Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Martin de Pooter. Date: July 2017.

Photo: Martin de Pooter

Haarlem, Nederland (Noord-Holland) - Nieuwe Kerk
Municipal: Haarlem
Address: Nieuwe Kerksplein 36, 2011 ZT, Haarlem

Description nr.: 1000918.

Built by: Hendrikus Hermanus Hess (1791)
The organ contains older material: from 1523 by Jan van Covelens

YearBuilderOpusActivity
1791 Hendrikus Hermanus Hess  new organ
1862 Hermanus Knipscheer (I) 
1886 Gabry & Zoon 
1904 Gabry & Zoon 
1958 Gebroeders Van Vulpen  rebuild
1985 Gebroeders Van Vulpen  restoration
1994 Gebroeders Van Vulpen  restoration

Hess bouwde in 1791 een orgel voor de Nieuwe Kerk, waarbij hij verschillende onderdelen gebruikte uit het voormalige orgel dat in de zuider zijbeuk van de Grote of Sint Bavokerk hing. Dit orgel was gebouwd in 1523 door Jan van Covelen. Het werd in 1661 door Van Hagerbeer vergroot en verplaatst binnen de kerk. Op 30 oktober 1791 nam men het orgel in gebruik. Knipscheer wijzigde het orgel fundamenteel in 1862: hij plaatste het Borstwerk als Bovenwerk en stelde het pedaal op aan weerszijden van de orgelkas tegen de kerkmuur. Op het pedaal plaatste hij een Subbas 16'. De firma Gabry werkte in 1886 en 1904 aan het orgel. In 1904 breidden zij het pedaal uit met drie stemmen. Het orgel is in 1958 door de firma Van Vulpen ingrijpend verbouwd, hierbij geadviseerd door Lambert Erné namens de Hervormde Orgelcommissie. Het zou de eerste fase moeten zijn van een totale herbouw, maar dit plan is nooit voltooid. Slechts het nieuwe hoofdwerk werd voltooid. Het pedaal bleef ongemoeid en het bovenwerk werd gesloopt, terwijl een borstwerk gereserveerd was. Het grootste deel van het verwijderde pijpwerk is bij Van Vulpen bewaard gebleven. In 1985 heeft Van Vulpen het instrument opnieuw gerestaureerd en het concept van 1791 hersteld. Adviseur bij de restauratie was Klaas Bolt in samenwerking met Jan van Biezen. Op 3 oktober 1985 werd het opnieuw in gebruik genomen met een concert door Klaas Bolt. In 1994 plaatste Van Vulpen drie nieuwe pedaalregisters, in plaats van drie stemmen uit 1904.

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk12
- Bovenwerk6
- Pedaal4
Total number of stops22
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
Pitch1/2 toon beneden 440 Hz
TemperamentKirnberger-variatie naar ontwerp van Klaas Bolt
Wind pressure74 mm

Specification
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - oud/1791, Roerfluit 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4' - oud/1985, Quint 3', Octaaf 2', Gemshoorn 2' - oud/1985, Tertiaan 1 3/5', Mixtuur III-IV sterk - 1791/1985, Cornet V sterk (discant) - 1985, Trompet 8' - 1985.
Bovenwerk (C-f'''): Holpijp 8' - 1791 (discant) / 1985 (bas), Quintadeen 8' - 1724 (Van Giesen), Fluit 4' - 1791, Piccolo 2' - 1886, Flageolet 1' - 1985, Vox Humana 8' - 1985.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1862, Octaaf 8' - 1994, Octaaf 4' - 1994, Trompet 8' - 1994.
Couplers: Octaafkoppel Hoofdwerk.

Compound stopComposition
Mixtuur III-IV sterk C: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.
Other specifications
Different specifications
  • J.C. Friederichs noteerde in 1808 de volgende dispositie:
    Manuaal; Prestant 8' (Engels Tin), Bourdon 16', Holpijp 8', Octaav 4', Nagthoorn 4', Quint 3', Gemshoorn 2', Sup Octaav 2', Cornet 4 sterk, Mixtuur 3, 4 sterk, Carillion 2 sterk, Trompet 8'.
    Boove Clavier of Borstwerk: Holpijp 8', Fluijt 4', Echo Fluijt 2', Flageolet 1', Vox Humana 8', Tremulant, Ventiel.
    Pedaal: Prestant 8', Octaav 4', Trompet 8', Cinq 2'.
    Voorts heeft dit werk 4 Blaasbalgen, 1 Pedaal Coppeling, Een druk Copling gehalveert. Het Clavier loopt van C tot f'''.

  • De dispositie luidde in 1958:
    Manuaal: Quintadena 16' (1724/1958), Prestant 8' (front 1791), Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4' (1791), Octaaf 2', Gemshoorn 2' (1904), Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'.
    Pedaal: Subbas 16' (1862), Octaaf 8' (1904), Octaaf 4' (1904), Trompet 8' (1904).

Literature
  • Enige orgeldisposities van J.C. Friederichs / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 35, mei 1981.
  • Vocale en instrumentale muziek van Joachim Hess / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 39, augustus 1982.
  • In gebruikname van het gerestaureerde Van Covelen/Van Hagerbeer/Hess-orgel in de Nieuwe Kerk te Haarlem op 3 oktober 1985. - In: Orgeldienst, jrg. 12 nr. 4, augustus 1985.
  • Kroniek : 3 oktober 1985. - In: De Mixtuur, nr. 52, januari 1986.
  • Het orgel van de nieuwe kerk in Haarlem. - In: De Orgelvriend, jrg. 28 nr. 1, januari 1986.
  • Het orgel in de Nieuwe kerk te Haarlem / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 84 nr. 11, november 1988.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1790 - 1818 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 4).
  • Een korte beschrijving van drie orgels uit de Grote of Sint-Bavokerk te Haarlem / Willem Wijting. - Haarlem : Vereniging Vrienden van de Grote of Sint-Bavokerk te Haarlem, 2006.
Recordings
  • Organ favourites / Jos van der Kooy. - DMP-Records DVH140035 (CD). - 2004. - Opgenomen in de Bavokerk en de Nieuwe Kerk te Haarlem.
  • Het historische orgel in Nederland / Diverse organisten. - Hilversum : Evangelische Omroep, 1999. - Box met 12 CD's.
  • Orgellandschap Nederland : Een reis langs minder bekende Nederlandse orgels / Diverse organisten. - Lindenberg LBCD 51 (CD). - Live opnamen uit Leiden, Rotterdam, Haarlem, Utrecht, Amsterdam en 's-Hertogenbosch.
  • J.S. Bach : Die Kunst der Fuge / Håkan Wikman. - Finlandia Records 4509 98990 2 (CD). - 1995.
  • Klaas Bolt improviseert op vijf historische orgels in Nederland / Klaas Bolt. - Lindenberg LBCD 38 (CD). - Opgenomen in Haarlem (Grote Kerk en Nieuwe Kerk), Zandvoort, Krewerd en Groningen.

Photo: Martin de Pooter. Date: July 2017.
Photo: Martin de Pooter
Photo: Martin de Pooter. Date: July 2017.
Photo: Martin de Pooter
Photo: Martin de Pooter. Date: July 2017.
Photo: Martin de Pooter
Photo: Martin de Pooter. Date: July 2017.
Photo: Martin de Pooter
Photo: Marcel Pelt. Date: 5 August 2006.
Photo: Marcel Pelt
Source: Postcard.
Source: Postcard
Source: Postcard.
Source: Postcard
Photo: Martin de Pooter. Date: July 2017.
Photo: Martin de Pooter