Spring naar content
Ausführliche Beschreibung der vorgewählten Orgel
Bild: Dirco Oskam. Datering: 6 May 2011.

Bild: Dirco Oskam

Leiden, Nederland (Zuid-Holland) - Pieterskerk
Gemeinde: Leiden
Adresse: Kloksteeg 16, 2311 SP, Leiden
Website: https://www.pieterskerk.com/

Beschreibung nr.: 1003781.
Kartennummer "Stichting Orgelcentrum": A0035.

Gebaut von: Galtus Germer van Hagerbeer (1643)
Die Orgel enthält älteren Material: Pipes aus 1446 von Jacob van Bilsteyn, Pipes aus 1518 von Jan van Covelens, Positive organ aus 1541 von Jan Kerstantszoon, Case of the positive organ aus 1629 von Jacob Jansz & Jan Jacobs Lin

JahrOrgelbauerOpusAktivität
1643 Galtus Germer van Hagerbeer  Neubau
1687 Johannes Duyschot  Verschiedene Tätigkeiten
1781 Hendrikus Hermanus Hess  Verschiedene Tätigkeiten
1798 Rijk van Arkel  Verschiedene Tätigkeiten
1807 Rijk van Arkel  Verschiedene Tätigkeiten
1846 Gebroeders Hendrik Berends & Gerhard Willem Lohman  Umbau
1946 Gerrit van Leeuwen  Restaurierung
1960 Willem van Leeuwen  Restaurierung
1998 Verschueren Orgelbouw1065 Reconstruction

  • Rond 1446 werd aan de westwand van de Pieterskerk een groot orgel geplaatst, gemaakt door een onbekende bouwer, mogelijk Jacob van Bilsteyn. In 1512 stortte de toren van de kerk in. Het orgel werd hierna door Jan van Covelen gerestaureerd en verbouwd in de jaren 1518/1519. Het instrument had toen drie manualen en waarschijnlijk een vrij pedaal. In 1541 maakte Jan Kerstantszoon een nieuw rugwerk. Ook de versiering van het orgel werd door hem aangepast in renaissancestijl. Jan Jacobszoon van Lin maakte in 1628/1629 een nieuwe kas voor het rugwerk en twee nieuwe windlades. In 1638 kregen Galtus en Germer van Hagerbeer de opdracht het orgel volledig te vernieuwen en aan te passen voor gebruik in de eredienst. In 1643 leverden zij het orgel op. Het kreeg een nieuwe hoofdkas, ontworpen door de architect Arent van 's-Gravensande. Bij de bouw werd veel pijpwerk uit het bestaande instrument gebruikt. Hierdoor is er nog altijd pijpwerk uit 1446 aanwezig.
  • Het 16e/17e eeuwse Pieterskerkorgel is in de loop van de tijd volledig verbouwd en veranderd. In 1807 werden de luiken verkocht. Hierna werkten de gebroeders Lohman van 1843-1846 aan het orgel. Zij bouwden het volledig om, maakten nieuwe windladen, voegden vele stemmen toe en het orgel werd een romantisch instrument. De orgelbouwer Gerrit van Leeuwen kreeg in 1943 de opdracht het orgel te restaureren. Zijn werkzaamheden duurden tot 1946, waarbij vooral veel opnieuw is gerangschikt en er is aan de intonatie gesleuteld. Een laatste restauratie werd in 1960 afgerond.
  • Na veel overleg werd besloten het orgel in oude staat te herstellen. Een reconstructie van de toestand van 1643 werd als uitgangspunt genomen van een zeer grote restauratie. Deze werd gestart door de firma Verschueren in 1994. Adviseurs waren Onno Wiersma, Rudi van Straten en Hans van Nieuwkoop. Eind 1998 is het instrument opgeleverd. Er zijn geen compromissen gesloten en het orgel staat er dan ook weer precies zo bij als in 1643. Inmiddels is ook een deel van de originele beschildering blootgelegd. Na een grondige studie zal ook deze worden gereconstrueerd, en worden aan de hoofdwerkkas weer luiken bevestigd. Het pedaal is aangehangen aan het Hoofdwerk middels een suboctaafkoppel: FGA-d' hangen aan contra-FGA-d van het Hoofdwerk. Het orgel is in gebruik genomen op 14 november 1998 met een concert door Leo van Doeselaar, waarna een week lang concerten volgden.

Technische Daten
Anzahl Register pro Manual
- Hoofdwerk8
- Rugwerk12
- Bovenwerk12
- Pedaal4
Gesamtzahl der Stimmen36
TastentrakturMechanical
RegistertrakturMechanical
Windlade(n)Slider chests
Tonhöhea' = 417 Hz
TemperaturMeantone
Winddruck76 mm

Disposition
Hoofdwerk (FFGGAA-c'''): Prestant 24' (B/D) - 1446/1643/1998, Bourdon 16' (discant) - 1998, Prestant 12' (B/D) - 1446/1643/1998, Octaaf 6' - 1446/1643, Mixtuur IV-VIII sterk (2 2/3') (B/D) - 1446/1643/1998, Groot Scherp VI-X sterk (2') (B/D) - 1446/1998, Klein Scherp IV-VIII sterk (1 1/3') (B/D) - 1446/1998, Trompet 12' (discant) - 1998.
Rugwerk (CDE-c'''): Prestant 8' - 1643/1998, Quintadeen 8', Octaaf 4' - 1518/1643/1687, Holpijp 4', Superoctaaf 2' - 1518/1643, Quintanus 1 1/2', Sifflet 1' - 1643/1998, Sesquialtera II sterk (2 2/3') (discant) - 1998, Mixtuur III-VIII sterk (1 1/3') - 1518/1687/1998, Scherp IV-VI sterk (1') - 1518/1998, Cornet V sterk (8') (discant) - 1745/1998, Trompet 8' - 1518/1998, Tremulant - inliggend.
Bovenwerk (CDE-c'''): Prestant 8' - 1643/1998, Holpijp 8' - 1518/1643, Quintadeen 8', Octaaf 4', Superoctaaf 2' - 1643/1998, Gemshoorn 2' - 1518/1643, Nasard 1 1/2', Sifflet 1', Tertiaan II sterk (4/5') - 1643/1998, Sesquialtera II sterk (2 2/3') (discant) - 1998, Trompet 8' - 1998, Vox Humana 8' - 1687, Tremulant - opliggend.
Pedaal (CDE-d'): Octaaf 8', Octaaf 4' - 1446/1643, Trompet 16' - 1643/1998, Trompet 8' - 1998.
Koppeln: Hoofdwerk - Rugwerk (B/D).
Nebenregister und Spielhilfen: Calcant, Tacet.

Gemischte StimmeZusammensetzung
Mixtuur IV-VIII sterk (Hoofdwerk) Contra-F: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. f°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. f': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. c'': 8' - 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. f'': 8' - 5 1/3' - 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2'.
Groot Scherp VI-X sterk (Hoofdwerk) Contra-F: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. f°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3' - 2/3'. f': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. f'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Klein Scherp IV-VIIII sterk (Hoofdwerk) Contra-F: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. f°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3' - 1/3'. c': 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/2'. f': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 2/3'. c'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. f'': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Mixtuur III-VIII sterk (Rugwerk( C: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. a': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. f'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2' - 1 1/3'.
Scherp IV-VI sterk (Rugwerk) C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3' - 1/2'. c': 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1'. f'': 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Sesquialtera II sterk discant (Rugwerk) c': 2 2/3' - 1 3/5'.
Cornet V sterk discant (Rugwerk) c': 8' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Tertiaan I sterk (Bovenwerk) C: 4/5'. c'': 1 3/5'.
Sesquialtera II sterk discant (Bovenwerk) c': 2 2/3' - 1 3/5'.
Übrige dispositiondaten
Hess (1774) Het Orgel in de St. Pieters-Kerk, met drie Hand-Clavieren en een Vry-Pedaal, heeft 35 stemmen.
HoofdManuaal, 8 stemmen: Praestant 24', Praestant 12', Bourdon Disc., Octaav 6', Mixtuur, Groot Scherp, Klein Scherp en Trompet 12'.
BovenClavier, 11 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Quintadeena 8', Octaav 4', Super Oct. 2', Gemshoorn 2', Nazat 1 1/2', Tertiaan, Sexquialtra D, Trompet 8' en Voxhumana 8'.
Rugpositief, 12 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Octaav 4', Fluit 4', Super Oct. 2', Siflet 1', Quintanus 1 1/2', Sexquialtra D, Mixtuur, Scharp, Cornet D en Trompet 8'.
Pedaal, 4 stemmen: Praestant 8', Octaav 8', Trompet 16' en Trompet 8'.
By dit Werk zyn 6 Blaasbalgen 9 vt. lang en 7 vt. breed; het HoofdManuaal begint met contra F. Thans word het Werk vernieuwd, doch hoe verre deeze vernieuwing gaat is my onbewust, wyl men daar mede nog bezig is.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de St. Pieterskerk te Leiden heeft 39 sprekende stemmen, drie klavieren, vrij pedaa en is in 1643 door Galter van Germer van Hagerbeer geleverd, in 1773 door Assendelft, uit Leiden, hersteld, en in 1808 door Rijk van Arkel, in 1843 tot 1847 door Lohman wederom verbeterd.
Organist de Heer J. Godefroy.
Hoofdklavier: Prestant 16', Bourdon 16', Octaaf 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', MIxtuur 3, 4 st., Trompet 8'.
Middelklavier: Prestant 8', Viola di Gamba 8', Quintadena 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Woudfluit 2', Gemshoorn 2', Carillon, Trompet 8', Vox Humana 8'.
Bovenklavier: Prestant 8', Holpijp 8', Flûte Trav. (disc.) 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Quint 1 1/2', Siflet 1', Mixtuur 3-5 st., Cornet, Scherp, Trompet 8'.
Pedaal: Prestant 8', Gedakt 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4', Bazuin 16', Trompet 8'.
Stomme registers: Koppelingen.
Mehrere dispositionen Voor de ombouw, reconstructie was de dispositie (sinds 1960):
Hoofdwerk: Prestant 16', Octaaf 8', Roerfluit 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Gedekte Fluit 4', Octaaf 2', Octaaf 1', Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8'.
Rugwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Nasard 2 2/3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Quint 1 1/3', Sesquialter II sterk, Mixtuur V sterk, Scherp IV sterk, Trompet 8'.
Bovenwerk: Prestant 8', Wijdgedekt 8', Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4', Gemshoorn 2', Flageolet 1', Sesquialter II sterk, Cymbel IV sterk, Schalmey 8', Vox Humana 8'.
Pedaal: Prestant 32', Prestant 16', Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Ruispijp IV sterk, Bazuin 16', Trombone 8..
Literatur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Bij de foto's. - In: Het Orgel, jrg. 60 nr. 10, oktober 1964.
  • Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964.
  • Het orgel in Nederland / M. Hoving. - Amsterdam: Allert de Lange, 1966.
  • Het orgel van de Pieterskerk te Leiden / Joop Brons. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 9, september 1976.
  • Sleutelstad - Orgelstad : Vijf eeuwen orgelgeschiedenis van Leiden / T. Brouwer. - Zutphen : De Walburg Pers, 1979.
  • Orgelexcursie Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel : Leiden, 28 mei 1983. - Brochure, 1983.
  • Landelijke orgeldag Leiden zaterdag 5 oktober 1985. - In: De Orgelvriend, jrg. 27 nr. 9, september 1985.
  • De mini-Orgelvriend : Orgeldag Leiden 5 oktober 1985. - Amersfoort: Willemsen, 1985.
  • Historische Leidse Orgels. - Leiden : Stichting Orgelstad Leiden, [1986]. - Brochure.
  • Leiden krijgt een uniek 17e-eeuws orgel terug. - In: Trouw, donderdag 13 juli 1989.
  • Reconstructie van twee 17de-eeuwse orgels : Transept-orgel Nieuwe Kerk Amsterdam en grote orgel van de Pieterskerk te Leiden. - In: Het Orgel, jrg. 85 nr. 9, september 1989.
  • Het 'Hollandse' orgel in de periode van 1670 tot 1730 : Een architectuurhistorische en organologische studie over de orgelbouw in Nederland, met name in de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht en Gelderland / A.H. Vlagsma. - Alphen aan den Rijn : Canaletto, 1992.
  • Het orgel van de Leidse Pieterskerk terug naar de 17e eeuw / Hans van Nieuwkoop. - In: Het Orgel, jrg. 89 nr. 6, juni 1993.
  • Orgelbouwnieuws / Aart Bergwerff [red.]. - In: Het Orgel, jrg. 90 nr. 11, november 1994.
  • Actie voor uniek orgel : Bijzonder kunstwerk in Pieterskerk hard aan restauratie toe / Henk van der Post. - In: Leidsch Dagblad, zaterdag 9 december 1995.
  • Eerste fase restauratie orgel Pieterskerk Leiden voltooid / Deel oorspronkelijke beschildering blootgelegd / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 38 nr. 12, december 1996.
  • Originele beschildering orgel Pieterskerk Leiden ontdekt. - In: Het Orgelkrant, januari 1997, nummer 1.
  • Toon voor toon terug naar de tijd van Sweelinck / Christo Lelie. - In: Trouw, 4 september 1997.
  • Frontpijpen Pieterskerk Leiden onthuld. - In: De Orgelkrant, jrg 2 nr. 11, november 1997.
  • Orgelbouwnieuws : Leiden, Pieterskerk (grote orgel). - In: De Orgelkrant, jrg 2 nr. 11, november 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Orgel Pieterskerk Leiden gerestaureerd. - In: De Orgelkrant, jrg. 3, nr. 11, november 1998.
  • Orgelbouwnieuws : Leiden, Pieterskerk (grote orgel). - In: De Orgelkrant, jrg. 3, nr. 11, november 1998.
  • Helder als de hemel : De unieke klank van het gerestaureerde Van Hagerbeerorgel in de Leidse Pieterskerk / Jurjen Vis. - In: Het Financieele Dagblad, donderdag 24 december 1998.
  • Orgel Pieterskerk Leiden feestelijk in gebruik genomen / Rogér van Dijk. - In: De Orgelkrant, jrg. 4, nr. 1, januari 1999.
  • Het Van Hagerbeer-orgel in de Pieterskerk te Leiden (1) / Willem van Twillert. - In: De Orgelvriend, jrg. 41 nr. 2, februari 1999.
  • Het Van Hagerbeer-orgel in de Pieterskerk te Leiden anno 1998 (2) / Willem van Twillert. - In: De Orgelvriend, jrg. 41 nr. 3, maart 1999.
  • Het Van Hagerbeer orgel in de Pieterskerk van Leiden gerestaureerd / W.J. Eradus. - In: Kerk & Muziek, jrg. 48 nr. 3, mei/juni 1999.
  • Een Hollands stadsorgel uit de Gouden Eeuw : Het Van Hagerbeer-orgel in de Pieterskerk te Leiden / Willem Jan Cevaal [red.]. - Zutphen: Walburg Pers, 1999. - (Nederlandse orgelmonografieën ; 3).
  • Het Van Hagerbeer-orgel in de Pieterskerk te Leiden / Peter van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 96 nr. 1, januari 2000.
  • Brieven / H.C. Jasperse. - In: Het Orgel, jrg. 96 nr. 2, maart 2000.
  • Orgelconcerten 2002 in Leiden en Duin- en Bollenstreek. - [S.l.] : Stichting Orgelpromotie Zuid-Holland-West, 2002.
  • Van Hagerbeer ingepakt. - In: De Orgelkrant, jaargang 9, nummer 5, mei 2004.
  • Orgelconcerten 2005 in Leiden en Duin- en Bollenstreek. - [S.l.] : Stichting Orgelpromotie Zuid-Holland-West, 2005.
  • Voornaam en fijnzinnig instrument : Het van Hagerbergerorgel in de Pieterskerk te Leiden / Jan R. Luth. - In: Centraal Weekblad, 20 juli 2007.
  • Enkele orgels in de orgelstad Leiden. - Elburg : Stichting tot behoud van het Nederlandse Orgel, 2012. - (Publicatie nr. 76).
  • De orgelbouwers Van Hagerbeer : Deel 3 / Auke H. Vlagsma. - In: Het Orgel, jrg. 112, nr. 3, mei 2016.
Aufnahmen
  • Anthoni van Noordt : Tabulatuurboeck van Psalmen en Fantasyen / Léon Berber. - Ramée RAM 2201 (CD). - 2022.
  • Alkmaar : The Organs of the Laurenskerk / Pieter van Dijk, Frank van Wijk, Bernard Winsemius, Leo van Doeselaar. - Raven Records FSFDVD008 (DVD & CD). - 2013.
  • Heinrich Scheidemann Organ Works / Leo van Doeselaar. - Motette MDG SACD 90617466 (CD). - 2012.
  • Sweelinck Organ Works / Robert Woolley. - Chandos CHAN0701 (CD). - 2003.
  • Jan Pietersz. Sweelinck (1562-1621) : The complete keyboard works. - Diverse organisten. - NM Classics 92119 (CD). - 2002. - Box met 9 CD's, waarvan één opgenomen op het orgel in Leiden.
  • Orgelwerken van Heinrich Scheidemann / Leo van Doeselaar. - Atma Classique ACD2 2304 (CD). - 2002. - Onderdeel van de CD 'Vespro della beata vergine' van Claudio Monteverdi door Tragicomedia.
  • Ars Organorum Europea : Leo van Doeselaar op het Van Hagerbeer orgel in de Pieterskerk-Leiden / Leo van Doeselaar. - NorthWest Classics NWC 121278 (CD). - 2000.
  • Het historische orgel in Nederland / Diverse organisten. - Hilversum : Evangelische Omroep, 1999. - Box met 12 CD's.
  • Fuga in Leiden / Nico de Raad. - Fugro TMD 029602 (CD). - 1996.
  • André Isoir bespeelt de orgels van de Pieterskerk, de Hooglandse Kerk en de Hartebrugkerk. - Leiden : Stichting Orgelstad Leiden, 1986. - Plaat III (LP).
  • Orgelstad Leiden : Feike Asma, Joop Brons, Ben Fey, Wim van der Reijden en Jan Schmitz bespelen beroemde Leidse orgels. - Mirasound Musica Organum MO 4001/4002 (dubbel-lp). - 1983.
  • Joop Brons bespeelt het Hagerbeer-orgel t.b.v. de restauratie van de Pieterskerk te Leiden. - Leiden : Pieterskerk (LP). - 1978.
Weblinks https://pieterskerk.com/museum/orgels/
http://www.verschuerenorgelbouw.nl/opus1065.html
Bild: Dirco Oskam. Datering: 9 July 2017.
Bild: Dirco Oskam
 Bild: Dirco Oskam. Datering: 9 July 2017.
Bild: Dirco Oskam
 Bild: Dirco Oskam. Datering: 9 July 2017.
Bild: Dirco Oskam
 Bild: Piet Bron. Datering: 1 October 2012.
Bild: Piet Bron
 Bild: Piet Bron. Datering: 1 October 2012.
Bild: Piet Bron
 Bild: Dirco Oskam. Datering: 6 May 2011.
Bild: Dirco Oskam
Bild: Dirco Oskam. Datering: 9 July 2017.
Bild: Dirco Oskam
 Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
 Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
 Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
 Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
 Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
 Bild: Piet Bron. Datering: 1 October 2012.
Bild: Piet Bron
 Oude situatie. Quelle: Calendar.
Quelle: Calendar
 Oude situatie. Quelle: Postcard.
Quelle: Postcard
 Oude situatie. Quelle: Postcard.
Quelle: Postcard
 Bild: Tjalling Roosjen. Datering: 4 June 2011.
Bild: Tjalling Roosjen
Bild: Jaap Huttenga. Datering: 2 July 2011.
Bild: Jaap Huttenga