Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Piet Bron. Datering: 9 August 2002.

Foto: Piet Bron

Bern, Die Schweiz / La Suisse (Bern) - Münster
Gemeente: Bern
Streek:Berner Oberland
Adres: Münsterplatz 1, 3000, Bern
Website: https://www.bernermuenster.ch/

Beschrijving nr.: 2000656.

Gebouwd door: Orgelbau Kuhn AG (1930)
Het orgel bevat ouder materiaal: Orgelkas uit 1726 van Builder unknown

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1729	Leonhard Gottlieb Leuw		nieuwbouw
1751	Viktor Ferdinand Bossart		uitbreiding
1930	Orgelbau Kuhn AG		nieuwbouw in bestaande kas
1965	Orgelbau Kuhn AG		restauratie
1999	Orgelbau Kuhn AG		ombouw

Het oorspronkelijke werk werd in de jaren 1727-1729 gebouwd door Leonhard Leu. Ferdinand Bossart breidde het uit in de jaren 1748-1751. In de negentiende eeuw werd het aanzienlijk uitgebreid, en vervolgens in 1903-1904 omgebouwd tot een groot romantisch orgel met pneumatische tractuur. Het oude binnenwerk is in 1929 afgebroken.
Het huidige orgel in de Münster te Bern is door de firma Kuhn gebouwd in 1930. De historische kas uit de achttiende eeuw werd uitgebreid met een rugpositief. Dit rugwerk was het eerste rugwerk dat sinds jaren werd gebouwd. Het orgel is één van de eerste instrumenten die gebouwd zijn volgens de inzichten van de Zwitserse Orgelreform. Op 21 december 1930 werd het in gebruik genomen. Adviseurs bij de bouw waren Ernst Graf uit Bern en Ernst Schieß uit Solothurn.
In 1999 voltooide Kuhn een ingrijpende verbouwing van het instrument. Het rugpositief is hierbij weer verwijderd, omdat het oorspronkelijke orgel geen rugpositief bezat. Hoewel het pijpwerk op sleepladen is opgesteld, is de tractuur electrisch. Op 30 december 1999 werd het vernieuwde instrument in gebruik genomen.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hauptwerk	16
- Positiv	11
- Brustwerk	11
- Schwellwerk	19
- Pedal	14
Totaal aantal stemmen	71
Toetstractuur	Electrisch
Registertractuur	Electrisch
Windlade(n)	Sleepladen

Dispositie
Hauptwerk (C-a'''): Principal 16', Bourdon 16', Octave 8', Coppel 8', Gambe 8', Flûte Harmonique 8', Octave 4', Hohlflöte 4', Dulciana 4', Quinte 2 2/3', Superoctave 2', Mixtur 6 fach (2 2/3'), Cymbel 4 fach (1'), Cornett 5 fach (from f°), Bombarde 16', Trompete 8'.
Positiv (C-a'''): Principal 8', Coppel 8', Salicional 8', Octave 4', Gedacktflöte 4', Nazard 2 2/3', Octave 2', Flöte 2', Terz 1 3/5', Mixtur 4 fach (1'), Trompete 8', Tremulant.
Brustwerk (C-a'''): Principal 8', Rohrflöte 8', Viola di Gamba 8', Octave 4', Rohrflöte 4', Octave 2', Waldflöte 2', Larigot 1 1/3', Mixtur 4 fach (1 1/3'), Sesquialtera 2 fach, Krummhorn 8', Tremulant.
Schwellwerk (C-a'''): Bourdon 16', Principal 8', Bourdon 8', Flöte 8', Salicional 8', Voix Céleste 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Nachthorn 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Fourniture 5 fach (2'), Basson 16', Trompette Harmonique 8', Basson-Hautbois 8', Voix Humaine 8', Clairon 4', Tremulant.
Pedal (C-g'): Principalbaß 32', Principal 16', Subbaß 16', Zartbaß 16', Octavbaß 8', Violoncello 8', Octave 4', Octave 2', Mixtur 5 fach (4'), Kontraposaune 32', Posaune 16', Fagott 16', Trompete 8', Clairon 4'.
Koppelingen: Hauptwerk - Positiv, Hauptwerk - Schwellwerk, Hauptwerk - Brustwerk, Positiv - Schwellwerk, Hauptwerk - Schwellwerk 16', Pedal - Hauptwerk, Pedal - Positiv, Pedal - Schwellwerk, Pedal - Brustwerk.
Speelhulpen: 1024 setzer-combinaties.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De dispositie was na de ombouw door Kuhn in 1930: Hauptwerk: Principal 16', Gedackt 16', Diapason 8', Gedackt 8', Violprincipal 8', Flauto Major 8', Gemshorn 8', Octave 4', Gemshorn 4', Hohlflöte 4', Quinte 2 2/3', Superoctave 2', Cornett 3-5 fach, Mixtur Maior 4-6 fach (2'), Mixtur Minor 4 fach (1/2'), Bombarde 16', Trompete 8', Zinke 4'. Rückpositiv: Violflöte 8', Gedackt 8', Quintatön 8', Prestant 4', Rohrflöte 4', Superoctav 2', Nachthorn 2', Larigot 1 1/3', Sesquialtera 2 fach (2 2/3'+1 3/5'), Mixtur 4 fach (2'), Dulcian 16', Krummhorn 8'. Brustwerk: Principal 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Suavial 4', Blockflöte 4', Quintatön 4', Nasard 2 2/3', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Zimbel 4 fach, Dulcian 8', Schalmei 4'. Oberwerk (Récit): Bourdon 16', Principal 8', Bourdon 8', Viola di Gamba 8', Flöte 8', Voix Céleste 8', Salicional 8', Octave 4', Nachthorn 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Fourniture 3-5 fach, Cimbale 2 fach, Basson 16', Trompette Harmonique 8', Fagott-Oboe 8', Vox Humana 8', Clarion Harmonique 4'. Pedaal: Principalbaß 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Contrabaß 16', Gedacktbaß 16', Principal 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Octave 4', Nachthorn 4', Rohrflöte 2', Mixtur 5 fach, Sordun 16', Posaune 16', Trompete 8', Clairon 4'. Normalkoppeln, 8 freie Kombinationen. Van 1965 tot 1998 luidde de dispositie: Hauptwerk: Principal 16', Gedackt 16', Diapason 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Octave 4', Gemshorn 4', Hohlflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Flöte 2', Kornett 3-5 fach, Mixtur Maior 4-5 fach (2'), Mixtur Minor 4 fach (1/2'), Bombarde 16', Trompete 8', Zinke 4'. Rückpositiv: Gedackt 8', Quintatön 8', Praestant 4', Rohrflöte 4', Superoctave 2', Nachthorn 2', Larigot 1 1/3', Sesquialtera 2 fach, Mixtur 4 fach, Dulcian 16', Krummhorn 8', Schalmey 4'. Brustwerk (Schwellwerk): Principal 8', Rohrflöte 8', Suavial 4', Blockflöte 4', Quintatön 4', Nasard 2 2/3', Octave 2', Waldflöte 2', Octave 1', Dulcian 8', Musette 4'. Oberwerk (Schwellwerk): Bourdon 16', Principal 8', Bourdon 8', Flöte 8', Voix Céleste 8', Salicional 8', Octave 4', Nachthorn 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Fourniture 5 fach (2'), Zimbel 3-4 fach (1/2'), Basson 16', Trompette Harmonique 8', Fagott-Oboe 8', Vox Humana 8', Clairon Harmonique 4'. Pedaal: Principalbaß 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Flötbaß 16', Gedacktbaß 16', Principal 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Octave 4', Nachthorn 4', Octave 2', Mixtur 5 fach (4'), Mixtur 4 fach (2'), Bombarde 16', Trompete 8', Clairon 4'.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De dispositie was na de ombouw door Kuhn in 1930:
Hauptwerk: Principal 16', Gedackt 16', Diapason 8', Gedackt 8', Violprincipal 8', Flauto Major 8', Gemshorn 8', Octave 4', Gemshorn 4', Hohlflöte 4', Quinte 2 2/3', Superoctave 2', Cornett 3-5 fach, Mixtur Maior 4-6 fach (2'), Mixtur Minor 4 fach (1/2'), Bombarde 16', Trompete 8', Zinke 4'.
Rückpositiv: Violflöte 8', Gedackt 8', Quintatön 8', Prestant 4', Rohrflöte 4', Superoctav 2', Nachthorn 2', Larigot 1 1/3', Sesquialtera 2 fach (2 2/3'+1 3/5'), Mixtur 4 fach (2'), Dulcian 16', Krummhorn 8'.
Brustwerk: Principal 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Suavial 4', Blockflöte 4', Quintatön 4', Nasard 2 2/3', Waldflöte 2', Sifflöte 1', Zimbel 4 fach, Dulcian 8', Schalmei 4'.
Oberwerk (Récit): Bourdon 16', Principal 8', Bourdon 8', Viola di Gamba 8', Flöte 8', Voix Céleste 8', Salicional 8', Octave 4', Nachthorn 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Fourniture 3-5 fach, Cimbale 2 fach, Basson 16', Trompette Harmonique 8', Fagott-Oboe 8', Vox Humana 8', Clarion Harmonique 4'.
Pedaal: Principalbaß 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Contrabaß 16', Gedacktbaß 16', Principal 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Octave 4', Nachthorn 4', Rohrflöte 2', Mixtur 5 fach, Sordun 16', Posaune 16', Trompete 8', Clairon 4'.
Normalkoppeln, 8 freie Kombinationen.

Van 1965 tot 1998 luidde de dispositie:
Hauptwerk: Principal 16', Gedackt 16', Diapason 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Octave 4', Gemshorn 4', Hohlflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Flöte 2', Kornett 3-5 fach, Mixtur Maior 4-5 fach (2'), Mixtur Minor 4 fach (1/2'), Bombarde 16', Trompete 8', Zinke 4'.
Rückpositiv: Gedackt 8', Quintatön 8', Praestant 4', Rohrflöte 4', Superoctave 2', Nachthorn 2', Larigot 1 1/3', Sesquialtera 2 fach, Mixtur 4 fach, Dulcian 16', Krummhorn 8', Schalmey 4'.
Brustwerk (Schwellwerk): Principal 8', Rohrflöte 8', Suavial 4', Blockflöte 4', Quintatön 4', Nasard 2 2/3', Octave 2', Waldflöte 2', Octave 1', Dulcian 8', Musette 4'.
Oberwerk (Schwellwerk): Bourdon 16', Principal 8', Bourdon 8', Flöte 8', Voix Céleste 8', Salicional 8', Octave 4', Nachthorn 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Flageolet 2', Terz 1 3/5', Fourniture 5 fach (2'), Zimbel 3-4 fach (1/2'), Basson 16', Trompette Harmonique 8', Fagott-Oboe 8', Vox Humana 8', Clairon Harmonique 4'.
Pedaal: Principalbaß 32', Principalbaß 16', Subbaß 16', Flötbaß 16', Gedacktbaß 16', Principal 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Octave 4', Nachthorn 4', Octave 2', Mixtur 5 fach (4'), Mixtur 4 fach (2'), Bombarde 16', Trompete 8', Clairon 4'.

Literatuur	Neue Orgeln : Münster-Orgel in Bern. - In: Musik und Kirche, Vierter Jahrgang 1932, No. 1. Orgelbouwers en hun orgels : Theodor Kühn A.G. Männedorf / Rein Smit. - In: De Orgelvriend, jrg. 16 nr. 10, oktober 1974. Historismus im Orgelbau der Schweiz / Willi Lippuner. - In: Acta Organologica Band 17, Kassel : Merseburger Verlag, 1984. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 100). Die neue Orgel im Berner Münster / Tedy Hubschmid, Friedrich Jakob [et. al]. - Bern : Münsterpfarrei, 1999.
Opnamen	Daniel Glaus, Organist am Berner Münster, interpretiert César Frank, Johann Sebastian Bach / Daniel Glaus. - Müller & Schade M&S 5057/2 (CD). - 2009. Die Orgeln des Berner Münsters / Heinz Balli. - Müller & Schade M&S 5051/2 (CD). - 2008. Schweizer Orgelmusik / Olivier Eisenmann. - Vleugels OV-75019 (CD). - 1993. Organ fireworks IX / Christopher Herrick. - Hyperion CDA 67228 (CD). Orgel-Landschaften der Schweiz : Bern - Münster : Huttwil - Evangelische Kirche / Heinrich Gurtner. - Pelca PSR 41020 (LP). - 1981.
Links	https://www.bernermuenster.ch/musik/orgeln https://www.orgelbau.ch/op=113820 https://orgues-et-vitraux.ch/default.asp/2-0-1750-11-6-1/

Foto: Piet Bron

Bron: Postcard (foto: Raphael + Werner Forster)

Bron: Calendar