Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Jörg R. Becker. Datering: 1 November 2008.

Foto: Jörg R. Becker

Wiesbaden, Deutschland (Hessen) - Marktkirche
Gemeente: Wiesbaden
Adres: Schloßplatz, Wiesbaden
Website: http://marktkirche-wiesbaden.de/

Beschrijving nr.: 2000699.

Gebouwd door: E.F. Walcker & Cie. (1863) - opus 190

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1863	E.F. Walcker & Cie.	190	nieuwbouw
1900	E.F. Walcker & Cie.	933	ombouw
1929	Wilhelm Sauer Orgelbau		restauratie en uitbreiding
1949	E.F. Walcker & Cie.	2959	restauratie
1971	Oberlinger Orgelbau		restauratie
1982	Oberlinger Orgelbau		ombouw
1985	Oberlinger Orgelbau		uitbreiding
2013	Raab-Plenz Orgelbau		restauratie
2014	Raab-Plenz Orgelbau		restauratie

E.F. Walcker bouwde in 1863 een nieuw orgel met mechanische sleepladen in de Marktkirche te Wiesbaden. Deze kerk werd gebouwd in de jaren 1852-1862, ter vervanging van de in 1850 door brand verwoeste Mauritiuskirche. Het nieuwe orgel had drie manualen en 53 stemmen. Door dezelfde firma werd het instrument in 1900 uitgebreid en omgebouwd naar een pneumatische tractuur. De firma Sauer voerde in 1929 weer uitbreidingswerkzaamheden uit, waarna het orgel 74 stemmen had en vier manualen. Tevens is de tractuur in 1929 electrisch gemaakt. In 1949 voerde de firma Walcker een restauratie uit.
In 1970/1971 restaureerde de firma Oberlinger het orgel. Hierbij werd het Rugpositief hersteld in een nieuwe kas, en verder voegde men een Brustwerk toe. In 1982 bouwde Oberlinger het orgel volledig om. Het zwelwerk werd meer Frans georiënteerd, het Brustwerk werd vervangen door een Bombardewerk en de dispositie en de tractuur werden gewijzigd. Het rugwerk uit 1970 plaatste men in het koor van de kerk als zelfstandig koororgel. Adviseur bij deze werkzaamheden was Hans Uwe Hielscher. In 1985 voegde Oberlinger drie Spaanse trompetten toe.
Het orgel is in de jaren 2013-2014 gerestaureerd door de firma Raab & Plenz. In 2013 werd het Schwellwerk gerenoveerd, in 2014 Hauptwerk en Positiv.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hauptwerk	16
- Positiv	14
- Schwellwerk	19
- Bombardewerk	7
- Chamadewerk	3
- Pedal	14
Totaal aantal stemmen	73
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Electrisch
Windlade(n)	Sleepladen

Dispositie
Hauptwerk (C-g'''): Praestant 16', Gedackt 16', Principal 8', Gemshorn 8', Bourdon 8', Doppelflöte 8', Octave 4', Rohrflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Flachflöte 2', Cornett 3-5 fach (2 2/3') - 1929, Mixtur 5-6 fach (1 1/3') - 1929, Cymbel 4 fach (2/3') - 1982, Fagott 16', Trompete 8' - 1982.
Positiv (C-g'''): Gambe 16' - 1982, Praestant 8', Gedackt 8', Salicional 8', Unda Maris 8', Principal 4' - 1982, Salicet 4' - 1982, Spillflöte 4' - 1970, Principal 2', Larigot 1 1/3' - 1970, Fourniture 5 fach (1 1/3') - 1970, Dulcian 16' - 1970, Cromorne 8' - 1970, Rohrschalmey 8' - 1983, Tremulant - Instelbaar.
Schwellwerk (C-g'''): Bourdon 16' - 1929, Principal 8' - 1929, Flûte 8', Flûte à Cheminée 8' - 1938, Viole de Gambe 8', Voix Céleste 8', Octave 4' - 1929, Flûte Conique 4', Nazard 2 2/3' - 1929, Doublette 2' - 1929, Tierce 1 3/5' - 1929, Septième 1 1/7' - 1970, Piccolo 1' - 1970, Plein-Jeu 5-7 fach (1 1/3') - 1970, Basson 16' - 1982, Trompette 8' - 1970, Hautbois 8' - 1982, Voix Humaine 8', Clairon 4' - 1970, Tremulant - Instelbaar.
Bombardewerk (C-g'''): Flûte Harmonique 8' - 1982, Flûte Octaviante 4' - 1983, Cornet 5 fach (from c°) - 1982, Fourniture 4 fach (2 2/3') - 1982, Bombarde 16' - 1982, Trompette 8' - 1982, Clairon 4' - 1982.
Chamadewerk (geen eigen klavier) (C-g'''): Trompette en Chamade 16' - 1985, Trompette en Chamade 8' - 1985, Trompette en Chamade 4' - 1985.
Pedal (C-f'): Grand Bourdon 32', Principalbaß 16', Violonbaß 16' - 1910, Subbaß 16', Octavbaß 8' - 1982, Offenbaß 8', Choralbaß 4' - 1970, Baßflöte 4' - 1929, Baßzink 2 fach (5 1/3') - 1970, Rauschpfeife 4 fach (2 2/3') - 1929, Bombarde 32' - 1929, Posaune 16' - 1970, Trompete 8', Clarine 4' - 1982.
Overige registers: Cymbelstern.
Koppelingen: Hauptwerk - Positiv, Hauptwerk - Schwellwerk, Hauptwerk - Bombardewerk, Positiv - Schwellwerk, Positiv - Bombardewerk, Schwellwerk - Bombardewerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Positiv, Pedal - Schwellwerk, Pedal - Bombardewerk.
Speelhulpen: 640 electronische combinaties (8 x 8 x 10), Register-Crescendo (42 Stufen), Zungeneinzelabsteller, Zungenabsteller, General-Tutti.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De oorspronkelijke dispositie luidde volgens het bestek van Walcker uit 1859: I. Manual: Principal 16', Bourdon 16', Principal 8', Doppelfloete 8', Gemshorn 8', Gedekt 8', Viola di Gamba 8', Quint 5 1/3', Octav 4', Floete 4', Salicional 4', Quint 2 2/3', Octav 2', Mixtur 5 fach (2 2/3'), Scharff 3 fach (1'), Fagott 16', Trompete 8', Clarinette 8', Clarine 4'. II. Manual: Gedekt 16', Principal 8', Floete 8', Gedekt 8', Salicional 8', Octav 4', Flûte d'Amour 4', Rohrfloete 4', Quint 2 2/3', Octav 2', Mixtur 4 fach (2'), Cornett 8' (tongwerk), Vox Humana 8'. III. Manual: Geigenprincipal 8', Gedekt 8', Dolce 8', Aeoline 8', Spitzfloete 4', Traversfloete 4', Waldfloete 2', Fagott & Oboe 8'. Pedaal: Grand Bourdon 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Violonbaß 16', Quintbaß 10 2/3', Octavbaß 8', Gedektbaß 8', Aeoline 8', Violoncello 8', Floetenbaß 4', Posaunenbaß 16', Trompete 8', Cornettino 4'. Koppelingen: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual. Speelhulpen: Piano, Mezzoforte, Forte, Tutti, Crescendo-Decrescendo durch eine Walze. De dispositie luidde na 1971: Hauptwerk: Praestant 16', Gedackt 16', Principal 8', Gemshorn 8', Bourdon 8', Octave 4', Doppelflöte 4', Quinte 2 2/3', Flachflöte 2', Superoktave 2', Cornet 3-5 fach, Mixtur 5-6 fach, Klingedes Cymbel 4 fach, Fagott 16', Trompete 8'. Positiv: Gedackt 8', Quintatön 8', Praestant 4', Blockflöte 4', Waldflöte 2', Sesquialtera 2 fach, Quartan 2 fach, Scharf 4 fach, Vox Humana 8', Tremulant. Schwellwerk: Bourdon 16', Principal 8', Holzflöte 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nazard 2 2/3', Doublette 2', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Larigot 1 1/3', Plein-Jeu 5-7 fach, Sept-None 2 fach, Dulcian 16', Trompette Harmonique 8', Cromorne 8', Schalmey 4', Tremulant. Brustwerk: Copula 8', Salicionaal 8', Singende Principal 4', Spillpfeife 4', Principal 2', Quinte 1 1/3', Sifflöte 1', Carillon 3 fach, Cymbel 3 fach, Tremulant. Pedaal: Grand Bourdon 32', Principal 16', Violonbaß 16', Subbaß 16', Gedecktbaß 16', Praestant 8', Offenbaß 8', Choralbaß 4', Baßflöte 4', Rohrpfeife 2', Baßzink 2 fach, Rauschpfeife 3 fach, Mixturbaß 6 fach, Bombarde 32', Posaune 16', Tuba 8', Clarine 4', Vox Angelica 2'. Koppelingen: Hauptwerk - Positiv, Hauptwerk - Schwellwerk, Hauptwerk - Brustwerk, Positiv - Schwellwerk, Positiv - Brustwerk, Schwellwerk - Brustwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Positiv, Pedal - Schwellwerk, Pedal - Brustwerk. Manuaalomvang C-c'''', Pedaalomvang C-g', electrische tractuur (sinds 1929). Speelhulpen: 5 Setzerkombinationen, 2 freie Kombinationen, 3 Pedal-Kombinationen, Organo Pleno, Tutti, Crescendo-Walze, Zungeneinzelabsteller.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De oorspronkelijke dispositie luidde volgens het bestek van Walcker uit 1859:
I. Manual: Principal 16', Bourdon 16', Principal 8', Doppelfloete 8', Gemshorn 8', Gedekt 8', Viola di Gamba 8', Quint 5 1/3', Octav 4', Floete 4', Salicional 4', Quint 2 2/3', Octav 2', Mixtur 5 fach (2 2/3'), Scharff 3 fach (1'), Fagott 16', Trompete 8', Clarinette 8', Clarine 4'.
II. Manual: Gedekt 16', Principal 8', Floete 8', Gedekt 8', Salicional 8', Octav 4', Flûte d'Amour 4', Rohrfloete 4', Quint 2 2/3', Octav 2', Mixtur 4 fach (2'), Cornett 8' (tongwerk), Vox Humana 8'.
III. Manual: Geigenprincipal 8', Gedekt 8', Dolce 8', Aeoline 8', Spitzfloete 4', Traversfloete 4', Waldfloete 2', Fagott & Oboe 8'.
Pedaal: Grand Bourdon 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Violonbaß 16', Quintbaß 10 2/3', Octavbaß 8', Gedektbaß 8', Aeoline 8', Violoncello 8', Floetenbaß 4', Posaunenbaß 16', Trompete 8', Cornettino 4'.
Koppelingen: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual.
Speelhulpen: Piano, Mezzoforte, Forte, Tutti, Crescendo-Decrescendo durch eine Walze.

De dispositie luidde na 1971:
Hauptwerk: Praestant 16', Gedackt 16', Principal 8', Gemshorn 8', Bourdon 8', Octave 4', Doppelflöte 4', Quinte 2 2/3', Flachflöte 2', Superoktave 2', Cornet 3-5 fach, Mixtur 5-6 fach, Klingedes Cymbel 4 fach, Fagott 16', Trompete 8'.
Positiv: Gedackt 8', Quintatön 8', Praestant 4', Blockflöte 4', Waldflöte 2', Sesquialtera 2 fach, Quartan 2 fach, Scharf 4 fach, Vox Humana 8', Tremulant.
Schwellwerk: Bourdon 16', Principal 8', Holzflöte 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Rohrflöte 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nazard 2 2/3', Doublette 2', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Larigot 1 1/3', Plein-Jeu 5-7 fach, Sept-None 2 fach, Dulcian 16', Trompette Harmonique 8', Cromorne 8', Schalmey 4', Tremulant.
Brustwerk: Copula 8', Salicionaal 8', Singende Principal 4', Spillpfeife 4', Principal 2', Quinte 1 1/3', Sifflöte 1', Carillon 3 fach, Cymbel 3 fach, Tremulant.
Pedaal: Grand Bourdon 32', Principal 16', Violonbaß 16', Subbaß 16', Gedecktbaß 16', Praestant 8', Offenbaß 8', Choralbaß 4', Baßflöte 4', Rohrpfeife 2', Baßzink 2 fach, Rauschpfeife 3 fach, Mixturbaß 6 fach, Bombarde 32', Posaune 16', Tuba 8', Clarine 4', Vox Angelica 2'.
Koppelingen: Hauptwerk - Positiv, Hauptwerk - Schwellwerk, Hauptwerk - Brustwerk, Positiv - Schwellwerk, Positiv - Brustwerk, Schwellwerk - Brustwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Positiv, Pedal - Schwellwerk, Pedal - Brustwerk.
Manuaalomvang C-c'''', Pedaalomvang C-g', electrische tractuur (sinds 1929).
Speelhulpen: 5 Setzerkombinationen, 2 freie Kombinationen, 3 Pedal-Kombinationen, Organo Pleno, Tutti, Crescendo-Walze, Zungeneinzelabsteller.

Literatuur	Musik und Kirche 2/1973. Op een orgel speelt men tijdgenoten van zijn bouwer : Indrukken van het orgelcongres van de "Gesellschaft der Orgelfreunde" te Frankfurt a/d Main en omgeving - Augustus 1979 : deel II / Jan W. van Spronsen. - In: De Orgelvriend, jrg. 22 nr. 5, mei 1980. Die Oberlinger-Orgel in der Marktkirche Wiesbaden / Hans-Uwe Hielscher. - Windesheim : Gebr. Oberlinger Orgelbau, 1990. Eberhard Friedrich Walcker (1794-1872) : Zum Gedenken an seinen 200. Geburtstag (3. Juli 1994) / Ferdinand Moosmann, Rudi Schäfer. - Kleinblittersdorf : Musikwissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH, 1994. Orgeln in Wiesbaden / Markus Frank Hollingshaus, Carsten Lenz. - Wiesbaden : Lenz-Musik, 2003.
Opnamen	Arjan Breukhoven in concert : Walcker-orgel Marktkirche in Wiesbaden (Duitsland) / Arjan Breukhoven. - STH Records CD 1416422 (CD). - 2016. La Grande Tradition Française de l'Orgue Symphonique / Hans Uwe Hielscher. - IFO Records IFO 00416 (CD). - 2011. Heinz Lohman spielt Rheinberger / Heinz Lohman. - Sicus Klassik SIC 201-2 (CD). - 2002. Gerard Bunk : Das Orgelwerk (I) 37 Choralimprovisationen / Hans Uwe Hielscher. - Bruno Hebestreit ; Bunk-Gesellschaft (CD). - 2001. Max Reger / Hans Uwe Hielscher. - Organo Phon CD 90109. - 1997. Spirituals & Gospel Songs / Hans Uwe Hielscher. - Edition Lade EL CD 016 (CD). - 1997. Johann Sebastian Bach - Berühmte Orgelwerke / Hans Uwe Hielscher an der Orgel der Marktkirche in Wiesbaden. - CD. Boëllmann - Reubke : Orgelmusik des 19. Jahrhunderts / Olivier Eisenmann. - PAN OV-65005 (LP). - 1985. Alexandre Guilmant : Hans Uwe Hielscher an der Orgel der Marktkirche Weisbaden. - Motette M 1046 (LP). Heinz Lohmann spielt Max Reger. - Da Magna SM 93246 (LP).
Links	https://www.ann-helena.de/orgelinfo/sauer-orgel-wiesbaden/

Foto: Andreas Werner