Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.

Foto: Janco Schout

Driebergen, Nederland (Utrecht) - De Bron
Gemeente: Utrechtse Heuvelrug
Adres: Damhertlaan 87, 3972 DC, Driebergen-Rijsenburg

Beschrijving nr.: 1003753.

Gebouwd door: Christian Gottlieb Friedrich Witte (1858)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1858 Christian Gottlieb Friedrich Witte  nieuwbouw
1928 J.C. Sanders & Zoon  overplaatsing
1973 Fama & Raadgever  restauratie
1979 M.K. Koppejan  restauratie en uitbreiding
1998 firma H.B. Scheuerman  reconstructie

  • Op 5 december 1858 werd in de Oud-Katholieke Gregoriuskerk te Amersfoort een nieuw orgel in gebruik genomen, gebouwd door C.G.F. Witte van de firma Bätz & Co. Het verving een klein oud orgeltje met zes stemmen van een onbekende maker, dat rond 1750 in de kerk geplaatst werd. De oude schuilkerk was sinds 1696 gevestigd in het oude weeshuis.
  • Toen in 1928 een nieuw kerkgebouw werd betrokken, plaatste Sanders het orgel over. De architect W. van Gent, die ook de kerk had ontworpen, ontwierp een nieuw front. Ook de rest van het orgel werd door Sanders behoorlijk verbouwd. Zo werd de bas van de Bourdon 16' op een eigen windlade geplaatst en als transmissie op het pedaal bespeelbaar gemaakt, veschillende registers werden vervangen en verschoven, en tot slot werd een windmotor geplaatst. Het verbouwde instrument werd op 8 november 1928 in gebruik genomen. In 1973 voerde Fama & Raadgever een restauratie uit. Zij vervingen de Céleste 8' uit 1928 door een Octaaf 2'.
  • In 1977 verkocht men het orgel aan schoenhandelaar G. van Moolenbroek uit Zwartebroek. Deze liet het door de firma Koppejan overplaatsen naar zijn winkel en voorzien van een ander front, dat veel leek op het originele Witte-front. Ook liet hij het uitbreiden met andere registers, alles met bestaand pijpwerk. Willem Hendrik Zwart speelde het op 3 november 1979 in.
  • In december 1994 bood Moolenbroek het instrument te koop aan. Het werd gekocht door de Vrijgemaakt Gereformeerde kerk 'De Bron' te Driebergen. In deze kerk was tot die tijd gebruik gemaakt van een electronisch orgel. Scheuerman kreeg de opdracht tot herstel. Het grootste deel van het werk van Witte was nog aanwezig. Het van oorsprong aangehangen pedaal had sinds 1928 een transmissie van de Bourdon 16' gedisponeerd. Dit is bij de restauratie zo gebleven. Op 11 december 1998 kon het instrument in gebruik worden genomen, bespeeld door Jan Mulder.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1858AmersfoortOud-Katholieke Kerk van de Heilige Gregorius
1928AmersfoortOud-Katholieke Kerk van de Heilige Gregorius, nieuw kerkgebouw
1977ZwartebroekSchoenhandel Moolenbroek
1995DriebergenGereformeerde Kerk (Vrijgemaakt)

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Onderklavier7
- Bovenklavier3
- Pedaal1 (0)
Totaal aantal stemmen11 (10)
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Onderklavier (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Octaaf 4', Nazard 3', Woudfluit 2', Mixtuur III sterk, Schalmij 8' (B/D).
Bovenklavier (C-f'''): Gamba 8', Holfluit 8', Roerfluit 4'.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16' - transmissie.
Koppelingen: Manuaalkoppel.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III sterk C: 1 1/3' - 1'. G: 2' - 1 1/3' - 1'. e°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • Oorspronkelijke dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Octaaf 4', Quint 3', Woudfluit 2', Mixtuur III sterk, Trompet 8' (gedeeld).
    Nevenwerk: Holfluit 8', Viola 8', Roerfluit 4'.
    Aangehangen pedaal.

  • De dispositie na de verbouwing in 1928:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8' (oude Holfluit 8' van het Nevenwerk), Octaaf 4', Nasard 3' (oude Quint), Woudfluit 2', Mixtuur III sterk, Trompet 8' (ongedeeld).
    Zwelwerk: Holfluit 8' (1928), Viola 8', Célèste 8' (1928), Fluit 4'.
    Pedaal: Subbas 16' (transmissie). 3 koppelingen.

  • De dispositie na de restauratie in 1973:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Nasard 2 2/3', Woudfluit 2', Mixtuur III sterk, Trompet 8' (ongedeeld).
    Zwelwerk: Holfluit 8' (1928), Gamba 8', Roerfluit 4', Octaaf 2'.
    Pedaal: Subbas 16' (transmissie).
    Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk (trede).

  • Na de opbouw in Zwartebroek luidde de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16' (discant), Prestant 8', Roerfluit 8', Gamba 8', Voix Celeste 8', Octaaf 4', Nasard 2 2/3', Woudfluit 2', Mixtuur III sterk, Trompet 8' (gedeeld).
    Zwelwerk: Holfluit 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Sifflet 1', Sesquialtera II sterk, Dulciaan 8', Basson-Hobo 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Gedekt 8', Prestant 4'.
    Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk/Bovenwerk (trede met drie standen).

Literatuur
  • Reizend door het Nederlandse Orgellandschap : 12: Orgels te Amersfoort (2) / G.A. Schaap en B.J. Dikken. - In: De Orgelvriend, jrg. 19 nr. 2, februari 1977.
  • Advertentie: Te koop aangeboden een mechanisch orgelbinnenwerk van de fa. Bätz-Witte / J. Spaan. - In: De Orgelvriend, jrg. 19 nr. 7/8, juli/augustus 1977.
  • Een droomwens werd werkelijkheid / G. Kok. - In: De Orgelvriend, jrg. 21 nr. 12, december 1979.
  • Oud-Katholiek orgelbezit (III) / S.W.J. Schade van Westrum. - In: De Mixtuur, nr. 44, december 1983.
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het August Gern-orgel in de Oud-Katholieke Kerk te Amersfoort / Can. J. Spaans. - In: De Orgelvriend, jrg. 42 nr. 2, februari 2000.
  • Het Witte-orgel in de Gereformeerde kerk (Vrijgemaakt) te Driebergen / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 42 nr. 2, februari 2000.
  • Het Bätz-Witte orgel in "De Bron" te Driebergen / Arie Goud. - In: Eredienst, 27e jaargang nr. 5, oktober 2000.
  • Het historische orgel in Nederland 1850 - 1858 / Peter van Dijk (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2002. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 7).

Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 20 May 2011.
Foto: Janco Schout
Situatie in Amersfoort.
Situatie in Amersfoort.