Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Michiel van 't Einde.

Photo: Michiel van 't Einde

Balk, Nederland (Fryslân) - It Breahûs (voormalige Hervormde Kerk)
Municipal: De Fryske Marren
Address: Van Swinderenstraat 6, 8561 AP, Balk
Website: http://www.kerkpleinbalk.nl/

Description nr.: 1002697.

Built by: Gebroeders Hendrik Berends & Gerhard Willem Lohman (1843)

YearBuilderOpusActivity
1843 Gebroeders Hendrik Berends & Gerhard Willem Lohman  new organ
1904 Johan Frederik Kruse  maintenance/reparations
1962 firma Jan Jans Harkema  enlargement
1975 Orgelmakerij Reil  restoration

De gebroeders Lohman voltooiden in 1843 een nieuw orgel voor de Hervormde Kerk te Balk. Het had één manuaal en aangehangen pedaal. Het instrument was grotendeels gebouwd met bestaand materiaal. Enkel de Salicionaal 4' was nieuw, evenals de orgelkas, de frontpijpen, de klaviatuur, mechanieken en balgen. In 1904 is het orgel door J.F. Kruse gereviseerd. Het orgel bleef in vrijwel originele staat bewaard tot 1962. In dat jaar is het door de orgelmaker Harkema verbouwd tot een tweeklaviers orgel met een vrij pedaal. Bij de ombouw werden de mechanieken grotendeels opnieuw gemaakt, voor de klaviatuur gebruikte Harkema wel de oude toetsen en registerknoppen. Op de oude windlade werden slechts zeven registers geplaatst, vijf plaatsen bleven open. Van de oude Cornet maakte Harkema een Sesquialter, de Fagot werd gewijzigd in een Dulciaan en de Bourdon 16' kwam op het pedaal te staan. De restpijpen van de Bourdon 16' en de Cornet werden gebruikt voor het maken van een Bourdon 8'. De Fluit 4' werd verplaatst naar het tweede klavier. De Salicionaal 4' werd verwijderd en een nieuwe Woudfluit 2' werd op het tweede klavier geplaatst. Op het pedaal plaatste Harkema nog een nieuwe Octaaf 8', waarvan het metalen pijpwerk van zink was gemaakt. De kwaliteit van het werk was slecht, en al na tien jaar bleek een ingrijpende restauratie noodzakelijk. Klaas Bolt werd aangesteld als adviseur. De firma Reil voerde de werkzaamheden uit in 1974/1975. Hierbij is het hoofdmanuaal geheel teruggebracht in de oorspronkelijke staat, waarbij het pijpwerk van Lohman zo veel mogelijk is hersteld en teruggeplaatst. Omdat een Salicionaal 4' van Lohman niet elders te vinden was, besloot men deze sleep voorlopig leeg te laten. Er werd in de kas een nieuwe windlade voor een Bovenwerk geplaatst en een aparte pedaalkas achter het orgel. De registertrekkers van het pedaal zijn aangebracht in de wand van deze kas. Voor het ontwerp van het Bovenwerk werd het Lohman-orgel in Zoetermeer als voorbeeld genomen. Bij Harkema bevonden zich nog enkele originele delen van de klaviatuur, die opnieuw konden worden geplaatst. De windlade van het pedaal is negentiende-eeuws, afkomstig uit de voorraad van Reil. In juni 1975 werd het orgel weer opgeleverd. De Prestant 4' van het Bovenwerk en de Trompet 8' van het Pedaal zijn later geplaatst.

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk11
- Bovenwerk6
- Pedaal3
Total number of stops20
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
TemperamentEqual temperament

Specification
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Salicionaal 4' - ontbreekt, Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V sterk (2') (B/D), Cornet VI sterk (discant), Trompet 8', Fagot 8'.
Bovenwerk (1975) (C-f'''): Roerfluit 8' (B/D), Gamba 8' (discant), Prestant 4', Fluit 4', Woudfluit 2', Flageolet 1'.
Pedaal (1975) (C-d'): Subbas 16', Octaaf 8', Trompet 8'.
Couplers: Manuaalkoppel, Pedaalkoppel.
Accessories: Tremulant.

Compound stopComposition
Mixtuur III-IV-V sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. c''': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'.
Cornet VI sterk discant (Hoofdwerk) c': 8' (gedekt) - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5' - 1 1/3'.
Other specifications
Different specifications
  • De oorspronkelijke dispositie luidde:
    Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Salicionaal 4', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet, Mixtuur (gedeeld), Fagot 8', Trompet 8', Tremulant.
    Pedaal: Geen eigen registers.
    Stomme registers: Pedaalkoppel, Afsluiter.

  • De dispositie luidde na 1962:
    Manuaal I: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8'.
    Manuaal II: Bourdon 8', Fluit 4', Woudfluit 2', Sesquialter II sterk, Dulciaan 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8'.
    Speelhulpen: Manuaalkoppel, Pedaalkoppel.

Literature
  • Het Lohman-orgel in de Ned. Herv. kerk te Balk / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 73 nr. 4, april 1977.
  • Het historische orgel in Nederland 1840 - 1849 / Peter van Dijk (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2002. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 6).
  • Vijf eeuwen Friese orgelbouw : Een schoone voorraad waarlyk / Jan Jongepier. - Leeuwarden : Friese Pers Boekerij, 2004.

Photo: Michiel van 't Einde.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 13 juni 2012.
Photo: Tjalling Roosjen