Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.

Foto: Janco Schout

IJsselmuiden, Nederland (Overijssel) - De Dorpskerk (Sint Crispijn)

Doorverwezen vanaf: Utrecht - Evangelisch Lutherse Kerk (1716 - 1880)

Gemeente: Kampen
Adres: Dorpsweg 53, 8271 BK, IJsselmuiden
Website: http://www.dorpskerk.com/

Beschrijving nr.: 1001895.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR4047.

Gebouwd door: Matthias Verhofstad (1716)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1716 Matthias Verhofstad  nieuwbouw
1717 Matthias Verhofstad  uitbreiding
1732 Albertus van Os  uitbreiding
1745 Johann Heinrich Hartmann Bätz  overplaatsing
1825 Jonathan Bätz  restauratie
1885 Zwier van Dijk  overplaatsing
1946 J.C. Sanders & Zoon  restauratie
1968 Verschueren Orgelbouw726 restauratie en uitbreiding
1982 Hendriksen & Reitsma  restauratie
2016 Gebroeders Van Vulpen  restauratie

  • In 1638 bouwde Cornelis Gerritsz een orgel voor de (oude) Lutherse Kerk in Utrecht. Rond 1700 verkeerde dit orgel in slechte staat. Matthias Verhofstadt bouwde in 1716 een nieuw orgel voor de kerk. De uitvoering van het werk is gedaan door Theodorus Schiffers, meesterknecht van Verhofstadt. Het instrument had aangehangen pedaal en twee manualen. Op 17 januari 1717 is het ingewijd. Hierna breidde Verhofstadt het positief nog uit met vijf stemmen, waarna het orgel op 10 juli 1717 officieel in gebruik werd genomen. Het instrument was een geschenk van Barend van Bekom, wiens initialen onder het orgel zijn aangebracht.
  • In 1732 breidde Albertus van Os het uit. Hij plaatste een Vox Humana 8' op het positief, en hij maakte een manuaalkoppeling. Tevens breidde hij de pedaalomvang uit. In 1742 kocht men een oude kloosterkapel aan de Hamburgerstraat. Nadat dit gebouw was opgeknapt en van een nieuwe voorgevel voorzien, plaatste J.H.H. Bätz het orgel in 1745 over.
  • In 1825 restaureerde Jonathan Bätz het orgel. De dispositie werd hierbij gewijzigd: de Flageolet 1' en de Vox Humana 8' van het Positief werden vervangen door een Fluit Travers 8' en een Woudfluit 2'. In 1844 werden er plannen gemaakt voor de bouw van een nieuw orgel, maar uiteindelijk is dat pas in 1880 gebouwd door J.F. Witte. Zwier van Dijk uit Kampen kocht het oude instrument op. Het kwam heel tijdelijk in de Hervormde Kerk te Genemuiden te staan, maar in 1885 kwam het definitief naar IJsselmuiden.
  • In 1946 heeft Sanders het gerestaureerd, en een vrij pedaal met een Subbas gemaakt. Tevens verving hij op het Bovenwerk twee registers. Het instrument werd in 1967/1968 door Verschueren gerestaureerd onder advies van Klaas Jan Mulder, waarna het met Pasen, 18 april 1968 weer in gebruik is genomen met een bespeling door Henk van Putten. Verschueren maakte een nieuwe speeltafel.
  • In 1982 restaureerde Hendriksen & Reitsma het instrument opnieuw. Nu werd het Hoofdwerk uitgebreid met een Prestant 8' (vanaf c) op een kantsleep en het Positief met een Prestant 4'. Op het pedaal verving men de Koraal 4' door een Fagot 16'. Het pijpwerk van de Koraal 4' werd gebruikt voor de Prestant van het Hoofdwerk. Op 23 oktober 1982 nam men het orgel weer in gebruik met een bespeling door Harry Hamer.
  • In juni 2014 is gestart met een restauratie door de firma Van Vulpen onder advies van Peter van Dijk. Op 12 februari 2016 nam men het orgel weer in gebruik met een bespeling door de adviseur.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1717UtrechtEvangelisch Lutherse Kerk
1880GenemuidenHervormde Kerk
1885IJsselmuidenHervormde Kerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk10
- Positief7 (6)
- Pedaal3
Totaal aantal stemmen20 (19)
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen

Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Prestant 8' - 1882/2016, Holpyp 8' - 1638/1717/1825, Octaaf 4' - 2016, Roerfluit 4' - 1638/1717, Quint 2 2/3' - 1717/1946, Octaaf 2' - 1717, Tertiaan uit 2 Vt. 1 3/5' - 2016, Cornet III sterk (4') (discant) - 1638, Mixtuur III sterk - 2016, Trompet 8' (B/D) - 1807/1882.
Positief (C-c'''): Holpyp 8' - 1717/1946, Fluit 4' - 1717, Quintfluit 2 2/3' - 2016, Prestant 2' - 1882/2016, Roerfluit 2' - 1825, Flageolet 1' - 2016.
Pedaal (C-f'): Bourdon 16' - 1882/1946, Fagot 16' - 2016.
Koppelingen: Hoofdwerk - Positief, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Positief.
Speelhulpen: Tremulant.

VulstemSamenstelling
Cornet III sterk c': 4' - 2 2/3' - 1 3/5'.
Mixtuur III sterk C: 1' - 2/3'. cis°: 1 1/3' - 1' - 2/3'. cis': 2' - 1 1/3' - 1'. cis'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Luthersche-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een aangehangen Pedaal; heeft 14 stemmen.
Bovenwerk, 9 stemmen: Holpyp 8', Praestant 4', Fluit 4', Octaav 2', Quint 3', Sexquialtra, Cornet, Mixtuur en Trompet 8'.
Benedenwerk, 5 stemmen: Holpyp 8', Fluit 4', Octaav 2', Sexquialtra en Voxhumana 8'.
Dit is een Klein dog aangenaam Werkje om te bespeelen.
Verschillende disposities
  • Vóór de afbraak in Utrecht luidde de dispositie:
    Manuaal: Holpijp 8', Prestant 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV sterk, Cornet III sterk (discant), Sexquialter III sterk (discant), Trompet 8'.
    Onderpositief: Holpijp 8', Fluit 4', Octaaf 2', Sexquialter III sterk (discant), Vox Humana 8' (1732).
    Pedaal: Aangehangen.
    Koppelingen: Manuaalkoppeling (1732).

  • De dispositie was van 1946 tot 1968:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Prestant 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), Tremulant .
    Bovenwerk: Holpijp 8', Celeste 8' (1946), Gamba 8' (1946), Fluit Travers 8' (discant), Fluit 4', Roerfluit 2', Tremulant .
    De Celeste was tot 1946 een Principaal 8', de Gamba een Octaaf 4'.
    Pedaal: Subbas 16' (1946).
    Het pedaal is in 1946 zelfstandig gemaakt.
    Koppelingen: Klavierkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.

  • Na de restauratie door Verschueren (1968) was de dispositie:
    Hoofdwerk: Holpijp 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Quint 1 1/3' (1968), Cornet III sterk (discant. 1968), Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8' (gedeeld), Tremulant.
    Positief: Bourdon 8', Gedektfluit 4', Prestant 2' (1968), Roerfluit 2', Scherp II-III sterk (1968), Regaal 8' (1968), Tremulant.
    Pedaal: Bourdon 16' (1968), Prestant 8' (1968), Koraal 4' (1968).
    Koppelingen: Klavierkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Positief.

  • De dispositie luidde van 1982 tot 2014:
    Hoofdwerk: Prestant 8' (vanaf c°) - 1968/1982, Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Quint 1 1/3', Cornet III sterk (discant) - 1968, Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8' (gedeeld), Tremulant.
    Positief: Bourdon 8', Prestant 4' - 1968/1982, Gedektfluit 4', Nasard 2 2/3' - uit Sesquialter, Roerfluit 2' - 1982, Sesquialter II sterk, Scherp II-III sterk - 1968, Tremulant.
    Pedaal: Bourdon 16' - 1968, Prestant 8' - 1968, Fagot 16' - 1982.
    Koppelingen: Klavierkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Positief.

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Orgels in Overijssel / Maarten Seybel. - Sneek: Boeijenga, 1965.
  • Hervormd IJsselmuiden vulde orgelfonds tot de rand - Bedrag van F 40.000 overschreden. - In: Krantenartikel, oktober 1967.
  • Ingebruikneming van het orgel in de Nederlandse Hervormde Kerk te IJsselmuiden op donderdag, 18 april 1968 om 8 uur n.m.
  • IJsselmuiden Hervormde Kerk. - In: Orgelnieuws fa. L. Verschueren c.v., pinksternummer [mei 1968].
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 64 nr. 7/8, juli/augustus 1968.
  • Omslag : IJsselmuiden Hervormde Kerk / fa. L. Verschueren. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 9, september 1968.
  • Orgelinhuldigingen : Nederland. - In: De Praestant, jrg. 17 nr. 4, oktober 1968.
  • Klein-orgelboek (deel 1). - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1970].
  • Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979.
  • Bij de omslag. - In: De Orgelvriend, jrg. 22 nr. 3, maart 1980.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Kroniek : 23 oktober 1982. - In: De Mixtuur, nr. 42, juni 1983.
  • Het orgel in de Nederlandse Hervormde kerk in IJsselmuiden / T. Snoeijer. - IJsselmuiden : Kerkvoogdij Nederlandse Hervormde Kerk, 1985.
  • Orgels in de stad Utrecht : Zes eeuwen geschiedenis en een inventarisatie / Peter van Dijk, Ronald Doornekamp. - Utrecht: Stichting Organisatie Oude Muziek, 1992.
  • Het 'Hollandse' orgel in de periode van 1670 tot 1730 : Een architectuurhistorische en organologische studie over de orgelbouw in Nederland, met name in de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht en Gelderland / A.H. Vlagsma. - Alphen aan den Rijn : Canaletto, 1992.
  • Welk een "lofbaerlijk werk" : Gemertse orgelbouwers en Matthijs Verhofstadt in het bijzonder / Martien Verbruggen. - Gemert : Heemkundekring "De Kommanderij Gemert", 1995. - (Bijdragen tot de geschiedenis van Gemert ; 20).
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Bekende en onbekende orgels langs de IJssel (Provincie Overijssel) / Maarten Seijbel. - Elburg : Stichting Nat. Historisch Orgelmuseum, 2009.
  • 12 februari 2016 : Een nieuw geluid vertrouwde tonen. - IJsselmuiden : Orgelcommissie van de Hervormde Gemeente IJsselmuiden-Grafhorst, 2016. - Magazine.
  • 'Niet elk zuchtje wind, niet elke donderslag' : Als organist niet alles uitbeelden wat je in een psalmvers tegenkomt / Adri Burghout, Erik Haase. - In: Kerk & Muziek, Jrg. 65 nr. 2, maart/april 2016.
  • Het Verhofstadt-/Bätz-orgel in de Dorpskerk van IJsselmuiden / Lex Gunnink. - In: De Orgelvriend, jrg. 58 nr. 9, september 2016.
  • Het Verhofstadt-orgel in de Dorpskerk te IJsselmuiden / Peter van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 114, nr. 3, mei 2018.
  • Overijsselse orgels uit de periode 1450 tot 1825 / Auke H. Vlagsma. - Elburg : Nationaal Orgelmuseum, 2022.
Links https://www.orgelnieuws.nl/verhofstadt-orgel-dorpskerk-ijsselmuiden-gerestaureerd/
http://www.refdag.nl/muziek/restauratie_historisch_orgel_dorpskerk_ijsselmuiden_van_start_1_831630
http://www.refdag.nl/muziek/verhofstadtorgel_ijsselmuiden_weer_in_gebruik_genomen_1_971226

Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: March 2016.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 10 November 2007.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 10 November 2007.
Foto: Janco Schout