Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Dirco Oskam. Datering: 10 September 2011.

Foto: Dirco Oskam

't Zandt, Nederland (Groningen) - Mariakerk
Gemeente: Eemsdelta
Streek:Fivelingo
Adres: Hoofdstraat 43, 9915 PA, 't Zandt
Website: https://pknvredekerkmaarland.nl/

Beschrijving nr.: 1002587.
Groningen Orgelland nummer: 495.

Gebouwd door: Hendrick Huis (1662)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1662 Hendrick Huis  nieuwbouw
1791 Franz Caspar Snitger jr.  ombouw
1791 Heinrich Hermann Freytag  ombouw
1826 Hermann Eberhard Freytag  diverse werkzaamheden
1907 Jan Doornbos  wijzigen dispositie
1990 Bakker & Timmenga  reconstructie

  • Het orgel in 't Zand is gebouwd door H. Huis in 1662. De oorspronkelijke plaats binnen het kerkgebouw was op de scheiding tussen koor en schip. In 1791 verbouwden Schnitger en Freytag het orgel. In 1826 is het uitwendig zeer verfraaid door Herman Eberhard Freytag. Jan Doornbos wijzigde de dispositie in 1907. De Mixtuur werd vervangen door een Bourdon 16', de Vox Humana werd verwijderd, de Trompet gewijzigd. Op het Rugwerk verving hij de Sexquialter en de Scherp door een Viola di Gamba, de Quintadena werd gewijzigd in een Holpijp en de Woudfluit 2' in een Fluit 4'.
  • In deze toestand bleef het orgel tot 1962. In dat jaar demonteerde Bakker & Timmenga het vanwege een uitgebreide restauratie van het kerkgebouw. In 1966 maakten zij een provisorisch orgeltje met vier stemmen van het rugpositief. De orgelkassen werden in dat jaar opgeleverd na een reconstructie. Het instrument zelf is pas gerestaureerd in 1989/1990 door Bakker & Timmenga, geadviseerd door Cor Edskes. Op 28 oktober 1990 kon het weer in gebruik worden genomen. De oude dispositie is hierbij hersteld. Alleen de Vox Humana is pas in 1991 geplaatst.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk9
- Rugwerk7
- Pedaalaangehangen
Totaal aantal stemmen16
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 453 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk67,5 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-d'''): Prestant 8', Holpyp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk (1'), Trompet 8', Voxhumana 8' (discant) - 1991.
Rugwerk (C-d'''): Quintadena 8', Prestant 4', Super Octaaf 2', Woudfluit 2', Sesquialter II sterk (1 1/3') - 1990, Scherp III-IV sterk (2/3') - 1990, Dulciaan 8', Tremulant.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Overige registers: Sterrens, Nagtegaal.
Koppelingen: Manuaalkoppel.
Speelhulpen: 2 afsluiters.

VulstemSamenstelling
Mixtuur IV-VI sterk (Hoofdwerk) C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Sesquialter II sterk (Rugpositief) C: 1 1/3' - 4/5'. c': 2 2/3' - 1 3/5'.
Scherp III-IV sterk (Rugpositief) C: 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 1' - 2/3' - 1/2'. c': 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'.
Overige dispositiegegevens
Knock (1788) Zie dispositie.
Verschillende disposities
  • De dispositie bij oplevering:
    Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2', Sexquialter III sterk, Cornet IV sterk (discant), Mixtuur IV-V sterk (gedeeld), Trompet 8', Vox Humana 8'.
    Aangehangen pedaal.

  • Vanaf 1907 was de dispositie:
    Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Trompet 8'.
    Rugpositief: Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Prestant 4', Fluit 4', Octaaf 2', Dulciaan 8'.
    Pedaal: aangehangen.

Literatuur
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 22, november 1979.
  • Freytag & Snitger in Compagnie : Een introductie tot het werk van Heinrich Hermann Freytag en diens compagnon Frans Caspar Schnitger junior, 'afsluiters' van de 18de eeuwse Gronings-Hamburgse orgelmakersschool / Koos Tiggelaar, Albert Valstar. - Oostwolde : Kerkvoogdij Hervormde Gemeente, 1990.
  • Het orgel in de Ned. Herv. Kerk te 't Zandt / C.H. Edskes. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 1991. - (Publicatie ; nr. 35).
  • Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel V Fivelingo / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1998. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 21).
Opnamen Bach in Groningen 5 / Piet Wiersma. - Eurosound ES 47.391 (2CD). - 2002. - Recorded in Uithuizen, Hellum and 't Zandt.
Links https://orgel.edskes.net/kerk_zandt_mariakerk.htm

Foto: Piet Bron. Datering: 11 May 2002.
Foto: Piet Bron
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: August 2010.
Foto: Michiel van 't Einde
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: August 2010.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: August 2010.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: August 2010.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: August 2010.
Foto: Michiel van 't Einde