Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 21 October 2010.

Foto: Tjalling Roosjen

Passau, Deutschland (Bayern) - Domkirche Sankt Stephan
Gemeente: Passau
Streek:Niederbayern
Adres: Domplatz, 94032, Passau
Website: http://www.bistum-passau.de/dom-st-stephan

Beschrijving nr.: 2000062.

Gebouwd door: G.F. Steinmeyer und Co. (1928) - opus 1480

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1688	Leopold Freundt		nieuwbouw
1718	Johann Ignaz Egedacher		uitbreiding
1733	Johann Ignaz Egedacher		nieuwbouw
1889	Martin Hechenberger		nieuwbouw in bestaande kas
1928	G.F. Steinmeyer und Co.	1480	nieuwbouw in bestaande kas
1981	Eisenbarth Orgelbau		reconstructie

Het grootste kerkorgel ter wereld staat sinds 1927 in Passau. Het enorme instrument bestaat in feite uit een aantal orgels, die met elkaar gecombineerd bepeelbaar zijn vanaf één reusachtige speeltafel. Het hoofdorgel staat op een galerij aan de westzijde van de kerk in een kas van Joseph Götz. In de zuidelijke zijbeuk bevindt zich het epistelorgel met 26 stemmen, in de noordelijke zijbeuk het evangelieorgel met 25 stemmen. Dan is er nog het koororgel, geplaatst in het priesterkoor, met 37 registers. Als laatste onderdeel kan het fernorgel worden beschouwd, opgesteld op 30 meter hoogte boven de kansel in het schip van de kerk. Dit orgel heeft 17 registers, waaronder grote stalen pijpen, die gestemd zijn.
De geschiedenis van dit gehele werk begint in 1685. In dat jaar bouwde Leopold Freundt een groot orgel in de kerk, dat in de jaren 1715-1718 werd uitgebreid met 10 registers door Johann Ignaz Egedacher. Het orgel bestond uit twee zwaluwnestorgels aan de peilers van de kerk. De kassen waren gemaakt door Joseph Hartmann, en deze kassen zijn nu nog steeds aanwezig voor het evangelie- en epistelorgel. De kassen hangen niet meer op de oorspronkelijke plaats. In 1870 verhuisden ze naar de zijbeuken. In 1731-1733 bouwde Egedacher een groot hoofdorgel met 39 registers. Joseph Matthias Götz maakte de orgelkas. Dit hoofdinstrument werd tussen 1886 en 1889 geheel vernieuwd door Martin Hechenberger, met behoud van de oude kas.
De firma Steinmeyer bouwde in de jaren 1924-1928 een geheel nieuw groot orgel, dat verspreid over vijf locaties in de kerk was opgesteld. De oude kassen werden allen hergebruikt. Vanaf de centrale speeltafel konden de verschillende orgels worden bespeeld, maar ze hadden ook allemaal een eigen speeltafel. In feite was er sprake van vijf orgels met één centrale console. Het geheel had 208 registers. Adviseur bij de bouw was onder andere Karl Straube. Het orgel had een electrische tractuur.
Omdat het orgel veel storingen vertoonde werd besloten een nieuw instrument te laten bouwen. De firma Ludwig & Wolfgang Eisenbarth uit Passau herbouwden het werk. De indeling is gelijk gebleven aan die van Steinmeyer. Het hoofdorgel heeft een nieuwe speeltafel gekregen met vier manualen, waar 77 van de 126 registers mechanisch bespeelbaar zijn. De oude console is ook opnieuw gebruikt voor het bespeelbaar maken van alle orgels vanaf één plaats. In totaal heeft het gehele werk nu 233 klinkende registers, waaronder vier klokkenspelen. De vijf orgels zijn allen zelfstandig te gebruiken. Het hoofdorgel is uitgerust met electronische Setzercombinaties. Het nieuwe instrument was in 1981 gereed.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hauptwerk	23
- Positiv	23
- Schwell-Bombardwerk	29
- Brustwerk	16
- Chamadewerk	3
- Pedal	29
Totaal aantal stemmen	113
Toetstractuur	Electrisch
Registertractuur	Electrisch
Windlade(n)	Sleepladen

Dispositie
Hauptwerk (C-c''''): Grand Bourdon 32', Grosspraestant 16', Gedacktpommer 16', Principal Major 8', Principal Minor 8', Gedackt 8', Flute Traversière 8', Viola da Gamba 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Fugara 4', Terz 3 1/5', Quinte 2 2/3', Kleinoctave 2', Nachthorn 2', Superoctave 2', Mixtura Major 7-8 fach, Cornet 5 fach, Mixtura Minor 5 fach, Cymbel 5 fach, Trompete 16', Trompete 8', Trompete 4'.
Positiv (C-c''''): Rohrflöte 16', Praestant 8', Bordun 8', Flauto Amabile 8', Unda Maris 8' (2 fach), Gambe Conique 8', Principal 4', Koppelflöte 4', Gemshorn 4', Nasard 2 2/3', Octave 2', Waldflöte 2', Kleinquint 1 1/3', Tertzflöte 1 1/5', Octävlein 1', Nonenflöte 8/9', Cornettino 4 fach, Mixtur 5 fach, Acuta 4 fach, Fagott 16', Corno di Caccia 8', Vox Humana 8', Rohrschalmei 4', Tremulant.
Schwell-Bombardwerk (C-c''''): Stillgedackt 16', Gamba 16', Principal 8', Nachthorngedackt 8', Flûte Harmonique 8', Tibia Clausa 8', Jubalflöte 8', Salicional 8', Vox Coelestis 8' (2 fach), Octave 4', Traversflöte 4', Quintade 4', Viola d'Amour 4', Spitzquinte 2 2/3', Doublette 2', Schweizerpfeife 2', Salicet 2', Gemsterz 1 3/5', Larigot 1 1/3', Septime 1 1/7', Sifflet 1', Großmixtur 5-7 fach, Quintcymbel 4 fach, Tintinabulum 2 fach, Bombarde 16', Trompette Harmonique 8', Hautbois 8', Euphon - Clarinette 8', Clairon 4', Celesta, Tremulant.
Brustwerk (C-c''''): Holzprincipal 8', Lieblich Gedackt 8', Quintade 8', Praestant 4', Rohrflöte 4', Principal 2', Holzblockflöte 2', Superquinte 1 1/3', Hohlpfeife 1', Sesquialtera 2 fach, Scharff 4 fach, Terzcymbel 3 fach, Dulcian 16', Cromorne 8', Bärpfeife 8', Geigend Regal 4', Carillon, Tremulant.
Chamadewerk (bespeelbaar vanaf Hoofdmanuaal) (C-c''''): Chamade 8', Chamade 4', Chamade 2' - 16'.
Pedal (C-g'): Contraprincipalbass 32', Untersatz 32', Principalbass 16', Majorbass 16', Subbass 16', Gemshorn 16', Violon 16', Quintbass 10 2/3', Octavbass 8', Flute 8', Gedackt 8', Viola Alta 8', Terzbass 6 2/5', Nazard 5 1/3', Septime 4 4/7', Principal - Piffaro 2 fach (4' + 2'), Trichterflöte 4', Pommer 4', Bauernpfeife 2', Blockflöte 1', Rauschpfeife 5 fach, Obertöne 4 fach, Mixtur 5 fach, Contrabombarde 32', Posaune 16', Bombarde 16', Trompetenbass 8', Feldtrompete 4', Zinken 2', Tremulant für Kleinpedal.
Overige registers: Zimbelstern.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De dispositie van het werk van Freundt (1688) luidde: Hauptwerk: Prinzipal 8', Copula 8', Flöte 8', Oktav 4', Oktavcopula 4', Quint 3', Superoktav 2', Mixtur 6 fach. Positiv: Copula 8, Spitzviolin 8', Prinzipal 4', Spitzflöte 4', Superoktav 2', Quintadecima 1'. Pedal: Portun 16', Oktav 8', Quint 6', Superoktav 4', Mixtur 4 fach, Puner 8', Posaune 8'. Het hoofdorgel van Egedacher (1733) had als dispositie: Hauptwerk: Großkoppel 16', Principal 8', Bordon 8', Copel 8', Salicet 8', Octav 4', Fugara 4', Suaval 4', Quinte 2 2/3', Superoctav 2', Cornett 5 fach (2 2/3'), Cymbel 3 fach (2'). Brustwerk: Copel 8', Gamba 8' (gedeeld), Principal 4', Flöte 4', Dolcissimo 4', Octav 2', Quint 1 1/2'. Oberwerk: Principal 8', Principal 4', Flöte 4', Superoctav 2', Flageolette 2', Quint 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Mixtur 4 fach (1 1/2'), Cymbel 3 fach (2'). Pedal: Infrabaß 32', Violonbaß 16', Principalbaß 8', Violonbaß 8', Subbaß 8', Violoncellbaß 8', Quintbaß 5 1/3', Octavbaß 4', Quint 2 2/3', Cornettbaß 4 fach (2'). Het orgel van Hechenbacher (1889) had als dispositie: Hauptwerk: Principal 16', Principal 8', Viola Major 8', Flaut Major 8', Gemshorn 8', Bordon 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Fugaro 4', Hohlflöte 4', Terz 3 1/5', Quinte 2 2/3', Doublette 2', Flageolet 2', Kornetto 8', Mixtur Major 4', Scharf 2', Fagott 16', Trompete 8', Tuba Mirabilis 8', Oboe 4'. Mittelwerk: Gamba Major 16', Bourdon 16', Geigenprincipal 8', Gamba 8', Dunkelflöte 8', Quintatön 8', Amabile 8', Zartgeige 8', Octav 4', Aeolsharfe 4', Rohrflöte 4', Viola d'Amour 4', Zartflöte 4', Nasat 2 2/3', Violine 2', Mixtur Minor 2', Trompete 16', Solo Kornet 4'. Oberwerk: Echobaß 16', Principalino 8', Philomele 8', Salicet 8', Rohrflöte 8', Lieblich Gedackt 8', Dolce 8', Octav 4', Traversflöte 4', Gemshorn 4', Sanftflöte 4', Dolcissimo 4', Triplet 3', Flautino 2', Zimbel 2', Klarinetto 8'. Pedal: Kontrabaß 32', Majorbaß 16', Violon 16', Subbaß 16', Flötenbaß 16', Quinte 10 2/3', Minorbaß 8', Violoncello 8', Spitzflöte 8', Gedackt 8', Terz 6', Quinte 5 1/3', Doppelflöte 4', Tuba 32', Bombard 16', Posaune 16', Tuba 16', Posaune 8', Schalmei 4', Kompensum 4'.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De dispositie van het werk van Freundt (1688) luidde:
Hauptwerk: Prinzipal 8', Copula 8', Flöte 8', Oktav 4', Oktavcopula 4', Quint 3', Superoktav 2', Mixtur 6 fach.
Positiv: Copula 8, Spitzviolin 8', Prinzipal 4', Spitzflöte 4', Superoktav 2', Quintadecima 1'.
Pedal: Portun 16', Oktav 8', Quint 6', Superoktav 4', Mixtur 4 fach, Puner 8', Posaune 8'.

Het hoofdorgel van Egedacher (1733) had als dispositie:
Hauptwerk: Großkoppel 16', Principal 8', Bordon 8', Copel 8', Salicet 8', Octav 4', Fugara 4', Suaval 4', Quinte 2 2/3', Superoctav 2', Cornett 5 fach (2 2/3'), Cymbel 3 fach (2').
Brustwerk: Copel 8', Gamba 8' (gedeeld), Principal 4', Flöte 4', Dolcissimo 4', Octav 2', Quint 1 1/2'.
Oberwerk: Principal 8', Principal 4', Flöte 4', Superoctav 2', Flageolette 2', Quint 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Mixtur 4 fach (1 1/2'), Cymbel 3 fach (2').
Pedal: Infrabaß 32', Violonbaß 16', Principalbaß 8', Violonbaß 8', Subbaß 8', Violoncellbaß 8', Quintbaß 5 1/3', Octavbaß 4', Quint 2 2/3', Cornettbaß 4 fach (2').

Het orgel van Hechenbacher (1889) had als dispositie:
Hauptwerk: Principal 16', Principal 8', Viola Major 8', Flaut Major 8', Gemshorn 8', Bordon 8', Quinte 5 1/3', Octave 4', Fugaro 4', Hohlflöte 4', Terz 3 1/5', Quinte 2 2/3', Doublette 2', Flageolet 2', Kornetto 8', Mixtur Major 4', Scharf 2', Fagott 16', Trompete 8', Tuba Mirabilis 8', Oboe 4'.
Mittelwerk: Gamba Major 16', Bourdon 16', Geigenprincipal 8', Gamba 8', Dunkelflöte 8', Quintatön 8', Amabile 8', Zartgeige 8', Octav 4', Aeolsharfe 4', Rohrflöte 4', Viola d'Amour 4', Zartflöte 4', Nasat 2 2/3', Violine 2', Mixtur Minor 2', Trompete 16', Solo Kornet 4'.
Oberwerk: Echobaß 16', Principalino 8', Philomele 8', Salicet 8', Rohrflöte 8', Lieblich Gedackt 8', Dolce 8', Octav 4', Traversflöte 4', Gemshorn 4', Sanftflöte 4', Dolcissimo 4', Triplet 3', Flautino 2', Zimbel 2', Klarinetto 8'.
Pedal: Kontrabaß 32', Majorbaß 16', Violon 16', Subbaß 16', Flötenbaß 16', Quinte 10 2/3', Minorbaß 8', Violoncello 8', Spitzflöte 8', Gedackt 8', Terz 6', Quinte 5 1/3', Doppelflöte 4', Tuba 32', Bombard 16', Posaune 16', Tuba 16', Posaune 8', Schalmei 4', Kompensum 4'.

Literatuur	Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 11. Jahrg. No.7, 1. Dezember 1890. Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 11. Jahrg. No.8, 11. Dezember 1890. Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 11. Jahrg. No.22, 1. Mai 1891. Een "Orgel-Vortrag" door Otto Dunkelberg op het groote Dom-orgel in Passau / Johan Wagenaar. - In: Het Orgel, 27e Jaargang No. 9, Juni 1930. Het grootste kerkorgel ter wereld / mr. C.J. Verplanke. - In: Organist & Eredienst, jrg. 24, nr. 257, februari 1958. Rivieren brachten cultuursporen van her en der : Passau, de driestromenstad, heeft 's werelds grootste orgel : Pijpen van elf meter en zes milimeter. - In: Leeuwarder Courant, zaterdag 9 juli 1960. Rivieren brachten cultuursporen van her en der : Passau, de driestromenstad, heeft 's werelds grootste orgel. - In: Zutphens Dagblad, zaterdag 6 augustus 1960. Het orgel in de Dom te Passau (brd) / J. Martijnse. - In: De Orgelvriend, jrg. 13 nr. 4, april 1971. Orgeln in Altbayern / Georg Brenninger. - 2. überarb. u. erw. Auflage. - München : Bruckmann, 1982. Orgeln im Passauer Dom : Größte Kirchenorgel der Welt / Günter Lade. - Passau : Bucari-Verlag Richard Bauer, [1984]. Die Steinmeyer-Orgel des Passauer Dom / H. Fischer, Th. Woonhaas. - In: Ars Organi, 33. Jhg., Heft 1, März 1985. Registratiekunst in Zuidduitse bronnen (1500-1800) : IV / Luk Bastiaens. - In: Orgelkunst, negende jaargang nummer 3, september 1986. Die Passauer Domorgel. - 2e druk. - München : Schnell & Steiner, 1986. - (Schnell Kunstführer ; 1300). Berühmte Orgeln : Meisterwerke europäischer Orgelbauer / Ursula und Ulrich Rüge. - Hamburg : Nikol Verlagsgesellschaft mbH, 1994. Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998. Königin der Instrumente : Die Orgel im Passauer Dom St. Stephan / Verena Friedrich. - Passau : Bischöfliches Ordinariat ; Kunstverlag Peda, 2006.
Opnamen	Faszination Orgel : Domkapellmeister Gerhard Merkl spielt an der Passauer Domorgel / Gerhard Merkl. - Symicon CD-141 (CD). - 2004. Die grösste Kirchenorgel der Welt im Hohen Dom zu Passau : Eine Erinnerung am Domorganist Walther R. Schuster / Walther R. Schuster. - Motette CD 10601 (CD). - 1994. Olivier Messiaen - Livre du Saint Sacrement / Almut Rößler. - Motette-Ursina M11061 N (dubbel-CD). - 1988. Orgelkonzert im Dom zu Passau / Gerhard Weinberger. - Christophorus CD 74532 / LP 73995. - 1988. Monumentale Orgelmusik : Anton M. Bogner spielt die größte Kirchenorgel der Welt im Hohen Dom zu Passau / Anton M. Bogner. - Symicon 103 (CD). - 1986. Die größte Kirchenorgel der Welt im Hohen Dom zu Passau : Eine Dokumentation / Walther R. Schuster. - Motette MOT 10600 (2LP) / 10601 (CD). - 1984. Wie schön leuchtet der Morgenstern / Edgar Krapp. - Eurodisc 610110-231 (CD). - 1984. Dom zu Passau : Bach Reger Liszt / Edgar Krapp. - Eurodisc 610031-231 (CD). - 1983. Ein Orgelkonzert an der größten Kirchenorgel der Welt im Dom zu Passau / Walther R. Schuster. - Ursina Motette N70010 (LP). - 1982. Georg Muffat Tokkata IX : Johann Sebastian Bach Concerto in G für 2 Manuale und Pedal (BWV 592) : Max Reger Fantasie und Fuge d-Moll op. 135b / Walter R. Schuster. - Opera 3262 (LP). - 1962. Georg Muffat Tokkata IX : Max Reger Fantasie und Fuge d-Moll op. 135b / Walter R. Schuster. - Opera 3127 (10"-LP). - 1957.
Links	http://www.bistum-passau.de/dom-st-stephan/dommusik/domorgel https://pipeorgantaxonomy.wordpress.com/2015/01/09/johann-ignaz-egedacher-domes-st-stephan-passau-germany/ https://orgelbau-klais.com/m.php?sid=489

YouTube Registervorstellung- Demonstration of Organ Stops / Walther R. Schuster

Bron: Postcard	Foto: Jean Telder	Bron: Postcard	Bron: Postcard	Bron: Postcard	Bron: Postcard
Bron: Postcard	Bron: Postcard	Foto: Jaap Huttenga