (1838), Lieblich Gedackt 8' (1838), Flauto Traverso 8' (1838), Principal 4', Flauto Traverso 4' (1838), Harmonica 8' (1838), Terpodion 8' (1838), Physharmonica 8' (1838).
    Pedal: Untersatz 32' (1838), Principal 16', Subbass 16', Violon 16', Subbas (gedeckt) 16' (1838), Grossnasard 10 2/3', Octave 8' (1838), Violoncello 8' (1838), Gedackt 8', Tertie 6 2/5' (1838), Nasard 5 1/3' (1838), Octave 4', Cornett 5 fach (1838), Mixtur 4 fach (4') (1838), Contra-Posaune 16', Posaune 16', Trompete 8', Trompete 4'.
    Koppeln: Koppel zum Oberwerk, Koppel zum Unterwerk, Pedalkoppel.
    Sperrventile: zum Hauptwerk, zum zweiten Werk, zum dritten Werk, zum dierten Werk, zur grossen Basslade, zur kleinen Basslade.
    Nebenzüge: Glockenspiel des Manuals, Cimbelstern, Pedalverschluss, Calcantenglocke für die Manualbälge, Calcantenglocke für die Pedalbälge.

  • De dispositie van het voorgaande orgel luidde van 1942 tot 1965:
    I. Manual: Prinzipal 16', Bordun 16', Prinzipal 8', Rohrgedackt 8', Quintade 8', Gambe 8', Quintflöte 5 1/3', Oktave 4', Querflöte 4', Quinte 2 2/3', Oktave 2', Waldflöte 2', Hintersatz 6 fach, Mixtur 6-8 fach. Trompete 16', Trompete 8'.
    II. Manual: Quintade 16', Prinzipal 8', Holzflöte 8', Gedackt 8', Streichflöte 8', Oktave 4', Rohrflöte 4', Nasat 2 2/3', Oktave 2', Klein Gedackt 2', Terz 1 3/5', Sifflöte 1', Scharff 4 fach, Trompete 8', Krummhorn 8', Trompete 4'.
    III. Manual (Schwellwerk): Flauto Amabile 8', Gedackt 8', Salizional 8', Prinzipal 4', Nachthorn 4', Geigenschwebung 4', Schwiegel 2', Spillflöte 2', Spitzquinte 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Quintzimbel 3 fach, Rankett 16', Vox Humana 8', Tremulant.
    Pedal: Untersatz 32', Prinzipalbaß 16', Subbaß 16', Salizetbaß 16', Oktavbaß 8', Gedacktbaß 8', Cello 8', Oktave 4', Gedackt 4', Nachthorn 2', Rauschpfeife 4 fach, Mixtur 5 fach, Posaune 32', Posaune 16', Dulzian 16', Trompete 8', Trompete 4', Singend Kornett 2'.
    Koppeln: II/I, III/I, III/II, I/P, II/P, III/P, Oberoktavkoppel: I, Unteroktavkoppel: II/I.

Literature
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 10. Jahrg. No. 36, 21. September 1890.
  • Zur Geschichte der Kirchenorgeln in Halberstadt : Zugleich ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues in Deutschland / Paul Stöbe. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 16. Jahrg., No. 2, 11. Oktober 1895.
  • Zur Geschichte der Kirchenorgeln in Halberstadt : Zugleich ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues in Deutschland (Fortzetzung) / Paul Stöbe. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 16. Jahrg., No. 3, 21. Oktober 1895.
  • Zur Geschichte der Kirchenorgeln in Halberstadt : Zugleich ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues in Deutschland (Fortzetzung) / Paul Stöbe. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 16. Jahrg., No. 4, 1. November 1895.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 18. Jahrg., No. 7. 1 December 1897.
  • 1940 : Umdisponierung der Orgel im Dom zu Halberstadt. - Hildesheim : E. Palandt & Sohnle, 1940. - Folder.
  • Musik und Kirche 5/1955.
  • The European Organ 1450 - 1850 / Peter Williams. - London : B T Batsford Ltd, 1966.
  • Die gotische Orgel im Dom zu Halberstadt / Karl Bormann. - Berlin : Verlag Merseburger, 1966. - (27. Veröffentlichtung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
  • 29ste Orgelreis Berlin-Brandenburg 21 t/m 27 oktober 2012 / Theo Jellema. - Hilversum : Stichting Internationale Orgelreizen, 2012. - Programmagids.
  • Orgeln in Sachsen-Anhalt : Ein Reiseführer / Felix Friedrich, Vitus Froesch. - Altenburg : Verslag Klaus-Jürgen Kamprad, 2014. - (268. Veröffentlichtung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
Recordings Matthias Eisenberg spielt an der Eule-Orgel im Dom zu Halberstadt / Matthias Eisenberg. - RAM 59111 (CD). - 1991.
Links https://de.wikipedia.org/wiki/Orgel_des_Domes_zu_Halberstadt

Photo: Piet Bron sr. Date: 26 May 2009.
Photo: Piet Bron sr.
Photo: Piet Bron sr. Date: 26 May 2009.
Photo: Piet Bron sr.
Photo: Piet Bron sr. Date: 26 May 2009.
Photo: Piet Bron sr.
Photo: O. Wilde, Halberstadt. Date: 1895.
Photo: O. Wilde, Halberstadt
Photo: Johan Haaksma. Date: 28 February 2018.
Photo: Johan Haaksma