Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.

Foto: Piet Bron

Berlin, Deutschland (Berlin) - Domkirche (Neue Domkirche) (Mitte)
Gemeente: Berlin
Adres: Am Lustgarten, 10178, Berlin
Website: http://www.berlinerdom.de/

Beschrijving nr.: 2000008.

Gebouwd door: Wilhelm Sauer Orgelbau (1905)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1905 Wilhelm Sauer Orgelbau  nieuwbouw
1932 Wilhelm Sauer Orgelbau  wijzigen dispositie
1993 Wilhelm Sauer Orgelbau  restauratie

  • In de Neue Dom, gebouwd tussen 1894 en 1905, bouwde Sauer het grootste orgel uit de geschiedenis van het bedrijf. Na de oplevering was het met 113 stemmen het grootste instrument in Duitsland. Het orgel is tegelijk met het kerkgebouw ingewijd op 27 februari 1905. De frontpijpen werden in 1917 gevorderd voor de oorlogsindustrie, en pas in 1928 vervangen door nieuwe exemplaren.
  • Onder invloed van organist Fritz Heitmann en de Orgelbewegung volgden enkele wijzigingen in 1932. Plannen voor een volledige verbouwing werden door de Tweede Wereldoorlog doorkruist. In 1945 raakte de koepel van de kerk zwaar beschadigd bij bombardementen. Het orgel stond tot 1953 in de buitenlucht. Plannen van Heitmann voor een nieuw orgel in de oude kas werden niet uitgevoerd.
  • In 1975 begon de restauratie van de kerk, en inmiddels was besloten het orgel te handhaven. In 1985 kreeg de firma VEB Orgelbau Sauer de opdracht het orgel te restaureren. In 1991 werd besloten het te reconstrueren. Het werk werd in 1993 voltooid. Het orgel is weer geheel in de oorspronkelijke staat hersteld, met uitzondering van twee superoctaafkoppels (op Manuaal I uit 1993 en op Manuaal II uit de jaren twintig) en de tremulanten uit 1932.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal I24
- Manuaal II21
- Manuaal III21
- Rückpositiv5
- Manuaal IV17
- Pedaal25
Totaal aantal stemmen113
ToetstractuurPneumatisch
RegistertractuurPneumatisch

Dispositie
Manual I (C-a'''): Prinzipal 16', Majorbaß 16', Prinzipal 8', Prinzipal Amabile 8', Doppelflöte 8', Flûte Harmonique 8', Viola di Gamba 8', Bordun 8', Gemshorn 8', Quintatön 8', Harmonika 8', Gedacktquinte 5 1/3', Oktave 4', Flûte Octaviante 4', Fugara 4', Rohrflöte 4', Oktave 2', Rauschquinte 2 fach, Groß-Cymbel 3 fach, Scharf 3-5 fach, Cornett 3-4 fach, Bombarde 16', Trompete 8', Clairon 4'.
Manual II (C-a'''): Prinzipal 16', Quintatön 16', Prinzipal 8', Geigenprinzipal 8', Doppelflöte 8', Spitzflöte 8', Salicional 8', Soloflöte 8', Dulciana 8', Rohrflöte 8', Oktave 4', Spitzflöte 4', Salicional 4', Flauto Dolce 4', Quinte 2 2/3', Piccolo 2', Mixtur 4 fach, Cymbel 3 fach, Cornett 3 fach, Tuba 8', Clarinette 8'.
Manual III (in zwelkast) (C-a'''): Salicional 16', Bordun 16', Prinzipal 8', Hohlflöte 8', Gemshorn 8', Schalmei 8', Konzertflöte 8', Dolce 8', Gedackt 8', Unda Maris 8', Oktave 4', Gemshorn 4', Quintatön 4', Traversflöte 4', Nasard 2 2/3', Waldflöte 2', Terz 1 3/5', Mixtur 3 fach, Trompete 8', Cor Anglais 8', Glockenspiel, Tremulant.
Rückpositiv (bespeelbaar vanaf manuaal III) (C-a'''): Flötenprinzipal 8', Flöte 8', Gedackt 8', Dulciana 8', Zartflöte 4'.
Manual IV (in zwelkast) (C-a'''): Lieblich Gedackt 16', Prinzipal 8', Traversflöte 8', Spitzflöte 8', Lieblich Gedackt 8', Quintatön 8', Aeoline 8', Voix Céleste 8', Praestant 4', Fernflöte 4', Violini 4', Gemshornquinte 2 2/3', Flautino 2', Harmonia Aetherea 3 fach, Trompete 8', Oboe 8', Vox Humana 8' - In eigen zwelkast, Tremulant, Tremulant Vox Humana.
Pedaal (C-f'): Prinzipal 32', Untersatz 32', Prinzipalbaß 16', Offenbaß 16', Violon 16', Subbaß 16', Gemshorn 16', Lieblich Gedackt 16', Quintbaß 10 2/3', Prinzipalbaß 8', Flötenbaß 8', Violoncello 8', Gedackt 8', Dulciana 8', Quinte 5 1/3', Oktave 4', Terz 3 1/5', Quint 2 2/3', Septime 2 2/7', Oktave 2', Contraposaune 32', Posaune 16', Fagott 16', Trompete 8', Clairon 4'.
Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal III, Manuaal I - Manuaal IV, Manuaal II - Manuaal III, Manuaal II - Manuaal IV, Manuaal III - Manuaal IV, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II, Pedaal - Manuaal III, Pedaal - Manuaal IV, Superoctaafkoppel Manuaal I, Superoctaafkoppel Manuaal II, Tuttikoppel.
Speelhulpen: 3 vrije combinaties voor Manuaal I, II, III en Pedaal, 1 vrije combinaties voor Manuaal IV en Rückpositiv, 2 vaste combinaties (forte en tutti), Tongwerken af, Pedaal piano, Pedaal mezzoforte, Registerzweller.

VulstemSamenstelling
Groß-Cymbel 3 fach (Manual I) C: 3 1/5' - 2 2/7' - 2'.
Rauschquinte 2 fach (Manual I) C: 2 2/3' - 2'.
Scharf 3-5 fach (Manual I) C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Kornett 3-4 fach (Manual I) C: 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtur 4 fach (Manual II) C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.
Cymbel 3 fach (Manual II) C: 2' - 1' - 1/2'. c': 4' - 2' - 1'. c'': 8' - 4' - 2'.
Kornett 3 fach (Manual II) C: 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtur 3 fach (Manual III) C: 2' - 1 1/3' - 1'. g°: 4' - 2 2/3' - 2'.
Harmonia Aethera 3 fach (Manual IV) C: 2' - 1 1/3' - 1'. g°: 4' - 2 2/3' - 2'.
Literatuur
  • Der Orgelbauer Wilhelm Sauer (1831-1916) : Leben und Werk / Hans-Joachim Falkenberg. - Lauffen : Orgelbau Fachverlag Rensch, 1990. - (124. Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde).
  • 500 Jahre Orgeln in Berliner Evangelischen Kirchen / Berthold Schwarz, Uwe Pape. - Berlin : Pape Verlag, 1991.
  • Der Kirchenmusiker 5/1993.
  • Ars Organi 4/1993.
  • Het Sauer-orgel in de Dom te Berlijn / Paul Peeters, Cor van Wageningen. - In: Het Orgel, jrg. 91 nr. 9, september 1995.
  • Het Sauer-orgel in de Dom te Berlijn : of De klank van grote Sauer-orgels rond 1900 / Hans Fidom. - In: De Orgelvriend, jrg. 39 nr. 10, oktober 1997.
  • Het Sauer-orgel in de Dom te Berlijn / Hans Fidom. - In: De Orgelvriend, jrg. 39 nr. 11, november 1997.
  • Die große Orgel im Dom zu Berlin / Stefan Fricke [red.]. - 2. veränderte Auflage. - München ; Berlin : Deutscher Kunstverlag, 1997. - (Grosse Baudenkmäler ; Heft 487).
  • Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998.
  • Orgeln in Berlin / Uwe Pape. - Berlin : Pape Verlag, 2003.
  • Der Himmel auf Erden : Orgeln in Brandenburg und Berlin : Magazin zum Orgelfestival / Dietmar Hiller [red.]. - Potsdam : Kulturfeste im Land Brandenburg, 2005.
  • Die Sauer-Orgel im Berliner Dom : Eine Klang- und Kunstdenkmal in Not : Orgelrettung.de / Antje Zimmermann [red.]. - Berlin : Oberpfarr- und Domkirche, [2005].
  • 29ste Orgelreis Berlin-Brandenburg 21 t/m 27 oktober 2012 / Theo Jellema. - Hilversum : Stichting Internationale Orgelreizen, 2012. - Programmagids.
Opnamen
  • Berlin! Organ Works by Berlin Composers / Andreas Sieling. - Dabringhaus und Grimm MDG 946 2161-6 (CD). - 2020.
  • Die Sauer-Orgel von 1905 im Berliner Dom : An der Orgel: Michael Pohl und Martina Pohl / Michael Pohl, Martina Pohl. - Jubal Music CD 140101 (CD). - 2014. - (Orgellandschaft Berlin + Brandenburg ; vol. 15).
  • In memoriam Kirchenmusikdirektor Jörg Strodthoff (22.10.1959 - 10.6.2013) / Jörg Strodthoff (u.a.). - Jubal Music (CD). - 2013. - Opnamen uit de Auenkirche, Kirche zum Heilsbronnen, Domkirche, Konzerthaus Berlin.
  • Alte Meister! in arrangements of Karl Straube / Andreas Sieling. - Dabringhaus und Grimm MDG 946 1740-6 (CD). - 2012.
  • Jan Janca : Organ Music - Choir Music - Vol. 3 / Wolfgang Baumgratz, Andreas Sieling (orgel) m.m.v. Opus Vocale o.l.v. Volker Hedtfeld. - Dabringhaus & Grimm MDG 606 1572-2 (CD). - 2008. - Opgenomen in de Domkerken van Bremen en Berlijn.
  • Charles Tournemire : Cinq Improvisations, Dix Pièces, Petite Rhapsody... / Andreas Sieling, orgel m.m.v. Schola der Berliner Domkantorei o.l.v. Tobias Brommann. - Dabringhaus & Grimm MDG 9461514-6 (CD). - 2008.
  • Max Reger : Orgelwerke / Heinz Wunderlich. - Organum OGM 230117 (CD). - 2007.
  • Max Reger : Repräsentative Orgelwerke 4: Zwölf Stücke op. 65 / Cor van Wageningen. - ToccaTa Records TTR 9604 (CD). - 2006.
  • Organum Dominicum - The Dutch German Legacy / Leo van Doeselaar. - NorthWest Classics NWC 204089 (CD). - 2004.
  • Toccata : Große Orgelwerke / Andreas Sieling. - Magnolia Records (CD). - 2001.
  • Max Reger : Repräsentative Orgelwerke 3: 1900-1903 / Cor van Wageningen. - ToccaTa Records TTR 9603 (CD). - 2000.
  • Josef Rheinberger : Sonate nr.2 op. 65 - Sonate nr. 18 op. 188 - 10 Trios op. 49 / Michael Pohl. - Motette (CD).
  • Max Reger : Repräsentative Orgelwerke 2: 1901-1916 / Cor van Wageningen. - ToccaTa Records TRR 9602 (CD). - 1996.
  • Max Reger Orgelwerke vol. 3 / Arvid Gast. - Motette CD. - 1994.
  • Die grosse Sauer-Orgel im Berliner Dom / Michael Pohl. - Motette CD 11781 (CD). - 1993.
  • Die Sauer-Orgel im Dom zu Berlin : Bach Grabner Reger / Fritz Heitmann. - Berlin Classics 0091342 BC (CD). - Historische opnamen uit 1940 en 1944.
YouTube
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 20 November 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 20 November 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Piet Bron
Foto: Ellen Bron. Datering: 28 April 2017.
Foto: Ellen Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 20 November 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 20 November 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 20 November 2005.
Foto: Piet Bron