Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 30 April 2011.

Foto: Piet Bron

Köln, Deutschland (Nordrhein-Westfalen) - Hohe Domkirche Sankt Peter und Maria, Querhausorgel
Gemeente: Köln
Adres: Domkloster 4, 50667, Köln
Website: http://www.koelner-dom.de/
http://www.koelner-dommusik.de/

Beschrijving nr.: 2000681.

Gebouwd door: Klais Orgelbau (1949) - opus 1000

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1949 Klais Orgelbau1000 nieuwbouw
1956 Klais Orgelbau  uitbreiding
2002 Klais Orgelbau  restauratie
2006 Klais Orgelbau  uitbreiding

  • De Dom in Keulen raakte in de Tweede Wereldoorlog beschadigd. Het 40 stemmen tellende orgel ging hierbij verloren. Nadat de kerk op 15 augustus 1948 weer in gebruik was genomen, bouwde Klais een drieklaviers orgel met 66 stemmen, dat op 6 februari 1949 is ingewijd met een concert door Josef Zimmermann. Het orgel kreeg opusnummer 1000. Klais breidde het instrument in 1956 uit met een vierde manuaal en in totaal had het nu 88 stemmen.
  • Na de bouw van een nieuw orgel in het schip van de kerk in 1998 zou het oude instrument eerst worden afgebroken. Uiteindelijk is het echter als historisch monument voor restauratie voorgedragen. Deze restauratie is in 2000 gestart en in 2002 afgesloten. Om een betere geluidsuitstraling te bereiken, werden de windladen van alle werken (behalve het Rückpositiv) twee meter hoger gezet. De drie fronten van het orgel werden daarop aangepast. Ook werd een nieuwe windvoorziening gemaakt en werd de winddruk verhoogd. Tenslotte kwam er een elektrische verbinding met het in 1998 gebouwde 'Schwalbennestorgel', waardoor beide instrumenten nu vanaf één klaviatuur zijn te bespelen. In 2006 werd het Bombardenwerk uitgebreid met twee hogedrukregisters, die onder het westvenster werden geplaatst en alleen bij bijzondere gelegenheden klinken.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hauptwerk20
- Positiv13
- Rückpositiv7
- Schwellwerk17
- Solowerk15
- Hochdruckwerk5
- Westwerk2
- Pedal20 (17)
Totaal aantal stemmen99 (96)
ToetstractuurElectrisch
RegistertractuurElectrisch
Windlade(n)Sleepladen

Dispositie
Hauptwerk (II. Manual) (C-c''''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Octav 8', Offenflöte 8', Gemshorn 8' - 2002, Gedackt 8' - 2002, Rohrquinte 5 1/3', Octav 4', Rohrflöte 4', Terz 3 1/5' - 1952, Septime 2 2/7' - 1948/1965, Superoctave 2', Weitflöte 2', Grossmixtur 4 fach (4') - 2002, Mixtur 6-8 fach (2'), Rauschpfeife 3 fach (2 2/3') - 1948/1956, Trompete 16', Trompete 8', Kopftrompete 4'.
Positiv (I. Manual) (C-c''''): Gedacktpommer 16', Salicet 8' - 1956, Metallflöte 8', Rohrflöte 8', Principal 4', Spitzflöte 4' - 2002, Quinte 2 2/3', Waldflöte 2', Terz 1 3/5' - 1956, Sifflöte 1 1/3', Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Dulcian 16', Trompete 8', Tremulant.
Rückpositiv (I. Manual) (C-c''''): Portunalflöte 8' - 2002; C-H aus Lieblich Gedackt, Lieblich Gedackt 8', Blockflöte 4', Superoctave 2' - 2002, Sesquialter 2 fach (2 2/3'), Scharff 4-6 fach (1/2'), Krummhorn 8', Tremulant.
Schwellwerk (III. Manual) (C-c''''): Großgedackt 16' - 2002, Principal 8', Holzflöte 8', Gamba 8' - 1956, Vox Coelestis 8' (1-2 fach) - 2002, Octav 4', Querflöte 4', Nasard 2 2/3', Schwegel 2', Terz 1 3/5' - 2002, Nachthorn 1', Mixtur 4 fach (2 2/3'), Fagott 16' - 2002, Trompete 8' - 2002, Oboe 8' - 2002, Vox Humana 8' - 2002, Trompete 4' - 2002, Tremulant.
Solowerk (IV. Manual) (C-c''''): Flötenprincipal 8', Rohrflöte 8', Quintade 8', Principal 4', Koppelflöte 4', Quinte 2 2/3', Waldflöte 2', Septime 1 1/7' - 2002, None 8/9' - 1956, Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Nonencornett 4 fach (1 3/5') - 1954, Aliquot 2-3 fach (1') - 1965, Terzcymbel 3-4 fach (1/3') - 1965, Dulcian 16', Trompete 8', Tremulant, Röhrenglockenspiel, Cymbelstern.
Hochdruckwerk (IV. Manual) (2002) (C-c''''): Konzertflöte 8', Stentorgambe 8', Tuba Magna 16', Tuba Major 8', Tuba Mirabilis 8'.
Westwerk (2006): Tuba Episcopalis 8', Tuba Capitularis 8'.
Pedal (C-g'): Vox Balenae 64' - 2002; akoestisch, Principalbaß 32' - 2002, Untersatz 32', Principalbaß 16', Contrabaß 16', Subbaß 16', Zartbaß 16' - transmission, Octavbaß 8', Flötenbaß 8', Gedacktbaß 8', Choralbaß 4', Baßflöte 4' - 2002, Principal 2', Hintersatz 6 fach (2 2/3'), Mixtur 4 fach (1 1/3'), Contraposaune 32' - 1956, Posaune 16', Fagott 16' - transmissie, Baßtrompete 8', Clarine 4'.
Koppelingen: II. Manual - I. Manual, II. Manual - III. Manual, II. Manual - IV. Manual, I. Manual - III. Manual, I. Manual - IV. Manual, III. Manual - IV. Manual, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual, Pedal - III. Manual, Pedal - IV. Manual, Super Pedal - I. Manual, Super Pedal - II. Manual, Super Pedal - III. Manual, Super Pedal - IV. Manual, Sub in II. Manual, Super in II. Manual, Äqual aus II. Manual, Sub in III. Manual, Super in III. Manual, Äqual aus III. Manual, Sub in IV. Manual, Super in IV. Manual, Äqual aus IV. Manual, Positiv auf IV. Manual, Pedal auf IV. Manual.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities De dispositie luidde voor 2000:
Hauptwerk: Prinzipal 16', Bordun 16', Prinzipal 8', Oktave 8', Offenflöte 8', Quintatön 8', Gemshorn 8', Große Quinte 5 1/3', Oktave 4', Rohrflöte 4', Spitzflöte 4', Große Terz 3 1/5', Superoktave 2', Weitflöte 2', Mixtur 6-8 fach, Rauschpfeife 2-3 fach, Terzzymbel 4-5 fach, Trompete 16', Trompete 8', Kopftrompete 4'.
Positiv: Prinzipal 8', Metalflöte 8', Rohrflöte 8', Lieblich Gedackt 8' - Rückpositiv, Oktave 4', Blockflöte 4' - Rückpositiv, Nasard 2 2/3', Prinzipal 2' - Rückpositiv, Waldflöte 2', Sesquialter 2 fach - Rückpositiv, Mixtur 4-5 fach, Scharff 4-6 fach - Rückpositiv, Dulcian 16', Trompete 8', Krummhorn 8' - Rückpositiv, Vox Humana 8'.
Oberwerk: Quintade 16', Prinzipal 8', Großgedackt 8', Gamba 8', Spitzgedackt 8', Oktave 4', Koppelflöte 4', Hohlflöte 2', Oktävchen 1', None 8/9', Septime 4/7', Tertian 2 fach, Mixtur 5 fach, Quintzymbel 3 fach, Bombarde 16' - französisch, Trompete 8' - französisch, Rohrschalmey 8'.
Schwellwerk: Gedacktpommer 16', Prinzipal 8', Holzflöte 8', Spitzgamba 8', Oktave 4', Querflöte 4', Quinte 2 2/3', Schwiegel 2', Sifflöte 1 1/3', Nachthorn 1', Mixtur 5-6 fach, Septimzymbel 3 fach, Nonencornett 4 fach, Fagott 16', Trompete 8', Schalmey Oboe 8', Clairon 4'.
Pedal: Untersatz 32', Prinzipalbaß 16', Kontrabaß 16', Subbaß 16', Gedacktpommer 16' - transmissie, Oktavbaß 8', Flötenbaß 8', Gedacktbaß 8', Flötenbaß 4', Choralbaß 4', Oktave 2', Hintersatz 5 fach, Mixtur 4 fach, Kontraposaune 32', Posaune 16', Fagott 16' - transmissie, Trompete 8', Clarino 4'.
Literatuur
  • Musik und Kirche 4/1949.
  • Het nieuwe orgel in de Keulse Dom / dr.ir. W.H.C. Knapp. - [In: Mens & Melodie?, 1949].
  • Het orgel in de Keulse Dom. - In: De Orgelvriend, jrg. 20 nr. 6, juni 1978.
  • Orgelnieuwbouw in de Keulse Dom / Gerco A. Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 33 nr. 6, juni 1991.
  • Werkgerechter Prospektentwurf zwischen Orgelbewegung und moderner Architektur / Philipp Klais. - In: Aspekte der Orgelbewegung / herausgegeben von Alfred Reichling. - Kassel : Merseburger Verlag, 1995.
  • Die neue Schwalbennest-Orgel im Kölner Dom : Festschrift aus Anlaß der Einweihung am 29. Juni 1998 im Auftrage des Metropolitankapitels herausgegeben vom Verlag Kölner Dom e.V. - Köln : Verlag Kölner Dom e.V., 1998. - (Meisterwerke des Kölner Domes ; 4).
  • Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998.
  • Orgeln in Köln : Ein Rundgang zu 70 Instrumenten / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Köln : J.P. Bachem Verlag, 1998.
  • Klais-Orgeln und Denkmalpflege / Franz-Josef Vogt. - In: Beiträge zur Geschichte und Ästhetik der Orgel : Band II / Philipp Klais [Red.]. - Freiburg (Breisgau) : Freiburger Musik-Forum, 2001.
  • Die Querhausorgel im Kölner Dom / Winfried Bönig, Philipp Klais, Hans-Wolfgang Theobald. - Köln : Verlag Kölner Dom, 2002.
  • Orgel International 5-6/2002.
  • Architecture of Music : Inspired Pipe Organs in World Class Buildings : Bilderbuch II Picturebook II : Dispositionen. - Bonn : Orgelbau Klais, 2006.
Opnamen
  • Dupré Symphonie Passion : Barber - Howells - Messiaen - Bönig / Winfried Bönig. - Aeolus AE-11301 (CD). - 2021.
  • Romantische Weihnacht im Kölner Dom / Winfried Bönig (organ), Theresa Nelles (soprano). - Aeolus AE11271 (CD). - 2020.
  • BACH im Kölner Dom / Winfried Bönig. - Motette MOT 13711 (CD). - 2011. - Gespeeld op het Querhaus- en het Langhausorgel.
  • Liszt - Bruckner - Strauss : Transkriptionen für Orgel / Winfried Bönig. - Motette MOT 13254 (super audio CD). - 2006.
  • Winfried Bönig an den Orgeln im Hohen Dom zu Köln / Winfried Bönig. - Motette MOT 12191 (CD). - 2005.
  • Pierre Cochereau spielt die Orgel im Kölner Dom / Pierre Cochereau. - Motette (CD). - Opname uit 1972.
  • Marcel Dupré improvisiert. - Psallite CD 60011 (CD). - 1993. - Opgenomen op 9 november 1961.
  • Max Reger / Piet van Egmond. - CLAR 53328 (CD). - 1991. - Opnamen uit de jaren 1958-1962.
  • Johann Sebastian Bach im Kölner Dom / Josef Zimmermann. - Verlag Kölner Dom 79.001 (LP). - 1979.
Links https://orgelbau-klais.com/m.php?tx=16
https://orgelbau-klais.com/m.php?tx=100
https://organindex.de/index.php?title=K%C3%B6ln,_Dom_St._Peter_und_Maria_(Hauptorgel)
Overige bronnen
  • Roel Sikkema

Foto: Piet Bron. Datering: 30 April 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 30 April 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 30 April 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 30 April 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: René Troost.
Foto: René Troost
Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 15 June 2007.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: René Troost.
Foto: René Troost
Foto: Jaap Huttenga. Datering: 19 July 2008.
Foto: Jaap Huttenga
Foto: Frans Sellies. Datering: 13 December 2008.
Foto: Frans Sellies