Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Janco Schout. Datering: 18 July 2006.

Foto: Janco Schout

Aalten, Nederland (Gelderland) - Oude of Sint Helenakerk
Gemeente: Aalten
Streek:Achterhoek
Adres: Landstraat 22, 7121 CR, Aalten
Website: http://www.kerkpleinaalten.nl/

Beschrijving nr.: 1002651.
Fotokaart De Mixtuur nummer: E30.

Gebouwd door: K.B. Blank & Zoon (1976)
Het orgel bevat ouder materiaal: Hoofdwerkkas uit 1759 van Builder unknown, Rugwerkkas en Bazuin uit 1811 van Jacobus Ambrost

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1759	Builder unknown		nieuwbouw
1811	Jacobus Ambrost		restauratie en uitbreiding
1940	Gebroeders Spanjaard		nieuwbouw in bestaande kas
1976	K.B. Blank & Zoon		nieuwbouw in bestaande kas

Het orgel van de Oude Kerk te Aalten is gebouwd in een bestaande oude kas. De hoofdwerkkas werd al in 1759 gemaakt door een onbekende Westfaalse bouwer. In 1811 verbouwde Jacobus Ambrost het instrument, en breidde het uit met een rugpositief. In 1940 maakte Spanjaard een nieuw electro-pneumatisch orgel in de oude kassen. De oude kas werd hierbij dieper gemaakt en ontdaan van de witte verflaag. Ongeveer 30% van het oude pijpwerk bleef bewaard. Het werd op 9 november 1940 in gebruik genomen met een concert door Sjoerd Mook, de vaste organist van de kerk en tevens adviseur tijdens de ombouw.
Dit orgel was geen lang leven beschoren: in 1976 voltooide Blank een nieuw mechanisch orgel in oude stijl met drie klavieren in de bestaande historische kasssen. Het pedaal werd in een aparte kas achter het orgel geplaatst, terwijl het echo-positief zich onder het hoofdwerk bevindt, vlak achter de manualen. Adviseur bij de bouw was Willem Retze Talsma, die het orgel ook inspeelde op 8 april 1976. In 1979 plaatste Blank de Regaal op het Echo-Positief. Het enige oude register van het orgel is de Bazuin van het pedaal, die nog uit 1811 dateert.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	12
- Rugwerk	8
- Echo-Positief	4
- Pedaal	6
Totaal aantal stemmen	30
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	a' = 440 Hz
Temperatuur	Werckmeister III

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - discant dubbelkorig, Gedekt 8', Octaaf 4', Spitsfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV sterk (2'), Cymbel III sterk (2/3'), Cornet V sterk (8') (discant), Trompet 8', Vox Humana 8'.
Rugwerk (C-f'''): Holpijp 8', Prestant 4', Fluit 4', Octaaf 2', Woudfluit 2', Sexquialter II sterk (1 1/3'), Mixtuur III-IV sterk (1'), Dulciaan 8', Tremulant.
Echo-Positief (C-f'''): Bourdon 8', Fluit 4', Cornet III sterk (2 2/3') (from g°), Regaal 8' - 1979.
Pedaal (C-f'): Subbas 16', Prestant 8', Octaaf 4', Bazuin 16' - 1811, Trompet 8', Trompet 4'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk - schuifkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.
Speelhulpen: Tremulant.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur IV sterk (Hoofdwerk)	C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. g'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Cimbel III sterk (Hoofdwerk)	C: 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 1' - 2/3' - 1/2'. c': 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c''': 4' - 2 2/3' - 2'.
Cornet IV sterk discant (Hoofdwerk)	c': 8' (gedekt) - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtuur III-IV sterk (Rugwerk)	C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2' - 1 1/3' - 1'. f': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. f'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Sesquialter II sterk (Rugwerk)	C: 1 1/3' - 4/5'. c°: 2 2/3' - 1 3/5'.
Cornet III sterk (Echo)	g°: 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885)	Het Orgel in de Hervormde Kerk te Aalten heeft 24 sprekende stemmen, twee klavieren, vrij pedaal. Blijkbaar is dit orgel zeer oud, maker en jaartal niet meer bekend. Organist de Heer Te Gussinklo. Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Gedakt 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Fluit 2', Quint 1 1/2', Sesquialter 3 st., Fourniture 4 st., Cimbel 2, 4 st., Mixtuur 3, 4 st., Cornet 4 st., Trompet 8', Dulciaan 8'. Bovenmanuaal: Prestant 4', Holpijp 8', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur 2, 3 st., Trompet 8'. Pedaal: Bazuin 16' (van hout). Stomme Registers: Pedaalkoppel, Manuaalkoppel, Afsluiting, Ventiel.
Verschillende disposities	De dispositie van het Spanjaard-binnenwerk uit 1940 luidde: Hoofdwerk (C-g'''): Quintadeen 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Mixtuur II-V sterk, Trompet 8'. Rugwerk: Vioolprestant 8', Prestant 4', Quint 2 2/3', Nachthoorn 2', Terts 1 3/5', Dulciaan 8'. Zwelwerk: Roerfluit 8', Viola da Gamba 8', Voix Céleste 8', Fluit 4', Nasat 2 2/3', Woudfluit 2', Vox Humana 8', Tremulant. Pedaal (C-f'): Subbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Koraalbas 4', Bazuin 16'. Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal III, Manuaal II - Manuaal III, Manuaal I - Manuaal III super, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II, Pedaal - Manuaal III. Speelhulpen: Automatisch pianopedaal, vaste combinaties.

Overige dispositiegegevens

Van 't Kruijs (1885)

Het Orgel in de Hervormde Kerk te Aalten heeft 24 sprekende stemmen, twee klavieren, vrij pedaal. Blijkbaar is dit orgel zeer oud, maker en jaartal niet meer bekend.
Organist de Heer Te Gussinklo.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Gedakt 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Fluit 2', Quint 1 1/2', Sesquialter 3 st., Fourniture 4 st., Cimbel 2, 4 st., Mixtuur 3, 4 st., Cornet 4 st., Trompet 8', Dulciaan 8'.
Bovenmanuaal: Prestant 4', Holpijp 8', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur 2, 3 st., Trompet 8'.
Pedaal: Bazuin 16' (van hout).
Stomme Registers: Pedaalkoppel, Manuaalkoppel, Afsluiting, Ventiel.

Verschillende disposities

De dispositie van het Spanjaard-binnenwerk uit 1940 luidde:
Hoofdwerk (C-g'''): Quintadeen 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Mixtuur II-V sterk, Trompet 8'.
Rugwerk: Vioolprestant 8', Prestant 4', Quint 2 2/3', Nachthoorn 2', Terts 1 3/5', Dulciaan 8'.
Zwelwerk: Roerfluit 8', Viola da Gamba 8', Voix Céleste 8', Fluit 4', Nasat 2 2/3', Woudfluit 2', Vox Humana 8', Tremulant.
Pedaal (C-f'): Subbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Koraalbas 4', Bazuin 16'.
Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal III, Manuaal II - Manuaal III, Manuaal I - Manuaal III super, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II, Pedaal - Manuaal III.
Speelhulpen: Automatisch pianopedaal, vaste combinaties.

Literatuur	Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I. Berichten over Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 37e Jaargang No. 1, October 1939. Restauratie van het Kerkorgel in de Ned. Herv. Kerk te Aalten. - In: De Harp, jrg. 35 nr. 4, april 1940. - Artikel overgenomen uit 'De Graafschapper'. Berichten Orgelbouw : Orgelbouw Aalten. - In: Het Orgel, 38e Jaargang No. 3, December 1940. Orgelberichten : Geref. Oosterkerk te Aalten / A. Bouman. - In: Organist & Eredienst, jrg. 10 nr. 106, april 1941. Belangwekkende orgels beoosten de IJssel / J.H. Stolk. - In: Het Orgelblad, jrg. 3 nr. 9, oktober 1960. Bij de foto's. - In: Het Orgel, jrg. 57 nr. 1, februari 1961. Orgelbouwnieuws : Aalten. - In: Het Orgel, jrg. 69 nr. 10, oktober 1973. Orgelexcursie 27 maart 1976 Doetinchem en Aalten / W.H. Ouwehand. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 3, maart 1976. Orgelconcert ter gelegenheid van de voltooiïng van het nieuwe orgel in de Hervormde Kerk te Aalten... - 8 april 1976. Orgels in de Ned. Herv. kerk te Aalten / W.H. Ouwehand. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 5, mei 1976. Orgelhistorie in de Nederlands Hervormde Kerk te Aalten / J.F. van Os. - Aalten : Stichting O.R.G.E.L., 1976. Het Orgel in de Nederlands Hervormde Kerk te Aalten / drs. J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 74 nr. 5, mei 1978. Het historische orgel in Nederland 1726 - 1769 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 2). Oude orgels in Oost-Gelderland / J.F. van Os. - Elburg : Stichting Nationaal Historisch Orgelmuseum, 2003.
Opnamen	A German Christmas / Gerrit Hoving & Margaretha Consort o.l.v. Marit Broekroelofs. - Naxos 8.551398 (CD). - 2023. Mariusz Filończuk in Aalten : Buxtehude - Bruhns / Mariusz Filończuk. - CD. - 2007. Orgelkoralen uit de Oude St. Helenakerk te Aalten / Gert Oldenbeuving. - CD. Achterhoekse orgels 1 / Gijs van Schoonhoven (Aalten) en Koos Kramer (Winterswijk). - Eurosound ES 46590 (LP). - 1984.
Links	http://www.orgelsinaalten.nl/index.php?page=oude-st-helenakerk

Foto: Janco Schout

Bron: Postcard