Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Bron: Postcard
Arnhem, Nederland (Gelderland) - Grote- of Eusebiuskerk
Gemeente: Arnhem
Adres: Kerkplein 1, 6811 EB, Arnhem
Website: http://www.eusebius.nl/
Beschrijving nr.: 1001989.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0008.
Gebouwd door: Gebrüder Wagner (1770)
Verwoest (1944)
Technische gegevens
Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Viola di Gamba 8', Gemshoorn 8', Quint 6', Octaaf 4', Koppelfluit 4', Superoctaaf 2', Mixtuur VI sterk, Cimbel III sterk, Fagot 16', Trompet 8'.
Rugwerk (C-f'''): Quintadeen 16', Prestant 8', Holfluit 8', Octaaf 4', Fluit d'Amour 4', Woudfluit 2', Flageolet 1', Sexquialter II sterk, Mixtuur VI sterk, Dulciaan 16', Vox Humana 8'.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Salicet 8', Fluit Travers 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Tertiaan II sterk, Carillon III sterk, Hobo 8', Kromhoorn 8', Vox Humana 8'.
Pedaal (C-d'): Majorbas 32', Prestant 16', Subbas 16', Violon 16', Fluit Travers 16', Octaaf 8', Octaaf 4', Mixtuur IV sterk, Bazuin 16', Trompet 8', Clarinet 4'.
Bron: Postcard
Arnhem, Nederland (Gelderland) - Grote- of Eusebiuskerk
Gemeente: Arnhem
Adres: Kerkplein 1, 6811 EB, Arnhem
Website: http://www.eusebius.nl/
Beschrijving nr.: 1001989.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0008.
Gebouwd door: Gebrüder Wagner (1770)
Verwoest (1944)
| Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1770 | Gebrüder Wagner | nieuwbouw | 1823 | Abraham Meere | diverse werkzaamheden | 1859 | Carl Friedrich August Naber | restauratie | 1895 | Ehrenfried Leichel & Zn. | diverse werkzaamheden | 1907 | Maarschalkerweerd & Zoon | restauratie |
- In de jaren 1766 en 1767 werden de problemen met het oude orgel in Arnhem steeds groter. In 1769 werd besloten het instrument af te breken en een nieuw orgel te laten bouwen. De gebroeders Wagner voltooiden dit in het najaar van 1770. Het orgel was in een groen-blauwe kleur geschilderd, afgezet met goud, en het had een uitbundig rococo-front. De drie manualen hadden zwarte onder- en witte boventoetsen. Het was een bijzonder fraai en goed gebouwd orgel. Op 29 september 1770 werd het gekeurd door Jacob Potholt, organist van de Oude Kerk in Amsterdam en Johannes Radeker, organist van de Grote Kerk te Haarlem.
- In de negentiende eeuw was het onderhoud in handen van Abraham Meere (vanaf 1811), C.F.A. Naber (1835-1862) en Witte (rond 1867). Meere voerde in 1823 enkele herstelwerkzaamheden uit, terwijl Naber in 1859 een grotere herstelling uitvoerde. Hij verving hierbij meer dan 300 pijpen. Bij deze restauratie werd de kas ook opnieuw geschilderd in een porceleinwitte glanskleur, met goud afgezet. In 1867 inspecteerde Witte het orgel, en stelde herstellingen voor. Tussen 1872 en 1886 zijn ook steeds kleine reparaties uitgevoerd. Er is in die periode ook een pedaalkoppel gemaakt, die met een kniebuiging kon worden bediend. De laatste bouwer die in de negentiende eeuw aan het instrument werkte was E. Leichel, die in 1895 reparatiewerkzaamheden verrichtte.
- Een grote restauratie vond plaats in 1907. Michaël Maarschalkerweerd demonteerde het orgel volledig, en verving een aantal stemmen: op het Bovenwerk de Tertiaan door een Octaaf 2', en de Kromhoorn door een Voix Celeste 8', en op het Rugwerk de Vox Humana door een Clarinet 8'. De oude Majorbas 32' van het pedaal verving Maarschalkerweerd door een 16' gecombineerd met een nieuwe Quint 10 2/3'. Tenslotte plaatste hij het Bovenwerk in een zwelkast. Het was de enige ingreep in de oorspronkelijke dispositie. Maarschalkerweerd vernieuwde ook de manualen, en draaide de kleur van de toetsen om. Op 27 augustus 1907 werd het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Johan Wagenaar, organist van de Domkerk in Utrecht.
- Op 19 september 1944 is het orgel bij de Slag om Arnhem volledig verbrand. Na de herbouw van de kerk is het orgel van Strümphler uit de Hersteld Evangelisch Lutherse Kerk te Amsterdam in de kerk geplaatst.
Technische gegevens
| Aantal registers per werk | |
| - Hoofdwerk | 13 |
| - Rugwerk | 11 |
| - Bovenwerk | 11 |
| - Pedaal | 11 |
| Totaal aantal stemmen | 46 |
| Toetstractuur | Mechanisch |
| Registertractuur | Mechanisch |
| Windlade(n) | Sleepladen |
Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Viola di Gamba 8', Gemshoorn 8', Quint 6', Octaaf 4', Koppelfluit 4', Superoctaaf 2', Mixtuur VI sterk, Cimbel III sterk, Fagot 16', Trompet 8'.
Rugwerk (C-f'''): Quintadeen 16', Prestant 8', Holfluit 8', Octaaf 4', Fluit d'Amour 4', Woudfluit 2', Flageolet 1', Sexquialter II sterk, Mixtuur VI sterk, Dulciaan 16', Vox Humana 8'.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Salicet 8', Fluit Travers 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Tertiaan II sterk, Carillon III sterk, Hobo 8', Kromhoorn 8', Vox Humana 8'.
Pedaal (C-d'): Majorbas 32', Prestant 16', Subbas 16', Violon 16', Fluit Travers 16', Octaaf 8', Octaaf 4', Mixtuur IV sterk, Bazuin 16', Trompet 8', Clarinet 4'.
| Overige dispositiegegevens | |
|---|---|
| Hess (1774) |
Het Orgel in de Groote-Kerk, met drie Hand-Clavieren en een Vry-Pedaal, heeft 47 stemmen en 3105 Pypen. HoofdManuaal, 13 stemmen: Prestant 16', Groot Oct. 8', Gemshoorn 8', Viola di gamb. 8', Bourdon ged. 8', Sup. Octaav 4', Coppelfluit 4', Super Octaav 2', Quint 6', Mixtuur 6 st., Cimbel 3 st., Fagot 16' en Trompet 8'. BovenManuaal, 11 stemmen: Praestant 8' (Eng. tin), Musical ged. 8' (Metaal), Salicet 8', Fluitravers 8' (palm-hout), Octaav 4' (metaal), Fluitdous 4' (palmh), Tertiaan 2st. 2 1/2' (metaal), Cornet 3 st., Houtbois 8', Voxhumana 8' en Echo (zynde een open houte Pypwerk van 8 v. van één gestreept c tot 3 gestreept f, staande op een aparte windlade in de hoogte der Kerk met een Kas overdekt). Rugpositief, 12 stemmen: Praestant 8' (tin), Holfluit 8' (metaal), Quintadeena 16', Quintadeena 8', Octaav 4', Fluit d'Amour 4', Waltfluit 2', Flajoelet 1', Sexquialtra 2 st., Mixtuur 2' 4 st., Dulciaan 16' en Cromhoorn 8'. Pedaal, 11 stemmen: Majoor Bas 32' (gedekt grynenhout), Principaal Bas 16' (engels tin), Subbas 16' (gedekt metaal), Violon Bas 16' (Hout, halv ged. met tin), Travers Bas 16', Octaav Bas 8' (metaal), Octaav 4', Mixtuur 6 st., Bazuin 16', Trompet 8' en Claron 4'. By dit Orgel, welkers Pypwerk ik uitneemend fraai heb bevonden, zyn 8 Blaasbalgen, 10 voeten lang en 6 voeten breet, 5 van deeze Balgen zyn alleen dienstbaar voor de 3 Hand-Clavieren, en 3 voor 't Pedaal. Deeze Separatie word nodig geoordeeld om ieder Windlade een geproportioneerde wind te kunnen verschaffen. Het Engels-Tin is aldus gemengt: onder de 100 ponden 16 pond Loot, het Metaal bestaat uit halv Loot en halv Tin. Het Hand-Clavier loopt tot in 3 gestreept f, het Voet-Clavier tot in één gestreept d., de toon is Camer-toon. Dit fraai werk, is Ao. 1770 vervaardigt door 2 Gebroeders Johan Michiel, en Johannes Wagner, uit Saxen-Henneberg; hebbende alleen voor hunnen Kunst en Arbeidsloon 10000 Guldens genooten, zynde voor het overige alle de daar toe noodige Materiaalen (hoe genaamd) voor rekening van de Stad; behalven dat de Orgel-kasten nog door de stads Schrynwerkers & c. by dagloon zyn gemaakt; zo dat dit pragtig gevaarte van zommige op 60 a 80 : ja op 100000 Guldens word geschat. |
| Van 't Kruijs (1885) |
Het Orgel in de Groote Kerk te Arnhem heeft 47 sprekende stemmen, drie klavieren, vrij pedaal, en is in 1770 door Gebr. Wagner uit Saxen-Heimeberg, geleverd. Organist de Heer W. Ezermann. Hoofdmanuaal: Prestant 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Viola di Gamba 8', Gemshoorn 8', Quint 6', Octaaf 4', Koppelfluit 4', Superoctaaf 2', Mixtuur 6 st., Cimbel 3 st., Fagot 16', Trompet 8'. Bovenmanuaal: Prestant 8', Salicet 8', Fluit Travers 8', Gedakt 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Tertiaan 2 st., Carillon, Hobo 8', Kromhoorn 8', Vox Humana 8'. Rugpositief: Prestant 8', Quintadeen 16', Holfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Flûte d'Amour 4', Woudfluit 2', Flageolet 1', Sexquialter 2 st., Mixtuur 4 st., Dulciaan 16', Vox Humana 8'. Pedaal: Prestant 16', Majorbas 32', Subbas 16', Violon 16', Fluit Travers 16', Octaaf 8', Octaaf 4', Mixtuur 4-6 st., Bazuin 16', Trompet 8', Clarinet 4'. Stomme registers: Koppelingen, Tremulant, Ventiel. |
| Literatuur |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |