Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Piet Bron. Datering: 19 February 2011.

Foto: Piet Bron

Den Dungen, Nederland (Noord-Brabant) - Kerk van de Heilige Jacobus de Meerdere
Gemeente: Sint-Michielsgestel
Adres: Heilig Hartplein 1, 5275 BM, Den Dungen
Website: http://www.sintjacobusdemeerdere.nl/

Beschrijving nr.: 1001835.

Gebouwd door: Franciscus Cornelis Smits (1867)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1867	Franciscus Cornelis Smits		nieuwbouw
1939	Bernard Pels & Zn.	134	ombouw
1986	Gebroeders Vermeulen		reconstructie
2005	Nico van Duren		diverse werkzaamheden
2021	Pels & Van Leeuwen		restauratie

Het door Smits in 1867 gebouwde instrument stond oorspronkelijk in de kapel van het Groot-Seminarie Haerendaal te Haaren. De kas van het orgel werd gemaakt door Jacobus Beuijssen uit Boxmeer. Twee zonen van Frans Smits studeerden aan het Seminarie. Het orgel is dan ook met veel toewijding gemaakt. Het eerste ontwerp ging uit van twee manualen en een vrij pedaal. Bij de oplevering met pasen 1867 was het pedaal echter aangehangen. Het orgel werd in 1885 verplaatst wegens een vergroting van de kapel. In 1888 had het al een electrische windmachine.
In 1938 werd de oude kapel afgebroken en vervangen door nieuwbouw. In 1939 bouwde Pels een nieuw electro-pneumatisch orgel in deze kapel, opus 134 van de firma. In feite was dit een herbouw van het Smits-orgel met een nieuwe tractuur, want de bovenkast, de oude windladen en het grootste deel van het pijpwerk werd opnieuw gebruikt. Het oude rugpositief werd gesloopt. Het orgel werd in juli 1939 in gebruik genomen.
Na sluiting van het Seminarie in 1967 kreeg het pand de naam Huize Haerendaal. Het orgel bleef nog geruime tijd aanwezig, maar werd in 1982 gedemonteerd voor overplaatsing naar de Sint Jacobuskerk in Den Dungen.
In Den Dungen was men al geruime tijd op zoek naar een nieuw orgel. In 1977 kreeg men het oude instrument van het seminarie Beekvliet uit Sint Michielsgestel aangeboden, maar vlak daarna werd het Haarense orgel gratis ter beschikking gesteld. Het is gerestaureerd door de firma Gebroeders Vermeulen uit Weert. Aan de hand van de bouwtekeningen uit het Smitsarchief is het orgel gereconstrueerd. Alleen het nieuwe balkon is niet in stijl gemaakt. Op 10 oktober 1986 werd het orgel op de nieuwe plaats in gebruik genomen.
Het orgel is in 2005 door Nico van Duren gereviseerd. In 2020-2021 voerde de firma Pels & Van Leeuwen een restauratie uit. Op 23 mei 2021, Eerste Pinksterdag, kon het orgel weer in gebruik worden genomen.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan

1867	Haaren	Groot-Seminarie Haerendaal
1986	Den Dungen	Kerk van de Heilige Jacobus de Meerdere

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	9
- Onderpositief	5
- Pedaal	aangehangen
Totaal aantal stemmen	14
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	a' = 415,3 Hz
Temperatuur	Equal temperament
Winddruk	78 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Fugara 16' (discant), Prestant 8', Holpijp 8', Fluit 8', Octaaf 4', Nazard 3', Octaaf 2', Trompet 8' (B/D).
Onderpositief (C-f'''): Holpijp 8', Salicionaal 8', Prestant 4', Piccolo 2', Oboe 8' (discant) - 1986, Basson 8' (bas) - 1986.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Manuaalkoppel.
Speelhulpen: Ventil.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De dispositie bij oplevering in 1867 luidde: Manuaal: Bourdon 16', Fugara 16' (discant), Prestant 8', Holpijp 8', Openfluit 8', Prestant 4', Quint 3', Octaaf 2', Trompet 8' (gedeeld). Positief: Salicionaal 8', Holpijp 8', Prestant 4', Piccolo 2', Harmonica 8' (gedeeld). Pedaal: aangehangen. De dispositie van Pels (1939) luidde: Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Openfluit 8', Spitsgamba 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Blokfluit 4', Kwint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet III-V sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'. Manuaal II (in zwelkast): Salicet 8', Holpijp 8', Roerquintadeen 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Piccolo 2', Terts 1 3/5', Spitskwint 1 1/3', Kromhoorn 8'. Pedaal: Subbas 16', Zachtbas 16' (transmissie), Kwintbas 10 2/3' (transmissie), Octaafbas 8', Gedekt 8' (transmissie), Koraalbas 4', Fluit 2' (transmissie), Bombarde 16'. Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal II 16', Manuaal II - Manuaal II 16', Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II. Speelhulpen: Tremolo, 1 vrije combinatie, 6 vaste combinaties (pp - p - mf - f - ff - tutti), Automatische pedaalomschakeling, Tongwerken uit, Register-Crescendo.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De dispositie bij oplevering in 1867 luidde:
Manuaal: Bourdon 16', Fugara 16' (discant), Prestant 8', Holpijp 8', Openfluit 8', Prestant 4', Quint 3', Octaaf 2', Trompet 8' (gedeeld).
Positief: Salicionaal 8', Holpijp 8', Prestant 4', Piccolo 2', Harmonica 8' (gedeeld).
Pedaal: aangehangen.

De dispositie van Pels (1939) luidde:
Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Openfluit 8', Spitsgamba 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Blokfluit 4', Kwint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet III-V sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'.
Manuaal II (in zwelkast): Salicet 8', Holpijp 8', Roerquintadeen 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Piccolo 2', Terts 1 3/5', Spitskwint 1 1/3', Kromhoorn 8'.
Pedaal: Subbas 16', Zachtbas 16' (transmissie), Kwintbas 10 2/3' (transmissie), Octaafbas 8', Gedekt 8' (transmissie), Koraalbas 4', Fluit 2' (transmissie), Bombarde 16'.
Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal II 16', Manuaal II - Manuaal II 16', Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II.
Speelhulpen: Tremolo, 1 vrije combinatie, 6 vaste combinaties (pp - p - mf - f - ff - tutti), Automatische pedaalomschakeling, Tongwerken uit, Register-Crescendo.

Literatuur	Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900 / Frans Jespers. - 's-Hertogenbosch : Het Noordbrabants Genootschap, 1983. Buitenkant is klaar : Smitsorgel Den Dungen. - In: Brabants Dagblad, september 1986. Plechtige inzegening en ingebruikname van het Smits-orgel, dat werd overgebracht van de kapel van het Groot-Seminarie te Haaren naar de St. Jacobus de Meerdere Kerk te Den Dungen : Vrijdag 10 oktober 1986 - aanvang 20.00 uur. De voltooide trilogie van F.C. Smits : Den Dungen, 10 oktober 1986. - Den Dungen : Parochiebestuur Sint Jacobus de Meerdere, 1986. - Uitgegeven bij gelegenheid van de in gebruikname van 't gerestaureerde Smitsorgel in de parochiekerk van de H. Jacobus de Meerdere te Den Dungen op 10 oktober 1986. Negen jaar restauratiewerk aan Smits-orgels / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 86 nr. 4, april 1990. De orgelbouwers Smits : enkele aspecten van hun leven en werk / Angeline Augustus, Johan Zoutendijk [red.]. - [S.l.] : Het Brabantse Orgel, [1994]. Het historische orgel in Nederland 1865 - 1872 / Teus den Toom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2004. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 9). De orgelmakers Smits te Reek (bij Grave) / J.G.P.G. Boogaarts. - Zutphen : WalburgPers, 2017. Smits-orgel den Dungen hersteld / Wim van der Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 64, nr. 1, januari/februari 2022.
Opnamen	Smits-orgels : Aarle-Rixtel, Boxtel, Den Dungen, Oirschot, Schijndel / Aldert Winkelman. - Jubal ZV 90108 (CD). - 1993.
Links	https://www.bd.nl/meierij/ingebruikname-orgel-dungens-kerk~a2a5198a

Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron