Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Marcel Pelt. Datering: 29 July 2006.

Foto: Marcel Pelt

Zaandam, Nederland (Noord-Holland) - Doopsgezinde Vermaning 'Het Nieuwe Huys' (Friesch Doopsgezinde Kerk)
Gemeente: Zaanstad
Adres: Westzijde 80, 1506 EG, Zaandam
Website: http://www.dgzaandam.doopsgezind.nl/

Beschrijving nr.: 1001331.

Gebouwd door: Johannes Petrus Künckel (1784)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1784 Johannes Petrus Künckel  nieuwbouw
1890 Maarschalkerweerd & Zoon  restauratie en uitbreiding
1970 firma D.A. Flentrop  restauratie
1982 Flentrop Orgelbouw  restauratie

De Friesch Doopsgezinde Kerk in Zaandam is in 1687 gebouwd. Pas op 31 januari 1782 tekende men een contract voor de bouw van een pijporgel. Het werd door J.P. Künckel gebouwd. Na een keuring op 13 maart 1784 kon het een dag later officieel in gebruik worden genomen. Het orgel werd in 1890 door Maarschalkerweerd gerestaureerd. Hij plaatste onder andere nieuwe tongwerken. Deze restauratie werd afgerond met een concert op 13 augustus 1890 door de organist van de Westzijder- of Bullekerk, Jacob Hooft. Eind jaren zestig volgde een restauratie door Flentrop. Alle dubbelkoren werden hierbij weer spreken gemaakt. De restauratie werd uitgevoerd onder advies van ir. P. Kluyver. In 1982 werden twee nieuwe tongwerken geplaatst, die kopieën zijn van Künckeltongwerken. Jan Jongepier was adviseur.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal12
- Bovenwerk8
- Pedaalaangehangen
Totaal aantal stemmen20
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 435 Hz
TemperatuurWerckmeister III

Dispositie
Manuaal (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - discant dubbelkorig, Holpijp 8', Roerfluit 8', Octaaf 4' - discant dubbelkorig, Fluit 4', Quint 3', Superoctaaf 2' - discant dubbelkorig, Sifflet 1', Cornet V sterk (4') (discant), Mixtuur IV-V sterk (B/D), Trompet 8' (B/D) - 1982.
Bovenwerk (C-f'''): Holpijp 8', Quintadeen 8', Fiola d' Gamba 8', Prestant 4' - discant dubbelkorig, Fluit 4', Octaaf 2' - discant dubbelkorig, Nachthoorn 1', Dulciaan 8' (B/D) - 1982, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Klavierkoppel.
Speelhulpen: 2 Afsluiters.

VulstemSamenstelling
Cornet V sterk discant (Manuaal) c': 4' - 3' - 2' - 2' - 1 3/5'.
Overige dispositiegegevens
Knock (1788) Bovenwerk: Viola di Gamba 8', Quintadeen 8', Holpyp 8', Praestant 4', Fluit 4', Octaaf 2', Nagthoorn 1', Sexquialter II sterk (discant).
Onderwerk: Bourdon 16', Praestant 8', Rhoerfluit 8', Holpyp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint Praestant 3', Super Octaaf 2', Sifflet 1', Mixtuur III-IV sterk (gedeeld), Cornet V sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld).
Pedaal: aangehangen. 2 tremulanten, ventyl, 2 afsluitingen, calcanten klok. Gehalveerde manuaalkoppel.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Friesche Doopsgezinde Kerk te Zaandam is in 1783 door Künckel, uit Rotterdam, geleverd. Het werk heeft 20 sprekende stemmen, twee klavieren en aangehangen pedaal.
Organist de Heer Mes.
Hoofdmanuaal: Prestant 8' (dubbel in de disc.), Bourdon 16', Holpijp 8', Roerfluit 8', Octaaf 4' (dubbel in de disc.), Fluit 4', Quint 3', Superoctaaf 2' (dubbel in de disc.), Mixtuur 3, 4 st., Cornet 4 st., Fagot 16', Trompet 8'.
Bovenmanuaal: Prestant 4' (dubbel in de disc.), Holpijp 8', Quintadena 8', Viola di Gamba 8', Fluit 4', Octaaf 2' (dubbel in de disc.), Nachthoorn 1', Dulciaan 8'.
Aangehangen Pedaal.
Stomme Registers: Koppelingen, Afsluiting, Tremulant, Ventiel.
Verschillende disposities De dispositie bij oplevering:
Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2', Sexquialter III sterk, Cornet IV sterk (discant), Mixtuur IV-V sterk (gedeeld), Trompet 8', Vox Humana 8'.
Aangehangen pedaal.
Literatuur
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Het Künckelorgel in de Doopsgezinde Kerk te Zaandam / Jan van den Heuvel. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 11, november 1964.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 66 nr. 7/8, juli/augustus 1970.
  • Het orgel in de Friesch-Doopsgezinde Kerk te Zaandam (orgeldag) / A. Bijvank. - In: De Orgelvriend, jrg. 24 nr. 5, mei 1982.
  • De mini Orgelvriend : Zaterdag 5 juni 1982, orgeldag Zaandam. - Amersfoort: Willemsen, 1982.
  • Orgelbouwnieuws / Jan Jongepier [red.]. - In: Het Orgel, jrg. 81 nr. 3, maart 1985.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).
Opnamen
  • Drie eeuwen orgels in Doopsgezind Noord Holland / Marco bij de Vaate, Yu Nagayama, Dick Koomans. - CD. - 2011.
  • Het historische orgel in Nederland / Diverse organisten. - Hilversum : Evangelische Omroep, 1999. - Box met 12 CD's.

Foto: Marcel Pelt. Datering: 29 July 2006.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 29 July 2006.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Janco Schout. Datering: 15 May 2008.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 15 May 2008.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 15 May 2008.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 15 May 2008.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 15 May 2008.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 15 May 2008.
Foto: Janco Schout