Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 2 July 2005.

Foto: Piet Bron

Zwolle, Nederland (Overijssel) - Plantagekerk
Gemeente: Zwolle
Adres: Ter Pelkwijkstraat 17, 8011 SE, Zwolle
Website: http://members.home.nl/gvdijk/ZwolleCentrum.html

Beschrijving nr.: 1001368.

Gebouwd door: Hendriksen & Reitsma (1996)
Het orgel bevat ouder materiaal: orgelkas en delen pijpwerk uit ca. 1790 van Builder unknown, pijpwerk uit 1896 van Jan Proper, pijpwerk uit 1938 van Valckx & Van Kouteren

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
ca. 1790 Builder unknown  nieuwbouw
1865 Jan van Loo  ombouw
1875 Hermannus Gerhardus Holtgräve  overplaatsing
1896 Jan Proper  uitbreiding
1938 Valckx & Van Kouteren  ombouw
1996 Hendriksen & Reitsma  nieuwbouw in bestaande kas

  • In 1842 nam de Christelijk Afgescheiden Gemeente in Zwolle een kerkgebouw in gebruik in de Nieuwstraat. In 1845 kocht de predikant een orgel voor de kerk, met waarschijnlijk één manuaal en aangehangen pedaal. Het was mogelijk zo'n vijftig jaar oud, en verkeerde in slechte staat. Mogelijk is het door N.A. Lohman geplaatst. Later werd er aan gewerkt door Jan van Loo (1865). Toen in 1875 de huidige Plantagekerk was gebouwd plaatste Holtgräve het instrument zonder wijzigingen over. Inmiddels is deze kerk een 'gewone' Gereformeerde Kerk geworden.
  • Jan Proper repareerde in 1894 de blaasbalg en verbeterde de Viola en de Trompet. Twee jaar daarna maakt hij een bovenklavier met vier stemmen. Eén daarvan is de oude Viola di Gamba van het hoofdwerk.
  • In 1938 volgde een ombouw door Valckx & Van Kouteren naar een pneumatische tractuur. De dispositie werd uitgebreid en ook kreeg het orgel een flinke hoeveelheid nieuwe speelhulpen. Op woensdag 31 augustus 1938 werd het orgel weer in gebruik genomen. Bij deze gelegenheid werd het bespeeld door de drie organisten van de kerk, de heren G. Lindeboom Sr., G. Lindeboom Jr. en R. Kamp.
  • De dispositie van het tweede manuaal is later weer gewijzigd onder advies van Feike Asma. De Celeste werd een Quint 2 2/3', de Salicionaal een Prestant 2' en de Gamba een Terts 1 3/5'. De transmissie van de Bourdon 8' op het pedaal werd vervangen door een transmissie van de Prestant 8'.
  • Na de restauratie van de kerk in 1993 kreeg de gemeente een gift waardoor ook het orgel kon worden gerestaureerd. Hendriksen & Reitsma bouwden een nieuw binnenwerk, maar gebruikten veel van het bestaande pijpwerk. Ook de oude orgelkas bleef behouden. Op het pedaal werd een Octaaf 4' geplaatst, afkomstig uit het Verschueren-orgel van de Sionskerk in Hengelo (O), en een Trompet 8' uit het Hendriksen & Reitsma-orgel in de Gereformeerde Kerk te Den Ham. De oude Trompet 8' van het Hoofdwerk, waarschijnlijk van Proper, werd afgezaagd tot een Klaroen 4'. Op 18 oktober 1996 werd het nieuwe orgel in gebruik genomen.
  • Tijdens de restauratiewerkzaamheden van 1993 tot 1996 stond in de kerk een drieklaviers electronisch Griffioen-orgel opgesteld. Hier is ook een CD op opgenomen. Dit orgel staat thans in de Ichtuskerk in Berkum.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk11
- Zwelwerk10
- Pedaal7
Totaal aantal stemmen28
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk80 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8' - oud/1996, Salicionaal 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur IV-V sterk - oud/1996, Trompet 8' (B/D) - 1996, Tremulant.
Zwelwerk (C-f'''): Prestant 8', Holpijp 8' - oud; C-H uit Prestant, Viola di Gamba 8' - oud; C-H uit Prestant, Prestant 4' - 1996, Roerfluit 4' - 1938, Quintfluit 2 2/3' - 1996, Woudfluit 2' - 1996, Sesquialter I-II sterk - 1996, Ruispijp II sterk - 1996, Dulciaan 8' - 1996, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaaf 8', Gedekt 8', Octaaf 4' - Verschueren, Bazuin 16', Trompet 8' - uit Den Ham, Klaroen 4' - 1894.
Koppelingen: Hoofdwerk - Zwelwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Zwelwerk.

VulstemSamenstelling
Mixtuur IV-V sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4 - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. f'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Cornet IV sterk (Hoofdwerk) C: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Sesquialter I-II sterk (Zwelwerk) C: 1 3/5'. a°: 2 2/3' - 1 3/5'.
Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Christelijk Gereformeerde Kerk te Zwolle heeft 9 sprekende stemmen, één klavier, aangehangen pedaal en is in 1864 door Van Loo, uit Zwolle, geleverd.
Organist de Heer J. Bosch.
Manuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Fluit 8', Octaaf 4', Viola di Gamba 4', Octaaf 2', Mixtuur 2, 3 st., Trompet 8'.
Aangehangen Pedaal.
Verschillende disposities
  • De dispositie rond 1875:
    Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur II-III sterk, Trompet 8'.
    Aangehangen pedaal.

  • Na 1896:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur II-III sterk, Trompet 8'.
    Bovenwerk: Viola di Gamba 8', Fluit Dolce 8', Celeste 8', Melofoon 8'.
    Aangehangen pedaal.

  • Na 1938:
    Manuaal I (C-g'''): Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur III sterk, Trompet 8'.
    Manuaal II (C-g'''): Melofoon 8', Gamba 8', Fluit Dolce 8', Voix Celeste 8', Salicionaal 4', Roerfluit 4' (1938), Basson Hobo 8' (1938), Tremulant (1938).
    Pedaal (C-d'): Subbas 16', Bourdon 8 (transmissie), Gedekt 8 (transmissie).

  • Na de wijzigingen rond 1960:
    Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur III sterk, Trompet 8'.
    Manuaal II: Melofoon 8', Fluit Dolce 8', Roerfluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Terts 1 3/5', Basson Hobo 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Prestant 8 (transmissie), Gedekt 8 (transmissie).

Literatuur
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Kerkorgel. - In: Maandblad Het Orgel, 35e Jaargang No. 6, Maart 1938.
  • De Harp, maart 1938.
  • Berichten van Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 35e Jaargang No. 11, September 1938.
  • Orgelexcursie Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel : Zwolle 22 mei 1982. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 1982.
  • Het orgel van de Plantagekerk te Zwolle en enige bijzonderheden betreffende de bouw van deze kerk / H.C.J. Wullink. - In: Zwols Historisch Tijdschrift, jrg. 3, nr.1, 1986, blz.16-24.
  • Orgelbouwnieuws / Wilfred Folmer. - In: Het Orgel, jrg. 92 nr. 12, december 1996.
  • Orgel in Zwolse Plantagekerk nieuw en herboren / Peter Sneep. - In: De Orgelvriend, jrg. 41 nr. 5, mei 1999.
  • Orgel Zwolse Plantagekerk (2) / Peter Sneep. - In: De Orgelvriend, jrg. 41 nr. 6, juni 1999.
  • Koninklijke instrumenten rond de Peperbus / J. Erdtsieck, J.M. de Ruiter, M.P. Logtenberg. - Kampen : De IJsselacademie, 2001.
  • Jan Proper (1853-1922) : Orgelbouwer op het grensvlak van ambachtelijk en industrieel / R. Walsma. - Leeuwarden : R. Walsma, 2005.
  • Bekende en onbekende orgels langs de IJssel (Provincie Overijssel) / Maarten Seijbel. - Elburg : Stichting Nat. Historisch Orgelmuseum, 2009.
  • Het historische orgel in Nederland supplement / Peter van Dijk, Rogér van Dijk, Hans Fidom , Hans Steketee (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2010. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 15).
Opnamen
  • Martin van Heerde - Plantagekerk Zwolle. - JB-9804159091 (CD). - 1998.
  • Jan Zwanepol bespeelt het Griffoen-orgel in de Plantagekerk te Zwolle. - Mirasound 299229 (CD). - 1995.
Links http://www.hgunnink.nl/fplantk.htm
http://bert.webbink.eu/?page_id=847

Foto: Piet Bron. Datering: 2 July 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 2 July 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 2 July 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: R. Jut jr. Datering: 1957.
Foto: R. Jut jr.