Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron sr. Datering: 12 July 2008.

Foto: Piet Bron sr.

Leipzig, Deutschland (Sachsen) - Thomaskirche
Gemeente: Leipzig
Adres: Thomaskirchhof, 04109, Leipzig
Website: https://www.thomaskirche.org/

Beschrijving nr.: 2001529.

Gebouwd door: Wilhelm Sauer Orgelbau (1889) - opus 501

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1889 Wilhelm Sauer Orgelbau501 nieuwbouw
1902 Wilhelm Sauer Orgelbau  ombouw
1908 Wilhelm Sauer Orgelbau1012 uitbreiding
1993 Scheffler & Ullmann  restauratie

Wilhelm Sauer kreeg in 1886 de opdracht voor de bouw van een groot nieuw orgel voor de Thomaskirche in Leipzig. In 1889 was het instrument voltooid. Het had een mechanische tractuur met kegelladen. Het front is ontworpen door de architect Lipsius. Op 5 april 1889 keurden prof. Langer, prof. Rust en Carl Piutti het instrument. Sauer bouwde mechaniek in 1902 om naar pneumatiek, wijzigde de dispositie op enkele punten, verhoogde de winddruk en plaatste een electrische windmachine. Het orgel had nu 65 stemmen, verdeeld over drie manualen en pedaal. Karl Straube, organist van de kerk, startte in 1902 met de ontwikkeling van plannen voor een uitbreiding van het orgel. Deze werden uitgevoerd door Sauer in de jaren 1907 en 1908. Er kwamen 23 nieuwe stemmen, nieuwe windladen en een nieuwe speeltafel. Adviseur bij deze uitbreidingen was Karl Straube. Op 17 september 1908 werd het orgel weer opgeleverd. Toen de Orgelbewegung meer invloed kreeg op de orgelbouw viel het instrument als snel niet meer in de smaak. 16 stemmen van Sauer werden vervangen door andere registers. Na de installatie van een nieuw orgel van Schuke in de kerk in 1967 bleef het Sauer-orgel verder ongemoeid, maar het werd ook nauwelijks meer gebruikt. Een restauratie startte in 1988, en werd uitgevoerd door Christian Scheffler en Matthias Ullmann. In 1993 is het orgel weer in gebruik genomen.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- I. Manual25
- II. Manual21
- III. Manual19
- Pedal23
Totaal aantal stemmen88
ToetstractuurPneumatisch
RegistertractuurPneumatisch
Windlade(n)Kegelladen

Dispositie
I. Manual (C-a'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Geigenprincipal 8', Viola di Gamba 8' - 1993, Gemshorn 8', Dulciana 8', Doppelflöte 8' - 1993, Flûte Harmonique 8', Flauto Dolce 8' - 1993, Gedackt 8', Quintatön 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Gemshorn 4', Rohrflöte 4', Violini 4' - 1993, Octave 2', Rauschquinte 2 fach (2 2/3' + 2'), Mixtur 3 fach - 1993, Cornett 2-5 fach, Scharff 5 fach, Groß-Cymbel 4 fach, Trompete 16' - 1993, Trompete 8'.
II. Manual (C-a'''): Salicional 16', Gedackt 16', Principal 8', Schalmei 8' - Labiaal, Salicional 8', Harmonika 8' - 1993, Dolce 8', Flûte Harmonique 8', Konzertflöte 8' - 1993, Rohrflöte 8', Gedackt 8', Octave 4', Salicional 4', Flauto Dolce 4', Quinte 2 2/3', Piccolo 2', Cornett 3 fach, Mixtur 4 fach - 1993, Cymbel 3 fach, Tuba 8', Clarinette 8' - 1993.
III. Manual (in zwelkast) (C-a'''): Lieblich Gedackt 16', Gamba 16' - 1993, Principal 8', Viola 8', Aeoline 8', Voix Céleste 8', Spitzflöte 8', Flûte d'Amour 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Quintatön 8', Fugara 4' - 1993, Traversflöte 4', Prästant 4', Quinte 2 2/3', Flautino 2', Harmonia Aetheria 3 fach, Oboe 8', Trompette Harmonique 8' - 1993.
Pedal (C-f'): Majorbaß 32' - 1993, Untersatz 32', Contrabaß 16', Principal 16', Violon 16' - 1993, Gemshorn 16', Subbaß 16', Salicetbaß 16' - 1993, Lieblich Gedackt 16', Quintbaß 10 2/3', Offenbaß 8', Principal 8' - 1993, Cello 8', Gemshorn 8', Baßflöte 8', Dulciana 8', Octave 4', Flauto Dolce 4', Contraposaune 32', Posaune 16', Fagott 16', Trompete 8', Clarine 4'.
Koppelingen: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual, Pedal - III. Manual, General-Koppel.
Speelhulpen: Vaste combinaties (mf - f - tutti), Tongwerken af, 3 vrije combinaties, Register-crescendo.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities De oorspronkelijke dispositie luidde:
I. Manual (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Flûte Harmonique 8', Viola di Gamba 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Nasard 5 1/3', Octave 4', Rohrflöte 4', Gemshorn 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Cornett 2-4 fach (8'), Mixtur 3 fach (4'), Scharf 5 fach (2 2/3'), Bombarde 16', Trompete 8'.
II. Manual (C-f'''): Salicional 16', Gedackt 16', Principal 8', Rohrflöte 8', Harmonika 8', Salicional 8', Quintatön 8', Octave 4', Flauto Dolce 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Cornett 3 fach (4'), Mixtur 4 fach (2'), Clarinette 8'.
III. Manual (Schwellwerk) (C-f'''): Viola di Gamba 16', Lieblich Gedackt 16', Principal 8', Gedackt 8', Concertflöte 8', Aeoline 8', Voix Céleste 8', Fugara 4', Traversflöte 4', Gemshornquinte 2 2/3', Flautino 2', Harmonia Ätheria 2-3 fach, Schalmei 8'.
Pedal (C-f'): Majorbass 32', Contrabass 16', Subbass 16', Violon 16', Lieblich Gedackt 16', Quintbass 10 2/3', Offenbass 8', Bassflöte 8', Dulciana 8', Violoncello 8', Quintatön 8', Octave 4', Flauto Dolce 4', Posaune 32', Posaune 16', Fagott 16', Trompete 8', Clarino 4'.
Koppeln: II. zum I. Manual, III. zum I. Manual, III. zum II. Manual, Pedalkoppel I. Manual, Pedalkoppel II. Manual, Pedalkoppel III. Manual, Collectivpedal für alle Koppeln.
Spielhilfen: Combinationspedal, Forte, Tutti, Rohrwerke, Collectivschweller, Pedalschweller, Calcantenglocke, Evacuant.
Literatuur
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 4. Band, No. 30, 21. Juli 1884.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 8. Band, No. 13, 1. Februar 1888.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 9. Band No. 20, 11. April 1889.
  • Der Orgelbauer Wilhelm Sauer (1831-1916) : Leben und Werk / Hans-Joachim Falkenberg. - Lauffen : Orgelbau Fachverlag Rensch, 1990. - (124. Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
  • Die Sauer-Orgel in der Thomaskirche zu Leipzig / Ullrich Böhme. - Leipzig, 1991.
  • Berühmte Orgeln : Meisterwerke europäischer Orgelbauer / Ursula und Ulrich Rüge. - Hamburg : Nikol Verlagsgesellschaft mbH, 1994.
  • Die Orgeln und Instrumente in der Thomaskirche / Ullrich Böhme. - In: Die Thomaskirche zu Leipzig 1496-1996. - Leipzig, 1996.
  • Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998.
  • Die Orgeln der Thomaskirche zu Leipzig / Christian Wolff [red.]. - Leipzig : Evangelische Verlagsanstalt, 2005.
  • A redőnyszerkezet története a német orgonakultúrában a XIX. század végéig / Méhes Balázs. - Budapest : Liszt Ferenc Zeneművészeti Egytem, 2010.
  • Orgeln in Sachsen - Ein Reiseführer / Felix Friedrich, Vitus Froesch. - Altenburg : Kamprad, 2012.
  • Richard Kreutzbach (1839-1903) : Leben und Werk / Klaus Walter, Gert Rothe, Wolfram Hackel, Jiři Kocourek. - In: Acta Organologica ; Band 34. - Kassel : Merseburger, 2015. - (270. Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
Opnamen
  • In the Spirit of BACH / Johannes Lang. - Rondeau Verlag ROP6242 (CD). - 2022. - Recorded on both the Sauer and the Woehl organ.
  • Max Reger : Organ Works Vol. 1 / Gerhard Weinberger. - CPO 777 717-2 (2CD). - 2015. - Opgenomen in Leipzig Thomaskirche en Salzwedel Marienkirche.
  • Thomasorganist Ullrich Böhme an der Sauer-Orgel der Thomaskirche zu Leipzig / Ullrich Böhme. - Rondeau ROP 6092 (CD). - 2014.
  • Max Reger : Orgelwerke - Organ works / Henrico Stewen. - Motette-Ursina MOT CD 13801 (CD). - 2010.
  • Felix Mendelssohn Bartholdy : Sechs Sonaten für Orgel op. 65 Nr. 1-6 / Ullrich Böhme. - Rondeau ROP6029 (CD). - 2009. - Opnamen uit 1994.
  • Leipziger Orgeln um Felix Mendelssohn Bartholdy / Rudolf Lutz, Martin Schmeding. - Genuin Records GEN 89152 (2CD). - 2009. - Opgenomen in Leipzig (Thomaskirche), Rötha en Möckern.
  • Die Sauer-Orgel der Thomaskirche zu Leipizig (1889-1908) / Ullrich Böhme. - ROP6017 (CD). - 2009.
  • Max Reger : Die großen Orgelwerke II / Hannes Kästner. - Ars Vivenda 2100187 (CD). - Opname uit 1972.
  • Romantische Musik aus Sachsen / Ullrich Böhme. - Motette CD 12461 (CD). - 2000.
  • Orgeln in Leipzig. - Querstand VKJK 9508 (CD). - 1995.
  • Die Sauerorgel der Thomaskirche zu Leipzig : Michael Pohl spielt romantische Orgelmusik von Widor, Boekmann, Reubke / Michael Pohl. - Ars Vivendi VEB Deutsche Schallplatten (CD).
  • Thomaskirche Leipzig - Orgelwerke der Thomasorganisten / Ullrich Böhme. - Motette CD 11681 (CD). - 1992.
  • Thomaskirche Leipzig - J.S. Bach Orgelwerke / Ullriche Böhme. - Motette CD 11611 (CD). - 1992.
  • Die Sauer-Orgel der Thomaskirche zu Leipzig / Ullrich Böhme. - Salicet CD 3604 (CD). - 1992.
  • Die Sauerorgel der Thomaskirche zu Leipzig : Michael Pohl spielt Werke von Widor, Boëllmann und Reubke / Michael Poll. - Eterna 8 27 659 (LP). - 1983.
  • Max Reger : Choralfantasien / Christoph Albrecht. - Eterna 8 26 389 (LP). - 1973.
Links https://www.thomaskirche.org/erleben/die-orgeln-der-thomaskirche/sauer-orgel
https://www.musiqueorguequebec.ca/orgues/allemagne/leipzigtk.html

Foto: Arno Bekers. Datering: 14 August 2009.
Foto: Arno Bekers
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 19 May 2010.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 19 May 2010.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 19 May 2010.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: Giel Daems. Datering: 29 September 2015.
Foto: Giel Daems
Card posted in 1957. Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Foto: Sauer Orgelbau. Datering: 1889.
Foto: Sauer Orgelbau
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 19 May 2010.
Foto: Evert-Jan van der Leij