Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Bron: Boek

Bron: Boek "Historische orgels in Zeeland II"

Middelburg, Nederland (Zeeland) - Waalse Kerk
Gemeente: Middelburg
Streek:Walcheren

Beschrijving nr.: 1004903.

Gebouwd door: Nicolaes van Haeghen (1656)
Verwoest (1940)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1656 Nicolaes van Haeghen  nieuwbouw
1703 Jacob Cools  overplaatsing
1747 Jean François Moreau  ombouw
1815 Frederik van der Weele  reconstructie
1851 Kam & Van der Meulen  ombouw
1879 C.P. van Sprang  uitbreiding

  • Het orgel van de in 1940 verwoeste oude Waalse Kerk had een lange geschiedenis. Het was echter zowel innerlijk als uiterlijk behoorlijk gewijzigd. In de oude kerk, een kapel van het Bogaardenklooster, bouwde Nicolaes van Haeghen een klein orgel in 1656. Het werd geschonken door Abraham Duvelaer. Het stond op een kleine galerij. In 1703 plaatste Jacob Cools het over naar een grotere galerij aan de westzijde van de kerk. Er werden ook twee registers bijgeplaatst.
  • Een grote verbouwing voerde Moreau uit in 1747. Hij verbouwde en vergrootte het orgel. Willem de Meester maakte een geheel nieuwe orgelkas. Ruim zeventig jaar later, in 1815, breidde Frederik van der Weele het orgel aanzienlijk uit. Hij maakte een rugpositief, hij breidde de manuaalomvang uit, plaatste vier nieuwe registers op het oude manuaal, vergrootte de omvang van de Mixtuur en de Cornet en verdubbelde de discant van de Prestant 8' en de Octaaf 2'.
  • Kam & Van der Meulen bouwden in 1850 feitelijk een heel nieuw orgel, met gebruik van oud materiaal. Het Rugwerk verdween, maar er werd een Bovenwerk gemaakt. Het front vervingen zij door een nieuw vierkant front. Op zaterdag 22 februari 1851 werd het instrument gekeurd. Op zondag 2 maart 1851 werd het weer kerkelijk in gebruik genomen.
  • In 1879 is het orgel door C.P. van Sprang een Subbas 16' op het Pedaal geplaatst, en de klaviatuur is vernieuwd. Hierna bleef het orgel ongewijzigd, tot het op 17 mei 1940 in vlammen opging.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk10
- Bovenwerk8
- Pedaal1
Totaal aantal stemmen19
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Salicionaal 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Trompet 8'.
Bovenwerk (C-f'''): Holpijp 8', Fugara 8', Viola di Gamba 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Woudfluit 2', Eoline 8', Trompet 8', Tremulant.
Pedaal (C-c'): Subbas 16'.
Koppelingen: Manuaalkoppel.

Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Fransche-Kerk, met één Hand-Clavier en een aangehangen Pedaal, spreekt Praestant 8 vt. en heeft 10 stemmen, waar onder een Trompet 8' is.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Waalsche Kerk te Middelburg heeft 19 sprekende stemmen, twee klavieren en vrij pedaal; is in 1851 door Kam & Van der Meulen, uit Rotterdam, geleverd en in 1879 door Van Sprang, uit Vlissingen, van nieuwe klavieren en een pedaalregister met koppeling voorzien.
Organist de Heer J.F. Tevel.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Salicionaal 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet, Trompet 8'.
Bovenmanuaal: Prestant 4', Viola di Gamba 8', Fugara 8', Holpijp 8', Roerfluit 4', Woudfluit 2', Trompet 8', Eoline 8'.
Pedaal: Subbas 16'.
Stomme Registers: 3 Koppelingen, 2 Afsluitingen.
Verschillende disposities
  • De dispositie na de vernieuwing van 1747 luidde:
    Manuaal (C-c'''): Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3' (gedeeld), Octaaf 2', Quint 1 1/2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur II-III sterk, Trompet 8'.
    Pedaal (C-c'): aangehangen. Tremulant.

  • Na de vergroting door Van der Weele in 1815 was de dispositie:
    Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' (gedeeld), Prestant 8' (discant dubbelkorig), Holpijp 8', Quintadeen 8', Prestant 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2' (discant dubbelkorig), Mixtuur III-V-VI sterk (gedeeld), Cornet VI sterk (discant), Sesquialter III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), Vox Humana 8' (gedeeld), Tremulant.
    Rugwerk (C-f'''): Prestant 8' (discant), Holpijp 8', Viola di Gamba 8' (discant), Prestant 4', Roerfluit 4', Nasard 3', Nachthoorn 2', Flageolet 1', Dulciaan 8' (discant), Tremulant.
    Pedaal (C-c'): aangehangen. 2 afsluiters, ventiel.

Literatuur
  • Kerknieuws : Zeeland. - In: Boekzaal der Geleerde Wereld, Augustus 1815.
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Binnenlandsche Tijdingen : Middelnburg, den 24 Februarij. - In: Middelburgsche Courant no. 24, Dingsdag 25 Februarij 1851.
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Historische orgels in Zeeland II (Walcheren) / J.H. Kluiver, W.H. van Dort. - In: Archief 1974 : Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, p. 23-135.
  • De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels / Jan de Bloeme. - Alphen aan den Rijn: Canaletto / Repro-Holland, 1997.
  • De orgelmakers Jacobus François en Johannes Jacobus Moreau / Auke H. Vlagsma. - In: Het Orgel, jrg. 118, nr. 2, maart 2022.

Middelburg - Waalse Kerk