Spring naar content
Description complète d'orgue sélectionné
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.

Photo: Piet Bron

Berlin, Deutschland (Berlin) - Marienkirche (Mitte)
Commune: Berlin
Adresse: Karl-Liebknecht-Straße 8, 10178, Berlin-Mitte
Site Web: http://www.marienkirche-berlin.de/

Description no.: 2000750.

Bâti par: Joachim Wagner (1721)

AnnéeFacteurOpusActivité
1721 Joachim Wagner  orgue neuf
1800 Abbé Georg Joseph Vogler  conversion
1820 Johann Simon Buchholz  restauration
1894 Schlag & Söhne  orgue neuf dans buffet vieille
1949 Karl Schuke  conversion
2002 Alfred Kern & fils  reconstruction

  • In de Marienkirche te Berlijn (tot 1990 Oost-Berlijn) bouwde Joachim Wagner van 1719 tot 1721 zijn belangrijkste instrument. Het werd gebouwd in een kas die gemaakt is door Johann Gluhme en Paul de Ritter. Het orgel werd in 1723 ingewijd. In de loop van de tijd is het behoorlijk gewijzigd, onder andere onder invloed van Abbé Vogler. Deze verwijderde in 1800 de helft van het pijpwerk en richtte het orgel opnieuw in volgens zijn eigen ideeën. Er was veel kritiek op deze werkzaamheden. Al in 1820 voerde Johann Simon Buchholz een uitgebreide restauratie en reconstructie uit.
  • In 1893 werd het kerkgebouw gerestaureerd. Het orgel is door de firma Schlag & Söhne gemoderniseerd en omgebouwd. Het had hierna 53 stemmen. Veel registers werden uit het bestaande instrument overgenomen. Ook is een electromotor geplaatst, waardoor de winddruk van het orgel verhoogd kon worden en er verschillende hogedrukstemmen konden worden geplaatst. Het nieuwe orgel kreeg grotendeels pneumatische tracturen en nieuwe kegelladen, maar voor Hauptwerk, Schwellwerk en het Vorderes Pedal werden de sleepladen van Wagner hergebruikt, uitgebreid met een extra lade voor de grotere toonomvang. Voor Hauptwerk en Schwellwerk werd ook een deel van de mechanische tractuur opnieuw gebruikt. De registertractuur werd echter geheel pneumatisch aangelegd. De winddruk was 86 mm voor het hele orgel, met uitzondering van een tiental stemmen die een winddruk van 300 mm kregen. Op 24 augustus 1894 speelde Otto Dienel het orgel in. Op 28 augustus 1894 werd het orgel in het bijzijn van orgelmaker Oscar Schlag door Otto Dienel uitgebreid gedemonstreerd aan de keizerin van Duitsland.
  • Karl Schuke restaureerde het orgel in 1949. De tractuur werd nu deels electro-pneumatisch.
  • In 2002 voltooide de firma Kern een nieuw orgel in de oude kas, dat gebouwd is naar voorbeeld van het oorspronkelijke werk van Wagner. De dispositie werd uitgebreid met vijf stemmen, die Wagner zelf op andere drieklaviers orgels wel had geplaatst. Op 12 mei 2002 werd het gereconstrueerde orgel in gebruik genomen tijdens een kerkdienst, waarbij het bespeeld werd door Martina Kürschner en Christian Schlicke. 's Avonds gaf Leo van Doeselaar het officiële inwijdingsconcert.

Données techniques
Nombre de registres par manuel
- Hauptwerk13
- Oberwerk12
- Hinterwerk10
- Pedal10
Nombre de jeux total45
Étendue des claviersCD-c'''
Étendue du pédalierCD-d'
Transmission des clésMechanical
Transmission des jeuxMechanical
Sommier(s)Slider chests
Hauteur tonalea' = 440 Hz
TempératureNeidhardt III

Composition
Hauptwerk (CD-c'''): Bordun 16', Principal 8', Viole di Gambe 8', Rohrflöt 8', Octav 4', Spitzflöt 4', Quinta 3', Octav 2', Cornet 5 fach (8') (discant), Scharff 5 fach (1 1/2'), Cimbel 3 fach (1'), Fagott 16', Trompet 8'.
Oberwerk (CD-c'''): Quintadena 16', Principal 8', Salicional 8', Gedackt 8', Octav 4', Fugara 4', Nassat 3', Octav 2', Tertie 1 3/5', Sifflöt 1', Mixtur 4 fach (1 1/2'), Oboe 8', Tremulant.
Hinterwerk (CD-c'''): Quintadena 8', Gedackt 8', Octav 4', Rohrflöt 4', Octav 2', Waldflöt 2', Quinta 1 1/2', Echo zum Cornet 5 fach, Cimbel 3 fach (1'), Vox-Humana 8', Tremulant.
Pedal: Principal-Bass 16', Violon 16', Octav-Bass 8', Gembßhorn 8', Quinta 6', Octav 4', Mixtur 6 fach (2'), Posaune 16', Trompet-Bass 8', Cleron 4'.
Autres: Zimbelstern.
Accouplements: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Hinterwerk, Pedal - Hauptwerk.
Jouer conseils: Sperrventil Hauptwerk.

Autres données des dispositions
Autres dispositions
  • De oorspronkelijke dispositie luidde:
    Hauptwerk: Bordun 16', Prinzipal 8', Viola di Gamba 8', Rohrflöt 8', Octav 4', Spitzflöt 4', Quinta 3', Octav 2', Cornet 5 fach, Scharf 5 fach, Cimbel 3 fach, Trompet 8'.
    Oberwerk: Quintadena 16', Prinzipal 8', Gedackt 8', Octav 4', Fugara 4', Nassat 3', Octav 2, Tertie auß 2', Siefflöt 1', Mixtur 4 fach, Vox Humana 8'.
    Hinterwerk: Gedackt 8', Quintadena 8', Octav 4', Rohrflöt 4', Octav 2', Waldflöt 2', Quinta 1 1/2', Cimbel 3 fach, Echo zum obigen Cornet 5 fach.
    Pedal: Prinzipal-Baß 16', Violon 16', Gembßhorn 8', Quinta 6', Octav 4', Mixtur 6 fach, Posaune 16', Trompet 8'.
    Speelhulpen: 2 Manualkoppeln, 2 Tremualnten, Zimbelstern, Sperrventile.

  • De dispositie luidde na de ingrepen van Vogler:
    Hauptwerk: Bordun 16', Groß-Nasard 10 2/3', Prinzipal 8', Oktave 4', Terzflöte 3 1/5', Superoktave 2'.
    Oberwerk: Quintatön 16', Prinzipal 8', Rohrflöte 4', Quinte 2 2/3', Terz 1 3/5', Trompete 8'.
    Schwellwerk: Gedeckt 8', Nasard 5 1/3', Fugara 4', Terz 3 1/5', Waldflöte 2', Quinte 1 1/3', Flageolet 1', Duclain 32' (vanaf c), Vox Humana 16' (vanaf c).
    Pedal: Prinzipal 16', Gemshorn 8', Quintatön 4', Nachthorn 2', Blockflöte 1', Posaune 16'.
    Speelhulpen: Tremulant, Koppel Pedal - Hauptwerk, Koppel Hauptwerk - Oberwerk, Koppel Hauptwerk - Schwellwerk.

  • Na de herbouw door Buchholz in 1820 luidde de dispositie:
    Hauptwerk: Bordun 16', Prinzipal 8', Rohrflöte 8', Viola di Gamba 8', Oktave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Oktave 2', Cornett 5 fach, Scharff 5 fach, Cymbel 3 fach, Trompete 8'.
    Oberwerk: Quintadena 16', Prinzipal 8', Gedackt 8', Oktave 4', Rohrflöte 4', Nassard 2 2/3', Oktave 2', Sifflöte 1', Mixtura Major 4 fach, Mixtura Minor 4 fach, Fagott-Hautbois 8'.
    Hinterwerk (in zwelkast): Salizional 8', Gemshorn 8', Gedackt 8', Quintadena 8', Prinzipal 4', Fugara 4', Liebliche Flöte 4', Nassard 2 2/3', Oktave 2'.
    Pedal: Prinzipal 16', Subbass 16', Violon 16', Groß-Nassard 10 2/3', Gemshorn 8', Bassflöte 8', Oktave 4', Posaune 32', Posaune 16'.

  • Na de ombouw door Schlag & Söhne (1893) was de dispositie:
    Hauptwerk - I. Manual (C-c''''): Bourdon 16', Principal 8', Gedackt 8', Gambe 8', Portunalflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Rauschquinte 2 2/3'+2', Cornett 5 fach (vanaf c'), Scharf 5 fach, Trompete 8'.
    Schwellwerk - II. Manual (C-c''''): Gedackt 16', Principal 8', Rohrflöte 8', Salicet 8', Aeoline 8' (vanaf c), Voix Céleste 8' (Sammelzug von Salicet und Aeoline), Octave 4', Rohrflöte 4', Fugara 4', Waldflöten-Rauschquinte 2 2/3'+2', Mixtur 3 fach, Clarino 8', Vox Humana 8' (Hill & Son), Tremulant zu Vox Humana.
    Solowerk - III. Manual (C-c'''') (im Schwellerkasten): Bordun 16', Principal 8' (300mm), Hohlflöte 8' (300mm), Violoncello 8' (300mm), Lieblich Gedackt 8', Quintatön 8', Gemshorn 8', Octave 4' (300mm), Concertflöte 4' (300mm), Violine 4', Nasard 2 2/3', Piccolo 2', Cornet 3-5 fach, Mixtur 5 fach, Tuba Mirabilis 8' (300mm), Orchester-Oboe 8' (300mm).
    Pedal (C-f'):
    Vorderes Pedal: Principal 16', Subbaß 16', Nasard 10 2/3', Gemshorn 8', Baßflöte 8', Octave 4', Posaune 16', Trompete 8'.
    Hinteres Pedal: Offenbaß 16' (300mm), Violon 16' (300mm), Violincello 8' (300mm), Violine 4' (300mm), Cornet 16'-ton 2 fach (5 1/3'+3 1/5'), Posaune 32'.
    Coppeln: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual, Pedal - III. Manual, Sub-Octave I. Manual - II. Manual, Sub-Octave I. Manual - III. Manual, Collectivcoppel, Accent-Coppel.
    Spielhilfe: Prolongement Harmonique, Rollschweller, 3 Collectivknöpfe (mf - f - ff) für jedes Manual und Pedal, 5 General Collectivknöpfe (mf - f - ff - Tutti, Rohwerk-Ensemble), 8 freie Kombinationen.

  • Vanaf 1949 luidde de dispositie:
    Hauptwerk (C-c''''): Quintadena 16', Prinzipal 8', Rohrflöte 8', Viola di Gamba 8', Octave 4', Nachthorn 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Waldflöte 2', Cornett 5 fach, Mixtur 4 fach, Scharf 6 fach, Trompete 16', Trompete 8'.
    Hinterwerk (C-c''''): Rohrflöte 16', Prinzipal 8', Gedackt 8', Quintadena 8', Oktave 4', Rohrflöte 4', Nassat 2 2/3', Oktave 2', Sifflöte 1', Sesquialtera 2 fach, Scharf 6 fach, Dulcian 16', Vox Humana 8', Tremulant.
    Oberwerk (C-c''''): Gedackt 16', Prinzipal 8', Gedackt 8', Koppelflöte 8', Oktave 4', Blockflöte 4', Nassat 2 2/3', Nachthorn 2', Terz 1 3/5', Septime 1 1/7', Mixtur 5 fach, Cymbel 3 fach, Fagott 16', Trompete 8', Klarine 4', Tremulant.
    Pedal (C-f'): Prinzipal 16', Offenbass 16', Subbass 16', Nassat 10 2/3', Oktava 8', Gemshorn 8', Bassflöte 8', Oktave 4', Nachthorn 4', Blockflöte 2', Mixtur 8 fach, Posaune 16', Trompete 8', Clairon 4'.
    Koppelingen: Pedal - Hauptwerk, Pedal - Hinterwerk, Pedal - Oberwerk, Hauptwerk - Hinterwerk, Hauptwerk - Oberwerk, Hinterwerk - Oberwerk.
    Speelhulpen: 4 freie Kombinationen.

Références
  • Ueber die mißlungene Umschaffung der Sankt-Marien-Orgel in Berlin nach Abt Voglers Angabe / Friederich Marx. - Berlin : Georg Friedrich Starke, ca. 1806.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 5, 11. November 1892.
  • Vermeld in: Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 17, 11. März 1893.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 20, 11. April 1893.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 31, 1. August 1893.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 13. Jahrg. No. 34, 1. September 1893.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 14. Jahrg. No. 1, 1. Oktober 1893.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 14. Jahrg. No. 4, 1. November 1893.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 14. Jahrg. No. 34, 1. September 1894.
  • Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 14. Jahrg. No. 35, 11. September 1894.
  • Die Orgel von St. Marien zu Berlin und andere berühmte Berliner Orgeln / W. David. - Mainz, 1949. - (Orgel-Monographien ; 60).
  • Berlin als Orgelstadt / Gunnar Stehr. - In: Acta Organologica Band 1. - Berlin : Verlag Merseburger, 1967. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 30).
  • 500 Jahre Orgeln in Berliner Evangelischen Kirchen / Berthold Schwarz, Uwe Pape. - Berlin : Pape Verlag, 1991.
  • Berühmte Orgeln : Meisterwerke europäischer Orgelbauer / Ursula und Ulrich Rüge. - Hamburg : Nikol Verlagsgesellschaft mbH, 1994.
  • Felix Mendelssohn Bartholdy's Bachspel / Andreas Sieling. - In: Het Orgel, jrg. 93 nr. 9, september 1997.
  • Berlijn : 'Hauptstad von Bach' / Andreas Sieling. - In: Het Orgel, jrg. 96 nr. 4, juli 2000.
  • Orgelfestwochen : Joachim-Wagner-Orgel : Orgelneubau Daniel Kern 2002 nach Joachim Wagner : St. Marien-Kirche Berlin 12. Mai - 26. Mai 2002.
  • Orgel International 3/2002.
  • Orgeln in Berlin / Uwe Pape. - Berlin : Pape Verlag, 2003.
  • Der Himmel auf Erden : Orgeln in Brandenburg und Berlin : Magazin zum Orgelfestival / Dietmar Hiller [red.]. - Potsdam : Kulturfeste im Land Brandenburg, 2005.
  • A redőnyszerkezet története a német orgonakultúrában a XIX. század végéig / Méhes Balázs. - Budapest : Liszt Ferenc Zeneművészeti Egytem, 2010.
  • 29ste Orgelreis Berlin-Brandenburg 21 t/m 27 oktober 2012 / Theo Jellema. - Hilversum : Stichting Internationale Orgelreizen, 2012. - Programmagids.
  • Die Joachim-Wagner-Orgel (1720-1723) in der St. Marienkirche in Berlin (Alexanderplatz). - Leaflet.
  • Eine unbekannte barocke Registrieranweisung / Frank-Harald Gress. - In: Ars Organi, 65. Jhg, Heft 2, Juni 2017.
Enregistrements
  • St. Marien - Kirche Berlin : Orgelkonzert / Martina Kürschner. - AGK 12224 (CD). - 2006.
  • Die Orgelbauergeneration Wagner / Migendt / Marx / Dieter Glös, Roland Münch, Armin Thalheim, Hannes Ludwig, Wieland Meinhold. - Jubal Music 090501 (CD). - 2009. - (Orgellandschaft Berlin + Brandenburg ; Vol. 5). - Opgenomen in Angermünde, Berlin-Karlshorst, Ringenwalde, Felchow, Treuenbrietzen, Brandenburg/Havel, Wartin, Wusterhausen/Dosse, Juterbog, Berlin (Sankt Marien).
  • Brahms : Das Orgelwerk - Organ works / Christopher Albrecht. - Ars Vivendi (CD).
Lièns http://www.kernpipeorgan.com/francais/berlin.htm

Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Datation: 25 October 2012.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Wolfgang Reich. Datation: 15 June 2020.
Photo: Wolfgang Reich
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Piet Bron. Datation: 29 September 2018.
Photo: Piet Bron
Photo: Wolfgang Reich. Datation: 15 June 2020.
Photo: Wolfgang Reich
Photo: Piet Bron. Datation: 28 April 2017.
Photo: Piet Bron