Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Piet Bron. Datering: 3 November 2019.

Foto: Piet Bron

Wijk bij Duurstede, Nederland (Utrecht) - Grote of St. Janskerk
Gemeente: Wijk bij Duurstede
Adres: Markt, 3961 BC, Wijk bij Duurstede
Website: http://www.grotekerk-wijkbijduurstede.nl/
http://www.protestantsegemeentewijkbijduurstede.nl/

Beschrijving nr.: 1001316.

Gebouwd door: Pieter Jans de Swart (1565)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1565	Pieter Jans de Swart		nieuwbouw
1617	Albert Kiespenninck		uitbreiding
1679	Apollonius Bosch		uitbreiding
1717	Matthias Verhofstad		ombouw
1819	Johann Caspar Friederichs		ombouw
1979	Gebroeders Van Vulpen		reconstructie
1999	Elbertse & Van Vulpen Orgelmakers		diverse werkzaamheden
2018	Gebroeders Van Vulpen		diverse werkzaamheden

Het orgel in de oude kerk van Wijk bij Duurstede is omstreeks 1565 gebouwd. Mogelijk was de bouwer Pieter Jans de Swart. In de jaren 1615-1617 werd het orgel uitgebreid met een Borstwerk door Albert Kiespenninck. In 1679 werd het opnieuw vergroot door Apollonius Bosch. Matthias Verhoffstad herbouwde en restaureerde het instrument in 1717, terwijl het in 1819 werd herbouwd en vergroot door Johann Caspar Friedrichs. Deze laatste maakte van het Borstwerk een Rugwerk en maakte er een nieuwe orgelkas voor.
Een restauratie van de kerk begon in 1970. Besloten werd het orgel te reconstrueren in de staat van 1615. Het werk werd uitgevoerd door Van Vulpen. De restauratie werd uitgevoerd in de jaren 1977 tot 1979. Van Friedrichs positief werd een koororgel gemaakt. Het orgel heeft een temperatuur gekregen volgens Chaumont. In 1999 zijn door Van Vulpen correcties aan de intonatie uitgevoerd.
In 2018 werd het orgel door Van Vulpen opnieuw gestemd in middentoonstemming. Op 9 maart 2018 werd het orgel opnieuw ingewijd. Daarna werd het bespeeld door adviseur Wim Diepenhorst en kerkorganist Pim Schipper. Bij de restauratie is de Prestant 4' van het Borstwerk vervangen door een Quintfluit.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	10
- Borstwerk	6
- Pedaal	3
Totaal aantal stemmen	19
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	Ais' = 435 Hz
Temperatuur	Meantone
Winddruk	78 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Prestant 8' - 1565; dubbelkorig vanaf c°, Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Sesquialter II sterk (2 2/3') (vanaf cis') - ca. 1630, Cornet IV sterk (4') (vanaf cis') - 1717, Mixtuur II-IV sterk (1') (B/D) - 1565, Trompet 8' (B/D) - 1565, Tremulant.
Borstwerk (CDEFGA-c'''): Holpijp 8', Roerfluit 4', Quintfluit 2 2/3' - 2018, Octaaf 2' - 1979, Flageolet 1' - 1979, Regaal 8' - 1979, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16' - 1979, Prestant 8' - 1979, Trompet 8' - 1979.
Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur	C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. cis°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. cis': 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. cis'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. gis'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885)	Het Orgel in de Hervormde Kerk te Wijk bij Duurstede heeft 14 sprekende stemmen, twee klavieren en aangehangen pedaal. Het werk dateert uit het begin der 17e eeuw; de maker is niet meer bekend. Organist de Heer D.C. van Markestijn. Hoofdmanuaal: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Superoctaaf 2', Cornet 4 st., Mixtuur 4 st., Sexquialter 2 st., Trompet 8'. Rugwerk: Prestant 4', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Roerfluit 4'. Aangehangen Pedaal. Stomme Registers: Koppeling, Tremulant.
Verschillende disposities	The original stop list from 1615 was: Hoofdwerk: Praestant 8' (2 ranks from f°), Roerfluyt 8', Octaav 4', Fluyt 4', Quint 3', Superoctaav 2', Mixtuur II-IV sterk, Trompet 8'. Borstwerk: Holpijp 8', Praestant 4', Roerfluyt 4', Octaav 2', Flageolet 1', Sesquialtera II sterk (discant). Manual compass: F-a'', later expanded to C with a short octave. The stop list was from 1819 to 1979: Hoofdwerk: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur II-IV sterk, Sesquialter II sterk, Trompet 8'. Rugwerk: Holpijp 8', Viola 8' (discant), Prestant 4', Roerfluit 4'. Pedal pulldowns.

Overige dispositiegegevens

Van 't Kruijs (1885)

Het Orgel in de Hervormde Kerk te Wijk bij Duurstede heeft 14 sprekende stemmen, twee klavieren en aangehangen pedaal. Het werk dateert uit het begin der 17e eeuw; de maker is niet meer bekend.
Organist de Heer D.C. van Markestijn.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Superoctaaf 2', Cornet 4 st., Mixtuur 4 st., Sexquialter 2 st., Trompet 8'.
Rugwerk: Prestant 4', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Roerfluit 4'.
Aangehangen Pedaal.
Stomme Registers: Koppeling, Tremulant.

Verschillende disposities

The original stop list from 1615 was:
Hoofdwerk: Praestant 8' (2 ranks from f°), Roerfluyt 8', Octaav 4', Fluyt 4', Quint 3', Superoctaav 2', Mixtuur II-IV sterk, Trompet 8'.
Borstwerk: Holpijp 8', Praestant 4', Roerfluyt 4', Octaav 2', Flageolet 1', Sesquialtera II sterk (discant).
Manual compass: F-a'', later expanded to C with a short octave.

The stop list was from 1819 to 1979:
Hoofdwerk: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur II-IV sterk, Sesquialter II sterk, Trompet 8'.
Rugwerk: Holpijp 8', Viola 8' (discant), Prestant 4', Roerfluit 4'.
Pedal pulldowns.

Literatuur	Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I. Orgels in Nederland / mr. A. Bouman. - Amsterdam: Allert de Lange, 1943. - (Heemschutserie ; 34). Die Brabanter Orgel : Zur geschichte der Orgelkunst in Belgien und Holland im Zeitalter der Gotik und der Renaissance / dr. Maarten A. Vente. - Amsterdam : H.J. Paris, 1963. Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964. Het orgel in Nederland / M. Hoving. - Amsterdam: Allert de Lange, 1966. Het orgel in de Grote kerk te Wijk bij Duurstede / Wim van der Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 12 nr. 10, oktober 1970. Orgel ABC : Orgelfoto-album. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1976]. - Extra editie van "De Orgelvriend". Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979. Deum laudate chordis cymbalis tibiis tympanis et organis sonoris : Looft God met snarenspel, cimbalen, fluiten, tamboerijnen en welluidende instrumenten : Historie van de orgels in de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede / Cees Hoogendoorn. - [Wijk bij Duurstede] : [S.n.], [1979]. De orgelmaker Johan Caspar Friederichs / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 35, mei 1981. Een bijdrage tot de geschiedenis van het orgel van de St. Jan Baptist te Wijk bij Duurstede / A.H. Vlagsma. - In: Tussen Rijn en Lek, december 1989. Het 'Hollandse' orgel in de periode van 1670 tot 1730 : Een architectuurhistorische en organologische studie over de orgelbouw in Nederland, met name in de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht en Gelderland / A.H. Vlagsma. - Alphen aan den Rijn : Canaletto, 1992. De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997. Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1). Orgelbouwnieuws : Wijk bij Duurstede, Hervormde Kerk. - In: De Orgelkrant, jrg. 4 nr. 5, mei 1999. Looft God met snarenspel, cimbalen, fluiten, tamboerijnen en welluidende instrumenten : Historie van de orgels in de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede / Cees van Hoogendoorn. - Wijk bij Duurstede. Leven en werk van orgelmaker Kiespenning / Auka H. Vlagsma. - In: Het Orgel, jrg. 115, nr. 1, januari 2019. Het Kiespenning-orgel van de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede / Joost van Beek. - In: De Orgelvriend, jrg. 63 nr. 8, oktober 2021.
Opnamen	Vijf eeuwen Nederlandse orgelmuziek / Gerbern Budding. - LG Organ Classics 202009051-6 (6CD Box). - 2020. - Recorded in Wijk bij Duurstede, Utrecht, Gorinchem and Tielt. Christmas Carols : For unto us a child is born / Gerard de Wit. - Dutch Baroque Records (CD). - 2016. Music and water for all / Gerrit Christiaan de Gier m.m.v. Auke van der Merk, trompet. - DEV-GCG1031 (3-CD). - 2009. - Opgenomen in Wijk bij Duurstede, Zeist, Schalkwijk, Maarssen en IJsselstein. Theo Jellema en Jan Jongepier bespelen de orgels van de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede / Theo Jellema, Jan Jongepier. - Stichting Concerten Grote Kerk Wijk bij Duurstede 120793 (CD). Het historische orgel in Nederland / Diverse organisten. - Hilversum : Evangelische Omroep, 1999. - Box met 12 CD's.
Links	http://www.grotekerk-wijkbijduurstede.nl/index.php/kiespenning-orgel.html

YouTube ORGAN HUNTING in the Netherlands - Part one - Kiespenning 1617, Wijk bij Duurstede (2020)

Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Janco Schout	Foto: Janco Schout	Foto: Janco Schout	Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout	Foto: Janco Schout	Foto: Jaap Huttenga	Bron: Postcard