Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Janneke Bron. Date: 8 November 2008.

Photo: Janneke Bron

Oostvoorne, Nederland (Zuid-Holland) - Dorpskerk
Municipal: Westvoorne
Region:Voorne-Putten
Address: Kerkplein 1, 3233 AR, Oostvoorne
Website: http://www.kerkoostvoorne.nl/

Description nr.: 1004409.

Built by: J.H.W. Bätz & Comp. (1771)

YearBuilderOpusActivity
1771 J.H.W. Bätz & Comp.  new organ
1808 Johann Caspar Friederichs  rebuild
1826 Gabry & Zoon  maintenance/reparations
1934 Gebroeders Spanjaard  transfer/relocate
2000 Albert Hendrik de Graaf  restoration

  • Het orgel dat thans in de Dorpskerk te Oostvoorne staat is gebouwd door J.H.W. Bätz in 1771-1773 voor de Doopsgezinde Kerk in Haarlem. Het had bij oplevering één manuaal met tien stemmen en aangehangen pedaal. Johann Heinrich Wilhelm Bätz tekende het contract voor de bouw op 3 augustus 1771. Op 8 juni 1772 werd Gideon Thomas meerderjarig, en trok zijn oom zich terug uit het bedrijf. J.C. Friedrichs wijzigde het orgel in 1806 ingrijpend. De kas werd verbreed ten behoeve van de plaatsing van een Bourdon 16'. Verder bouwde hij achter het orgel een tweede werk in een gesloten kas, voorzien van jalouzieën die door middel van een trede waren te sluiten en te openen. Dit is het eerste zwelwerk geweest dat in Nederland werd toegepast. De klavieromvang werd door Friedrichs vergroot tot f'''. In 1826 werd het front vernieuwd door Gabry & In der Maur. Dezelfde bouwers vervingen in 1832 de Open Fluit 4' (van hout) door een Viola di Gamba 8'. Mogelijk is dit het orgel dat op 19 maart 1881 door R. Roosdorp in de Kerkelijke Courant te koop werd aangeboden.
  • In 1883 kocht de Hervormde Gemeente in Haarlem het instrument voor de Janskerk. Na sluiting van dit gebouw in 1931 werd het in 1934 door de firma Spanjaard verplaatst naar de Bakenesserkerk, waar het werd samengevoegd met het in de kerk aanwezige J.A. Ströbel-orgel uit 1874. Uit deze samenvoeging ontstond een groot pneumatisch orgel met twee klavieren en een vrij pedaal. Van het front verdween de soffiet en de kas werd wit geschilderd. De Bakenesserkerk werd in de jaren 1950 gesloten, waarna het orgel in onbruik raakte. Het verviel steeds meer. Klaas Bolt onderzocht het orgel na 1975 en schreef een uitgebreid restauratierapport voor monumentenzorg. Plannen voor een reconstructie bleven echter onuitgevoerd.
  • In 1995 is het orgel gekocht door de Hervormde Gemeente in Oostvoorne. Na een restauratie door A.H. de Graaf kon het op 12 oktober 2000 in gebruik worden genomen. Adviseur was Aart Bergwerff. Bij de restauratie zijn verscheidene stemmen gereconstrueerd. Er is een zelfstandig pedaal met drie stemmen gemaakt. Ook de klaviatuur en de registertrekkers zijn in achttiende-eeuwse stijl nieuw gemaakt. Van het oorspronkelijke pijpwerk van Bätz was nog maar weinig overgebleven. Er is dan ook niet gekozen voor een reconstructie van het instrument uit 1773, maar voor een tweeklaviers orgel met vrij pedaal in laat achttiende-eeuwse stijl. Het materiaal van Ströbel is verkocht om het Ströbel-orgel in de Lutherse Kerk te Haarlem te kunnen reconstrueren.
  • Het oude orgel uit de Oostvoornse Dorpskerk was gebouwd door A. Standaart en dateerde uit 1923. Het werd gekocht door dhr. Gerard van Beurden, die het samenvoegde met een Pels-orgel uit 1935 tot een drieklaviers orgel, dat is opgesteld in het Rijtuig Museum in Raamsdonk.

Short list of all locations the organ has been
1771HaarlemDoopsgezinde Kerk
1883HaarlemHervormde Janskerk
1931HaarlemBakenesserkerk
2000OostvoorneDorpskerk

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk11
- Positief5
- Pedaal3
Total number of stops19
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
Pitcha' = 435 Hz
TemperamentNaar Kellner
Wind pressure68 mm

Specification
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - 1808/1823/2000; discant dubbelkorig., Holpijp 8', Octaaf 4' - 1771/2000, Gemshoorn 4', Roerfluit 4', Quint 3' - 1771/2000, Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant) - 2000, Mixtuur IV-V-VI sterk (B/D) - 1771/2000, Trompet 8' (B/D) - 2000.
Positief (C-f'''): Bourdon 8', Flute Travers 4', Fluit 4' - vroeg 19e eeuws, Nachthoorn 2' - 1808/2000, Flageolet 1' - 1808/2000.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16' - 2000, Prestant 8' - 2000, Fagot 16' - 2000.
Couplers: Hoofdwerk - Positief, Pedaal - Hoofdwerk.
Accessories: Tremulant.

Compound stopComposition
Mixtuur IV-VI sterk (Hoofdwerk) C: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. c'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Cornet IV sterk discant (Hoofdwerk) c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Other specifications
Different specifications
  • De oorspronkelijke dispositie van 1773 luidde:
    Manuaal (C-d'''): Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Roerfluit 4', Quint 3', Superoctaaf 2', Mixtuur III-VI sterk, Cornet IV sterk, Trompet 8' (gedeeld).
    Aangehangen pedaal.

  • Na de uitbreiding door Friedrichs was de dispositie (volgens eigen notatie van Friederichs):
    Onder Clavier of Hooftmanuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaav 4', Gemshoorn 4', Roehrfluijt 4', Quint 3', Super Octaav 2', Mixtuur III-IV-V-VI sterk, Cornet IV sterk, Trompet 8' (gedeeld).
    Booven Clavier (in zwelkast): Prestant 8', Holpijp 8', Open Fluijt 8' (gedeeld), Octaav 4', Fluijttravers 4' (gedeeld), Super Octaav 2', Nagthoorn 2' (gedeeld), Flageolet 1', Cornet IV sterk (discant), Dulciaan 8' (gedeeld).
    Pedaal aangehangen, eene trekkoppeling (gehalveert), 2 afsluijtingen, 1 tremulant, 1 ventiel.
    Manuaalomvang C-f'''.

Literature
  • De orgels in de Grote, Nieuwe, Jans- en Bakenesserkerk te Haarlem / W.P.J. Overmeer. - Haarlem, 1904.
  • Enige orgeldisposities van J.C. Friederichs / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 35, mei 1981.
  • De orgelmaker Johan Caspar Friederichs / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 35, mei 1981.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Repertorium van advertenties in de 'Kerkelijke Courant' / W.D. van der Kleij. - In: De Mixtuur, nr. 66, september 1990.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Orgelmaker De Graaf restaureert Bätz-orgel te Oostvoorne / Bart van Buitenen. - In: De Orgelvriend, jrg. 44 nr. 1, januari 2002.
  • 'Ik vind het nog machtig mooi om te doen' : De orgelmaker Albert de Graaf / Rogér van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 98 nr. 5, september 2002.
  • Van Commanderij van Sint-Jan tot Noord-Hollands Archief : Geschiedenis van het klooster en de kerk van de Ridderlijke Orde van het Hospitaal van Sint-Jan van Jeruzalem in Haarlem / Wim Cerutti. - Haarlem, 2007.
  • Het historische orgel in Nederland supplement / Peter van Dijk, Rogér van Dijk, Hans Fidom , Hans Steketee (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2010. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 15).
  • "Dartlend in het glas" : Papierfragmenten familie Bätz / Jaap Jan Steensma. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 2020. - (Publicatie nr. 90).
Links http://orgelsnoordholland.50webs.com/orgels_haarlem_janskerk.htm

Photo: Janneke Bron. Date: 8 November 2008.
Photo: Janneke Bron
Photo: Dirco Oskam. Date: 13 September 2014.
Photo: Dirco Oskam
Photo: Dirco Oskam. Date: 13 September 2014.
Photo: Dirco Oskam
Photo: Dirco Oskam. Date: 13 September 2014.
Photo: Dirco Oskam
Situatie in Haarlem, Bakenesserkerk. Source: De Orgelvriend.
Source: De Orgelvriend
Situatie in Haarlem, Bakenesserkerk.
Situatie in Haarlem, Doopsgezinde Kerk.
Situatie in Haarlem, Janskerk. Source: Çollectie Wim Cerutti.
Source: Çollectie Wim Cerutti
Situatie in Haarlem, Janskerk. Source: Çollectie Wim Cerutti.
Source: Çollectie Wim Cerutti
Situatie in Haarlem, Janskerk. Source: Çollectie Wim Cerutti.
Source: Çollectie Wim Cerutti
Situatie in Haarlem, Janskerk. Source: Çollectie Wim Cerutti.
Source: Çollectie Wim Cerutti