Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.

Foto: Piet Bron

Doesburg, Nederland (Gelderland) - Grote of Sint-Martinikerk
Gemeente: Doesburg
Adres: Markt, 6981 CJ, Doesburg
Website: https://www.martinikerkdoesburg.nl/

Beschrijving nr.: 1002624.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0002 (Rotterdam - Nieuwe Zuiderkerk), GR0055 (Rotterdam - Nieuwe Zuiderkerk).

Gebouwd door: E.F. Walcker & Cie. (1916) - opus 1855

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1916 E.F. Walcker & Cie.1855 nieuwbouw
1967 Fonteijn & Gaal  diverse werkzaamheden
1972 firma Jos H. Vermeulen  overplaatsing
2003 Flentrop Orgelbouw  restauratie

  • Op 29 maart 1916 werd in de Nieuwe Zuiderkerk en het orgel in gebruik genomen bij de Gereformeerde Kerk van Rotterdam. Het orgel werd gebouwd onder advies van de schenker, de heer Hendrik Bos Kzn. en heer J.H. Besselaar jr., organist van de kerk. Het is gebouwd tussen 1914 en 1916 door E.F. Walcker & Co. uit Ludwigsburg als hun opus 1855. Het front is ontworpen door Tjeerd Kuipers, tevens architect van het kerkgebouw. Het pijpwerk van het tweede en derde manuaal staat opgesteld in een zwelkast. Het vierde manuaal was uitgevoerd als Fernwerk: het pijpwerk stond in een aparte ruimte van 3.90 meter hoog, en 2.40 meter breed, boven het orgel en het kerkgewelf. Via een 20 meter lang kanaal kwam het geluid de kerkruimte binnen door een gewelfrozet. Het oorspronkelijk pneumatisch orgel is tussen 1964 en 1967 gerestaureerd door de firma Fonteijn & Gaal. De tractuur werd voor 90% electro-pneumatisch gemaakt. In 1969 werd de Nieuwe Zuiderkerk gesloten. Kort daarna is het gebouw afgebroken. Het orgel is bij een openbare verkoop op 20 november 1968 verkocht aan de Nederlands Hervormde Gemeente te Doesburg. Ir. A.M. de Boom heeft er persoonlijk voor geijverd dat het orgel niet onder de slopershamer zou verdwijnen.
  • De Grote of Martinikerk in Doesburg was in de Tweede Wereldoorlog grotendeels verwoest, toen de Duitse bezetters op 15 april 1945 de toren opbliezen. Het orgel van E. van Gelder & Zn. uit 1828 ging hierdoor ook verloren. In 1953 plaatste Flentrop een orgel in het gespaarde koor van de kerk. De wederopbouw van het schip en de toren startte in 1959. Toen de herbouw al een eind gevorderd besloot men een tweedehands orgel te zoeken dat goed bij de ruimte zou passen, omdat er geen geld was voor nieuwbouw. In 1968 kocht men het Walcker-orgel van de Nieuwe Zuiderkerk in Rotterdam, ondanks de kritiek op dit besluit vanuit de Hervormde Orgelcommissie. De firma Vermeulen uit Alkmaar kreeg de opdracht het orgel te herstellen en op te bouwen in Doesburg. Zij demonteerden het instrument in 1969 in Rotterdam en startten in oktober 1971 met de opbouw in Doesburg. Omdat het niet mogelijk was het oorspronkelijke Fernwerk te realiseren, werd dit als een echo-kroonwerk in de top van het orgel geplaatst. Op 31 augustus 1972 kon het instrument tegelijk met de geheel herstelde kerk weer in gebruik worden genomen. Het werd bij deze gelegenheid bespeeld door Koos Bons en door drie leerlingen van Piet van den Kerkhoff, de laatste organist van het instrument in Rotterdam, te weten Aad van der Hoeven, Jet Dubbeldam en Addie de Jong.
  • Na dertig jaar in Doesburg te hebben gefunctioneerd was een grondige revisie noodzakelijk. Op 5 september 2002 werd het laatste concert gegeven voor een restauratie van bijna een jaar. De firma Flentrop kreeg de opdracht voor de werkzaamheden. Op 12 juni 2003 is het instrument weer in gebruik genomen met een concert door Leo van Doeselaar.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1916RotterdamNieuwe Zuiderkerk
1972DoesburgGrote of Sint-Martinikerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk13
- Manuaal II18
- Manuaal III14
- Fernwerk9
- Pedaal21
Totaal aantal stemmen75
ToetstractuurElectro-pneumatisch
RegistertractuurElectro-pneumatisch
Windlade(n)Kegelladen
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-c''''): Prinzipal 16', Gross Prinzipal 8', Bourdon 8', Viola di Gamba 8', Jubalflöte 8', Gemshorn 8', Dulciana 8', Praestant 4', Rohrflöte 4', Octave 2', Cornett Silbermann 3-5 fach, Mixtur Silbermann 5 fach, Trompete 8'.
Manuaal II (in zwelkast) (C-c''''): Bourdon 16', Flötenprinzipal 8', Synthematophon 8', Doppelgedeckt 8', Flûte Harmonique 8', Salicional 8', Cello 8', Harmonika 8', Prinzipal 4', Orchesterflöte 4', Nazard 2 2/3', Piccolo 2', Cornettino 3-4 fach, Gross Mixtur Silbermann 5-7 fach, Basson 16', Trompete Harmoniek 8', Orchester Oboe 8', Clairon Harmoniek 4', Tremulant.
Manuaal III (in zwelkast) (C-c''''): Lieblich Gedeckt 16', Geigen Prinzipal 8', Lieblich Gedeckt 8', Konzertflöte 8', Quintatön 8', Viola d'Amour 8', Aeoline 8', Voix Célèste 8', Liebes Geige 4', Flauto Dolce 4', Flautino 2', Sesquialtera 2 fach, Cymbel Silbermann 3-4 fach, Clarinette 8', Tremulant.
Fernwerk (Echo-Kroonwerk) (C-c''''): Quintatön 16', Nachthorn 8', Echo Bourdon 8', Echo Gamba 8', Vox Angelica 8', Spitzflöte 4', Glockenton 3-4 fach, Vox Humana 8', Echo Trompete 8', Tremulant.
Pedaal (C-f'): Grand Bourdon 32', Prinzipalbass 16', Subbass 16', Harmonikabass 16', Contrabass 16', Flötenbass 16', Quintbass 10 2/3', Octavebass 8', Flötenbass 8', Choralbass 4', Mixtur 5 fach, Bombardon 32', Posaune 16', Tuba 8', Clairon Harmoniek 4', Gedecktbass 16' - Opgesteld in fernwerk, Echobass 16' - Opgesteld in fernwerk, Bourdon Doux 8' - Opgesteld in fernwerk, Bassflöte 8' - Opgesteld in fernwerk, Violoncello 8' - Opgesteld in fernwerk, Bassonbass 16' - Opgesteld in fernwerk.
Speelhulpen: 76 knoppen voor manuaal- en pedaalkoppelingen, 79 knoppen voor automatisch pianopedaal, 440 knoppen voor vrije combinaties, Generaal crescendotrede, 3 zweltreden, 15 combinatietreden met 8 oplossers.

Literatuur
  • Het nieuwe orgel in de Gereformeerde Zuiderkerk te Rotterdam / J.W. Enschedé. - In: De Amsterdammer, 24 juni 1916.
  • Het orgel der Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam (West-Zeedijk) / J.H. Besselaar jr. - Rotterdam : Corns. Immig & Zoon, [1916].
  • Het laatste nieuws : Rotterdam. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 2, februari 1964.
  • Flinke opknapper voor zeer bijzonder orgel. - In: De Rotterdammer, Maandag 5 juli 1965.
  • Einde van 'n Rotterdamse culturele traditie : Nieuwe Zuiderkerk exit. - In: NRC Handelsblad, vrijdag 6 oktober 1967.
  • Nieuwe grammofoonplaten / C. Aaldijk, Rien Buyk. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 6/7, juni/juli 1968.
  • Verkoop bij openbare inschrijving [...] : Het bekende Walcker-orgel van de Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam. - In: Trouw, Zaterdag 28 september 1968.
  • Orgel te koop. - In: Het Vrije Volk, maandag 30 september 1968.
  • Advertentie: Verkoop bij openbare inschrijving / P.G. Hoek. - In: Het Orgel, jrg. 64 nr. 10, oktober 1968.
  • Comité ijvert voor behoud van Nieuwe Zuiderkerk. - In: Trouw, vrijdag 8 november 1968.
  • Geref. Nieuwe Zuiderkerk. - In: Het Orgelblad, jrg. 11 nr. 11, november 1968.
  • Wat gaat er gebeuren met het heerlijke Walcker-orgel in de Nieuwe Zuider-Kerk te Rotterdam??. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 11, november 1968.
  • Befaamd Walcker-orgel uit Rotterdam haast 'weggegeven' : Voor appel en ei van de hand : Opbrengst nog geen dertigduidend. - In: Provinciale Zeeuwse Courant, donderdag 21 november 1968.
  • Orgel Nieuwe Zuiderkerk naar Doesburg. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 12, december 1968. - Artikel overgenomen uit "Trouw" van 21 november 1968.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 64 nr. 12, december 1968.
  • Van een beroemd Walckerorgel / Lambert Erné. - In: Het Orgel, jrg. 65 nr. 4, april 1969.
  • Ingezonden 2 / Johannes Legêne. - In: Het Orgel, jrg. 65 nr. 6, juni 1969.
  • Grote of Martinikerk en Walcker-orgel : Doesburg 31 augustus 1972. - Brochure uitgegeven t.g.v. de ingebruikneming van het orgel in Doesburg.
  • Hoe bestaat het / [Hans Kriek]. - In: Het Orgel, jrg. 68, nr. 9, september 1972.
  • Weerwoord : Repliek van drie organisten / Jet Dubbeldam, Koos Bons, Aad van der Hoeven, Addie de Jong. - In: Het Orgel, jrg. 68, nr. 11, november 1972.
  • Rotterdams Nieuwe Zuiderkerkorgel te Doesburg / J.W. van Spronsen. - In: Het Orgelblad, jrg. 14 nr. 1, januari 1973.
  • Orgels in de Grote of st. Martini Kerk te Doesburg / A.A. van Helden. - In: De Orgelvriend, jrg. 23, nr. 6, juni 1981.
  • Stichting Monumentaal Walcker-orgel Doesburg opgericht : Een orgel "dat als een model van orgelbouw, ook voor latere geslachten getuigenis zou afleggen van den kunstzin van onzen tijd" / Gerco A. Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 37 nr. 6, juni 1995.
  • Luisterrijk : Nederlandse kerkorgels in beeld / Carel van Gestel. - Alphen aan den Rijn: Atrium, 1998.
  • Doesburgs Walcker-orgel in restauratie : Baarns kabinetorgels komt naar Martinikerk / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 45 nr. 1, januari 2003.
  • "Als je naar Doesburg komt, krijg je iets goeds te horen" : Reinoud Egberts' omgang met het Walcker-orgel / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 45 nr. 9, september 2003.
  • Orgelreform in Nederland : Het orgel van de Grote of Martinikerk te Doesburg. - Zutphen : Walburg Pers, 2003. - (Nederlandse Orgelmonografieën ; 5).
  • Het historische orgel in Nederland supplement / Peter van Dijk, Rogér van Dijk, Hans Fidom , Hans Steketee (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2010. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 15).
Opnamen
  • 100 jaar Walcker-orgel Doesburg / Willem Berendsen. - CD/DVD-uitgave PKN Angerlo-Doesburg. - 2016.
  • Max Reger : Repräsentative Orgelwerke 5 : 1913 - 1916 / Cor van Wageningen. - ToccaTa Records TRR 9605 (CD). - 2015.
  • Great Organ Works / André Knevel. - STH Records 1415082 (CD). - 2015.
  • 50 jaar Orgelconcerten 1963-2013 : Een keuze uit zijn favoriete repertoire gespeeld op drie monumentale orgels / Dirk S. Donker. - Boijenga BECD007 (CD). - 2014. - Opgenomen in Sneek en Doesburg.
  • Hungarian organ music / Zsuzsa Elekes. - Stichting Monumentaal Walcker Orgel Doesburg VC 2533 (CD). - 2009.
  • Trio 'Organum ad libitum' / Gerrit Christiaan de Gier, Heinz-Peter Kirtmann, Jean-Paul Imbert. - AAVV Organ-Records 2006001-1 (dubbel-CD). - 2006.
  • Jaap Zwart muzikaal portret 1980-2005 / Jaap Zwart. - Dubbel-CD. - 2005.
  • Improvisaties / Frank Kaman. - Mirasound MIRA 299404 (CD). - 2005.
  • Erik-Jan van Hel bespeelt de orgels van de Grote of Martinikerk te Doesburg. - CD uitgebracht in eigen beheer. - 2003.
  • Orgelwerken uit de Duitse en Franse laat-romantiek / Klaas Jan Mulder. - GB 30801 (CD/DVD). - 2003.
  • Piet Murre bespeelt het orgel van de Grote Kerk te Doesburg. - JV Records JVR 501001-2 (CD). - 2002.
  • Oskar Merikanto : Complete Works for Organ / Jan Lehtola. - Ondine ODE 973-2 (CD). - 2002.
  • Gottfried Sembdner plays Max Reger and Johannes Brahms at the Walcker-organ of the Grote- or Martinikerk, Doesburg. - WISPCD 25968 (CD). - 1997.
  • Max Reger : Repräsentative Orgelwerke 2: 1901-1916 / Cor van Wageningen. - ToccaTa TRR 9602 (CD). - 1995.
  • Max Reger : Repräsentative Orgelwerke 1: 1893-1902 / Cor van Wageningen. - ToccaTa TRR 9601 (CD). - 1995.
  • Zsuzsa Elekes : Walcker-orgel - Grote of Martinikerk Doesburg (NL) : Julius Reube - Sigfrid Karg-Elert. - VLS Records VLC 0694 (CD). - 1994.
  • Improviserend door het kerkelijk jaar / Dirk Out. - STH Sacred Music 19105 (CD). - 1994.
  • Bert Elbertse improviseert : Martinikerk Doesburg. - STH Sacred Music 19095 (CD). - 1994.
  • Wachet auf : Eric van der Kolk speelt Choralfantasieën van Reimann, Reger en Hoyer op het Walckerorgel van de Martinikerk te Doesburg / Eric van der Kolk. - Contrapunctus Musicus C&M VC 2440 (CD). - 1994.
  • 100 years organ music from the Netherlands / Diverse organisten. - NM Classics Volume 92034 (CD). - 1994. - Opnamen van Pieter van Dijk (Martinikerk Doesburg), Albert de Klerk (Augustinuskerk Amsterdam), Janjob Remmers (Jeruzalemkerk Amsterdam), Hans van Nieuwkoop (Doopsgezinde Kerk Haarlem), Jan Jansen (Nicolaïkerk Utrecht) en Jan Raas (Grote Kerk Den Haag).
  • Het Walcker-orgel in de Grote of Martinikerk te Doesburg / Jan Jongepier. - VLS Records VLC 0292 (CD). - 1992.
  • My way - Mein Weg - Mon sentier / Martin Zonnenberg (orgel) m.m.v. Freddy Grin (trompet). - Larigot CDLAR 908. - 1991.
  • Max Reger/Johannes Brahms / Gottfried Sembdner. - TSN Epse 002 (Muziekcassette). - 1985.
  • Orgel Nieuwe Zuiderkerk / Koos Bons, Addie de Jong, Jet Dubbeldam en Aad van der Hoeven. - Canto di Vangelo, 1971. - 5 verschillende lp's, opgenomen vlak voor de afbraak van de kerk.
  • Orgel Nieuwe Zuiderkerk volume III / Aad van der Hoeven en Addie de Jong. - Canto di Vangelo LP 103 (LP). - 1971.
  • Vier organisten bespelen het Walcker-orgel in de Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam / Koos Bons, Addie de Jong, Jet Dubbeldam en Aad van der Hoeven. - Canto di Vangelo LP 101. - 1969.
  • Rotterdams grootste kerkorgel / Aad van der Hoeven en Addie de Jong. - Canto di Vangelo LP 301 (LP). - 1968.
Links https://www.martinikerkdoesburg.nl/walcker.htm
https://bertelbertsen.nl/orgelinfo/doesburg-martinikerk/
YouTube
Bron: Collectie Henk van der Schoor
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 September 2011.
Foto: Piet Bron
Foto: Janco Schout. Datering: 4 August 2003.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 4 August 2003.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 4 August 2003.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 4 August 2003.
Foto: Janco Schout
Foto: dhr. Van der Schoor. Bron: Collectie Henk van der Schoor.
Foto: dhr. Van der Schoor
Situatie in Rotterdam. Bron: Album cover. Datering: 1969.
Bron: Album cover
Situatie in Rotterdam. Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Situatie in Rotterdam. Bron: Album cover. Datering: 1969.
Bron: Album cover
Situatie in Rotterdam.