Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 16 May 2013.

Foto: Piet Bron

Enschede, Nederland (Overijssel) - Grote- of Sint Jacobskerk
Gemeente: Enschede
Streek:Twente
Adres: Oude Markt, 7511 GA, Enschede

Beschrijving nr.: 1001956.

Gebouwd door: L. van Dam & Zonen (1892)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1892 L. van Dam & Zonen  nieuwbouw
1919 P. van Dam  restauratie
1953 firma D.A. Flentrop  restauratie
1997 Flentrop Orgelbouw  restauratie

  • Na de stadsbrand in 1862 werd de Grote Kerk van Enschede herbouwd. In 1892 is een nieuw orgel van Van Dam in gebruik genomen. In 1919 voerde de firma P. van Dam N.V. een revisie uit. Er is door hen een windmotor geplaatst, en er werden twee registers toegevoegd aan het derde manuaal, te weten een Aeoline 8' en een Voix Celeste 8', die uit twee reeksen pijpen bestond.
  • Het instrument werd vrijwel niet gewijzigd tot 1953. In dat jaar voerde Flentrop een grote restauratie uit. Er werden hierbij enkele registers verplaatst, en ook enkele nieuwe gemaakt. In 1997 vond wererom een restauratie plaats, door de firma Flentrop. Adviseur bij de restauratie was Jan Jongepier. De oorspronkelijke situatie is nu weer gereconstrueerd. Op 9 april 1997 nam men het orgel in gebruik, waaraan als organist werd meegewerkt door Gijs van Schoonhoven. Het huidige pedaalklavier heeft een omvang van dertig toetsen (C-f'), maar op de windlade zijn maar 27 tonen (C-d').

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk13
- Rugwerk11
- Bovenwerk9
- Pedaal8
Totaal aantal stemmen41
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk68 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-g'''): Prestant 16', Bourdon 16', Prestant 8', Violon 8' - 1997, Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quintprestant 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk (2') - 1892/1997, Cornet III sterk (5 1/3') - 1997, Fagot 16', Trompet 8' - 1953.
Rugwerk (C-g'''): Violon 16' - 1997, Prestant 8', Roerfluit 8', Quintadena 8', Octaaf 4', Fluit Travers 4', Quintfluit 3', Octaaf 2', Cornet III sterk (2 2/3') (discant) - 1997, Mixtuur II-III sterk (2') - 1997, Trompet 8', Tremblant - 1997; opliggend.
Bovenwerk (in zwelkast) (C-g'''): Salicionaal 8' - 1997, Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8' - 1919/1997, Fluit Travers 8', Fernfluit 8', Salicet 4', Fluit d'Amour 4', Nachthoorn 2' - 1953, Klarinet 8', Tremblant - inliggend.
Pedaal (C-f'): Prestant 16', Subbas 16', Octaaf 8', Gedakt 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8', Trompet 4' - 1892/1997.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk - 1997.
Speelhulpen: 4 afsluitingen.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III-IV sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Cornet III sterk discant (Hoofdwerk) c': 5 1/3' - 4' - 3 1/5'.
Mixtuur II-III sterk (Positief) C: 2' - 1 1/3'. c°: 2 2/3' - 2'. c': 4' - 2 2/3' - 2'.
Cornet III sterk discant (Positief) c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities De dispositie luidde na de restauratie van 1953:
Hoofdwerk: Prestant 16', Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Sesquialter II sterk, Mixtuur V-VI sterk (1892/1953), Cymbel III sterk (1953), Fagot 16', Trompet 8' (1953).
Rugwerk: Prestant 8', Roerfluit 8', Quintadena 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Woudfluit 2' (1953), Quint 1 1/3' (1953), Scherp III-IV sterk (1953), Trompet 8'.
Bovenwerk (in zwelkast): Viola di Gamba 8', Vox Celeste 8', Fluit Travers 8', Fernfluit 8', Salicet 4', Fluit d'Amour 4', Quintfluit 2 2/3' (1953), Nachthoorn 2' (1953), Klarinet 8'.
Pedaal: Prestant 16', Subbas 16', Octaaf 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8', Schalmei 4'.
Literatuur
  • Orgel - Groote Kerk / B. - In: Twentsch Dagblad Tubantia en Enschedesche Courant, Vrijdag 27 februari 1920.
  • Orgels in Overijssel / Maarten Seybel. - Sneek: Boeijenga, 1965.
  • Orgeldisposities. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 11, november 1968.
  • Excursienieuws : Twenthe-excursie 26 mei a.s. - In: De Orgelvriend, jrg. 15 nr. 5, mei 1973.
  • Het Lambertus van Dam-orgel in de Grote Kerk van Enschede (11-12-1892 - 11-12-1982) : Een korte schets van de orgelhistorie, de instrumenten en en hun bespelers en een beknopte beschrijving van het Van Dam-orgel : Met foto's van de schrijver / Herman Dalenoort. - Enschede : Stichting Kerkconcerten Grote Kerk, 1982.
  • Korte schets van de orgelhistorie, de instrumenten en hun bespelers en een beknopte beschrijving van het Van Dam-orgel in de Grote Kerk te Enschede / Herman Dalenoort. - Enschede : Stichting Kerkconcerten Grote Kerk, 1983.
  • Het Lambertus van Dam-orgel in de Grote Kerk te Enschede / Willem Mesdag. - Delden: Stichting Drents-Overijsselse Kerken, 1994. - (Bulletin van de Stichting Drents-Overijsselse Bedehuizen ; 7, december 1992).
  • Enschede, Grote Kerk. - In: Orgelkalender 1994. - Zeist : Jacques Stinkens Orgelpijpenmakers B.V., 1993.
  • Van Dam-orgel Enschede gerestaureerd / Koos Tigeelaar. - In: Het Orgelkrant, jrg. 2 nr. 6, juni 1997.
  • Het Van Dam-orgel in de Grote Kerk te Enschede gerestaureerd / Wim Diepenhorst. - In: Organist en Eredienst, oktober 1997.
  • Het orgel in de Grote Kerk te Enschede / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 94 nr. 2, maart 1998.
  • De orgels van het Conservatorium, Muziekcentrum en de Grote Kerk te Enschede / Rogér van Dijk. - In: De Orgelkrant, jrg. 8 nr. 6, juni 2003.
  • Het historische orgel in Nederland 1886 - 1894 / Hans Fidom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2007. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 12).
Opnamen
  • Lambertus van Dam orgel Grote Kerk Enschede / Gijs van Schoonhoven. - Contrapunctus Musicus VC 2477 (CD). - 1999.
  • Enschede Orgel Grote Kerk / Charles de Wolff. - Bilas (LP). - 1984.

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Piet Bron. Datering: 16 May 2013.
Foto: Piet Bron
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Enschede - Grote- of Sint Jacobskerk

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2013.
Foto: Michiel van 't Einde