Spring naar content
Ausführliche Beschreibung der vorgewählten Orgel
Bild: Janco Schout. Datering: 16 August 2005.

Bild: Janco Schout

Haarlem, Nederland (Noord-Holland) - Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Willibrordusorgel
Gemeinde: Haarlem
Adresse: Leidsevaart 146, 2014 HE, Haarlem
Website: https://www.koepelkathedraal.nl/
https://rkhaarlem.nl/

Beschreibung nr.: 1000911.

Gebaut von: Joseph Adema (1921)

JahrOrgelbauerOpusAktivität
1921 Joseph Adema  Neubau
1947 Adema-Schreurs Kerkorgelbouw 
1971 Adema-Schreurs Kerkorgelbouw  Übersetzung
1978 Adema-Schreurs Kerkorgelbouw  Änders der Disposition
1991 Adema-Schreurs Kerkorgelbouw  Vergrößerung

  • Joseph Adema begon in 1921 met de bouw van een orgel op het westkoor van de Willibrorduskerk buiten de Veste in Amsterdam, op de hoek van de Amsteldijk en de Ceintuurbaan. Het orgel moest uiteindelijk het grootste van Nederland worden, met 74 registers, vier klavieren en pedaal. De dispositie was ontworpen door de organisten Jos Verheyen en Willem van Kalmthout. Doordat er geen geld genoeg was kon het niet geheel worden voltooid, en werden er in fasen gedeelten afgebouwd. In 1923 werd het eerste stuk in gebruikgenomen met een bespeling door Jan Nieland, die zijn Marche Triomphale voor deze gelegenheid componeerde. Enkele tongwerken werden in 1924 geplaatst, en dankzij een gift kon in 1926 het front worden voltooid. Na de dood van Joseph Adema in 1943 plaatste Hubert Schreurs in 1946 de ontbrekende labiaalstemmen, en drie jaar later tien tongwerken, gemaakt door de Franse firma Masure. Het grote orgel was nu voltooid, op de Bombarde 32' na. Het vierde klavier zou middels een verbinding het koororgel kunnen gaan bespelen. Deze koppeling is echter nooit tot stand gebracht.
  • Het koororgel uit de kerk is in 1970 overgeplaatst naar de kerk van Sint Jan de Doper in Amsterdam, en later naar de Sint Jansbasiliek in Laren. In 1966 viel het besluit dat de kerk zou worden gesloten en afgebroken. De Stichting Willibrordusorgel werd opgericht, met als doel een passende locatie voor het grote instrument te vinden, en te zorgen dat het niet gewijzigd zou worden. Het leek eerst niet te lukken een bestemming voor het orgel te vinden. Onderhandelingen met de Sint Bonifaciuskerk in Amsterdam in 1968/1969 liepen op niets uit. Wim Eppinga wilde het orgel in delen verkopen.
  • De kathedrale basiliek van Sint Bavo in Haarlem, een schepping van Jos Cuypers, had de ruimte voor een groot orgel op het achterkoor. Er was echter nooit een orgel op die plek geplaatst, zodat in 1970 besloten werd het instrument daar opnieuw op te bouwen. Op 21 maart 1971 werd in de Bavokathedraal het grote orgel in gebruik genomen met een bespeling door Thijs Kramer, die reeds sinds 1959 organist van het orgel was. Het front werd aangepast, en de tractuur werd vervangen door een electrische. Het vierde manuaal had nog altijd geen functie. De firma Adema-Schreurs maakte in 1978 een kroonpositief met 11 stemmen. In 1991 werd een Contrafagot 32' aan het pedaal toegevoegd. Het pijpwerk hiervan stamt uit 1926 en deed eerder (tot 1960) dienst als Bazuin 32' in het orgel van de Sint Janskerk in Gouda.Hiermee was het orgel gekomen tot de dispositie en omvang zoals bij het ontwerp in 1921 oorspronkelijk gedacht. Op 25 mei 1991 nam men het instrument weer in gebruik.
  • Het orgel kreeg op 1 april 1995 een Setzerinstallatie voor de registraties. In totaal konden 99 kanalen met elk 999 combinaties worden gebruikt. In 1999 zijn een groot deel van de tractuur en de speeltafel vernieuwd.

Kurze Übersicht der Orte, an denen die Orgel gestanden hat
1921AmsterdamSint Willibrorduskerk buiten de Veste
1971HaarlemBavokathedraal

Technische Daten
Anzahl Register pro Manual
- Hoofdmanuaal18
- Positief Expressief17
- Récit Expressief17
- Rugpositief14
- Pedaal15
Gesamtzahl der Stimmen76
TastentrakturElectropneumatic
RegistertrakturElectropneumatic
Windlade(n)Cone chests
Tonhöhea' = 440 Hz
TemperaturEqual temperament

Disposition
Hoofdmanuaal (C-c''''): Violon 32' (discant), Principaal 16', Bourdon 16', Praestant 8', Portunaal 8', Fluit Harmoniek 8', Holpijp 8', Quint 5 1/3', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Doublet 2', Mixtuur IV-V sterk, Cymbale IV sterk, Cornet III-IV sterk, Ripiëno II sterk, Fagot 16', Trompet 8', Klaroen 4'.
Positief Expressief (C-c''''): Viola Major 16', Principaal 8', Viola 8', Vox Coelesta 8', Baerpijp 8', Roerfluit 8', Viola 4', Fluit Douce 4', Quintviola 2 2/3', Viola 2', Mixtuur III-IV sterk, Cymbale III sterk, Sexquialter II-III sterk, Engelse Hoorn 16', Trompet 8', Kromhoorn 8', Schalmey 4', Tremulant.
Récit Expressief (C-c''''): Quintadeen 16', Viola di Gamba 8', Quintadeen 8', Fluit Harmoniek 8', Nachthoorn 8', Unda Maris 8', Salicet 4', Fluit Harmoniek 4', Nasard 2 2/3', Octavin 2', Terts 1 3/5', Larigot 1 1/3', Flageolet 1', Trompet Harmoniek 8', Fagot Hobo 8', Clarinet 8', Vox Humana 8', Tremulant.
Kroonpositief (C-c''''): Praestant 8', Holpijp 8', Salicionaal 8', Fluit Harmoniek 8' - transmissie G.O., Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur IV sterk, Cornet III sterk - Tranmissie G.O., Baryton 16', Trompet 8', Klaroen 4'.
Pedaal (C-g'): Majorbas 32', Open Bas 16', Contrabas 16', Subbas 16', Quint 10 2/3', Open Bas 8', Cello 8', Gedekt 8', Open Fluit 4', Octaaf 2', Ruispijp II-III sterk, Contre-Fagot 32' - 1926, Fagot 16', Bazuin 16', Trompet 8', Klaroen 4'.
Koppeln: Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Positief Expressief, Pedaal - Récit Expressief, Pedaal - Kroonpositief, Hoofdwerk - Positief Expressief, Hoofdwerk - Récit Expressief, Hoofdwerk - Kroonpositief, Kroonpositief - Positief Expressief, Kroonpositief - Récit Expressief, Positief Expressief - Récit Expressief.
Nebenregister und Spielhilfen: Combinatieregisters per manuaal, Combinatietreden.

Übrige dispositiondaten
Mehrere dispositionen
  • De dispositie zoals deze in 1921/1923 was ontworpen is als volgt:
    Hoofdmanuaal: Prestant 16', Bourdon 16', Prestant 8', Portunaal 8', Violon 8', Fluit Harmoniek 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur IV-VII sterk, Cornet III-V sterk, Ripieno II sterk, Baryton 16', Fagot 16', Trompet 8', Klaroen 4'.
    Positief (in zwelkast): Viool 16', Prestant 8', Viool 8', Slicionaal 8', Vox Coelestis 8', Roerfluit 8', Bourdon 8', Viool 4', Fluit 4', Quintviool 2 2/3', Viool 2', Sifflet 1', Mixtuur III-VI sterk, Engelse Hoorn 16', Trompet Harmoniek 8', Clarinet 8', Klaroen 4', Tremulant.
    Reciet (in zwelkast): Bourdon 16', Vioolprestant 8', Viola di Gamba 8', Unda Maris 8', Fluit Harmoniek 8', Nachthoorn 8', Quintadeen 8', Fluit Harmoniek 4', Violine 4', Quint Harmoniek 2 2/3', Piccolo Harmoniek 2', Terts Harmoniek 1 3/5', Trompet Harmoniek 8', Fagot Hobo 8', Kromhoorn 8', Vox Humana 8', Tremulant.
    Koororgel: Prestant 16', Prestant 8', Salicionaal 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Viola 8', Vox Coelestis 8', Bourdon 8', Roerfluit 4', Trompet Harmoniek 8'.
    Pedaal: Subbas 32', Openbas 16', Contrebas 16', Subbas 16', Quintbas 10 2/3', Openbas 8', Gedekt 8', Cello 8', Openfluit 4', Mixtuur II-III sterk, Bombarde 32', Bazuin 16', Trombone 8', Clairon 4'.
    4 pedaalkoppels; manuaalkoppels I-II, I-III, I-IV, II-III, II-IV, III-IV; superoctaafkoppels I, III, IV; suboctaafkoppels I, II, IV. Combinatieregisters per manuaal, pedaal.

  • De dispositie vlak voor de afbraak van de Willibrorduskerk was:
    Hoofdmanuaal: Principaal 16', Bourdon 16', Praestant 8', Holpijp 8', Fluit Harmoniek 8', Portunaal 8', Gedekte Quint 5 1/3', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Doublet 2', Cornet III-IV-V sterk, Mixtuur IV-V sterk, Ripieno II sterk, Cymbale IV sterk, Fagot 16', Trompet 8', Klaroen 4'.
    Positief (in zwelkast): Viola Major 16', Principaal 8', Roerfluit 8', Baerpijp 8', Viola 8', Vox Coelestis 8', Fluit Douce 4', Viola 4', Quintviola 2 2/3', Viola 2', Sesquialter II-III sterk, Mixtuur III-IV sterk, Cymbale III sterk, Engelse Hoorn 16', Trompet 8', Kromhoorn 8', Schalmey 4', Tremulant.
    Reciet (in zwelkast): Quintadeen 16', Fluit Harmoniek 8', Nachthoorn 8', Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Salicet 4', Fluit Harmoniek 4', Nasard 2 2/3', Octavin 2', Terts 1 3/5', Larigot 1 1/3', Flageolet 1', Trompet Harmoniek 8', Fagot Hobo 8', Clarinet 8', Vox Humana 8', Tremulant.
    Pedaal: Majorbas 32', Openbas 16', Subbas 16', Contrebas 16', Quint 10 2/3', Openbas 8', Gedekt 8', Cello 8', Openfluit 4', Octaaf 2', Ruispijp II-III sterk, Bazuin 16', Trompet 8', Klaroen 4'.
    Koppelingen: Pedaal - Hoofdmanuaal, Pedaal - Positief, Pedaal - Reciet, Hoofdmanuaal - Positief, Hoofdmanuaal - Reciet, Positief - Reciet. Combinatieregisters per manuaal, pedaal.

Literatur
  • Het orgel in de St. Willibrord buiten de Veste te Amsterdam / Hans Straatman. - In: St. Gregorius-blad, 67e jaargang no. 10-11, october-november 1946.
  • Orgels in Katholiek Amsterdam : IV. De Sint-Willibrordus Buiten de Veste / Piet Visser. - In: De Schalmei, 4e Jaargang Nr. 3, Mei 1949.
  • Honderd jaar Adema-orgels / Piet Visser. - Amsterdam : fa. Joseph Adema - Hubert Schreurs Kerkorgelbouw, 1954. - Uitgegeven t.g.v. het honderdjarig bestaan van de firma.
  • Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964.
  • Kostbaar instrument : Slopersbedrijf doet bod op orgel Willibrordus : Vituskerk blijft onder vraagprijs. - In: De Volkskrant, maandag 18 september 1967.
  • Toekomst zeer onzeker voor Amsterdams grootste orgel : Na sloop van Willibrorduskerk. - Krantenartikel, 21 september 1967.
  • Amsterdams grootste orgel met ondergang bedreigd. - In: Algemeen Handelsblad, dinsdag 26 september 1967.
  • Amsterdams grootste orgel in gevaar : Nu Willibrorduskerk afgebroken wordt. - Krantenartikel, oktober 1967.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 63 nr. 10, oktober 1967.
  • Orgel te koop / R. Kalkhoven. - In: Katholieke Illustratie, november 1967.
  • Her en der gelezen / Rien Buyk. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 5, mei 1968.
  • Orgelbouwnieuws : Amsterdam. - In: Het Orgel, jrg. 65 nr. 2, februari 1969.
  • Als de nood het hoogst is.... / Chr. H. van Homeijer. - In: De Orgelvriend, jrg. 11 nr. 2, februari 1969.
  • Het grote Sint Willibrodusorgel gered / Chr.H. van Homeijer. - In: De Orgelvriend, jrg. 11 nr. 8, augustus 1969.
  • Het St. Willibrordusorgel gered. - In: Het Orgelblad, jrg. 12 nr. 7/8, juli/augustus 1969.
  • Het Sint-Willibrordusorgel gered / Piet Visser. - In: De Praestant, jrg. 18 nr. 3, augustus 1969.
  • Beroemd Adema-orgel net op tijd gered uit Willibrorduskerk. - In: Het Vrije Volk, 1 september 1970.
  • Perscommunique. - In: De Orgelvriend, jrg. 12 nr. 11, november 1970.
  • Een Orgel voor de Haarlemse Kathedraal / Piet Visser. - In: De Praestant, jrg. 19 nr. 4, november 1970.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 67 nr. 4, april 1971.
  • Korte berichten. - In: Organist & Eredienst, jrg. 37 nr. 5, mei 1971.
  • Nederlandse Orgelpracht: Het grootste Haarlemse orgel / Wim van der Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 13 nr. 8, augustus 1971.
  • Een Orgel verhuist van Amsterdam naar Haarlem / Piet Visser. - In: De Praestant, jrg. 20, nr. 4, october 1971.
  • Orgel Sint Willibrordus, Amsterdam naar St. Bavo te Haarlem. - In: Het Orgelblad, jrg. 15 nr. 3, maart 1972.
  • 'Sint Willibrordusorgel' in St. Bavo te Haarlem / Koos Schipper. - In: Het Orgelblad, jrg. 15 nr. 3, maart 1972.
  • Hubert Schreurs vijftig jaar orgelbouwer 1974 / P. Visser. - Amsterdam : Adema's Kerkorgelbouw van 1854, 1974.
  • Berichten : Afbouw Willibrordusorgel Haarlem / Thijs Kramer. - In: Het Orgel, jrg. 73 nr. 4, april 1977.
  • Het Willibrordus orgel in de Kathedrale Basiliek St.Bavo-Haarlem / Piet Beun. - In: De Orgelvriend, jrg. 21 nr. 4, april 1979.
  • Laat zich 't orgel overal... : Het koninklijk instrument en zijn bespelers / Rik Valkenburg. - Dordrecht : J.P. van den Tol, 1980.
  • Groot excursienieuws : Haarlem 7 november 1981 / A. Bijvank. - In: De Orgelvriend, jrg. 23 nr. 11, november 1981.
  • Het Willibrordorgel in de Kathedraal : Waarin opgenomen de derde druk van 'Gevecht van een orgel'. - Amsterdam: Stichting Sint Willibrordusorgel, 1986.
  • Orgelcultuur op de scheidslijn van kerk en staat : het orgel in de 17de en de 20ste eeuw: Congresboek / NOV. - Amsterdam: Nederlandse Organisten Vereniging, 1990.
  • 'Willibrordorgel' in Haarlems kathedraal voltooid. - In: De Orgelvriend, jrg. 33 nr. 7/8, juli/augustus 1991.
  • Kroniek : 25 mei 1991. - In: De Mixtuur, nr. 76, januari 1994.
  • Willibrord-orgel jubileert: 25 jaar in Haarlem. - In: Het Orgel, jrg. 92 nr. 3, maart 1996.
  • 75 jaar 'Willibrordus-orgel' : Het Adema/Schreurs-orgel in de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem 1923 - 1998 / Bernard Bartelink. - In: De Orgelvriend, jrg. 40 nr. 6, juni 1998.
  • Jubilemus Salvatori : 75 jaar Willibrordusorgel / Bernard Bartelink, Thijs Kramer, Ted Stijnman. - Haarlem: Stichting Willibrordusorgel Haarlem, 1998.
  • Enige kathedralen & basilieken en hun orgels / Henk Roosenberg, Arjen Looyenga, Ton van Eck. - Haarlem : Stichting Kathedrale Basiliek St. Bavo, 2003.
  • 'Willibrordus-orgel' Basiliek Haarlem gerestaureerd. - In: De Orgelkrant, jrg. 10 nr. 4, april 2005.
Aufnahmen
  • De goddelijke routine : Gonny van der Maten speelt composities van Louis Andriessen, Hendrik Andriessen, Albert de Klerk, Olivier Messiaen, Jean-Yves Daniel-Lesur / Gonny van der Maten. - GM171559 (CD). - 2017. - Opgenomen in de Sint Josephkerk en de Sint Bavokathedraal.
  • Adema-orgel Kathedrale Basiliek Sint-Bavo Haarlem / Kees Doornhein. - SEZ (CD). - 2017.
  • Composities van Bernard Bartelink 24-11-1924 live opgenomen tijdens concerten in de Kathedrale Basiliek Sint Bavo Haarlem / Diverse organisten en koren. - Haarlem : Sint Bavokathedraal, 2009 (2CD).
  • Marcel Dupré : Mariavespers-Les Vêpres de la Ste. Vierge, opus 18 / Jean-Pierre Steijvers m.m.v. Schola Cantorum van het Waard Instituut. - Eigen uitgave van de Schola Cantorum (CD). - 2008.
  • Messiaen : Organ works complete / Willem Tanke. - Brillant Classics (box met 8 CD's). - 2008. - Nieuwe editie van de CD-box uit 1988.
  • Symphonic organ improvisations / Martin Zonnenberg. - JQZ 98039 (CD). - 2007.
  • Thijs Kramer - orgel / Thijs Kramer. - De Muziekerije Hilversum - Fioretto (CD). - 2003. - Heruitgave van oude opnamen uit de Sint Willibrorduskerk te Amsterdam en de Sint Petruskerk te Leiden.
  • 75 jaar Willibrordusorgel : Klanken van toen en nu / Thijs Kramer, Bernard Bartelink m.m.v. Martha Zandvliet, alt. - Uitgave van de Stichting Willibrordus Orgel (CD). - 1998. - Opnamen uit Amsterdam en Haarlem.
  • Olivier Messiaen - Complete organ works / Willem Tanke. - LBCD 77/84 (box met 8 CD's). - 1998.
  • The majestic organ. - Superclub Classics. - SP 45010 (CD). - Opnamen uit 1996.
  • Joseph-Ermend Bonnal : l'Oeuvre pour Orgue / Jean-Pierre Lecaudey. - Pavane Records ADW 7357 (CD). - 1995.
  • Organ Symphony 'Media Vita' : Cor Kint - Fantasia on 'Ein feste Burg' op. 24 - Fugue on B.A.C.H. / Thijs Kramer. - Koch Schwann 3-1276-2 (CD). - 1994.
  • Symphonische orgelwerken van Reger en Franck : Jaap Zwart jr. bespeelt het St. Willibrordusorgel van de kathedrale Basiliek St. Bavo Haarlem. - Cantilena BM 1017-2 (CD). - 1994.
  • Duruflé - Vierne / Jan Harryvan. - STH Quality Classics 19194 (CD). - 1994.
  • Charles de Wolff speelt Rheinberger, Reube en Reger in de Kathedrale Basiliek Sint Bavo te Haarlem. - JQZ QCD 3089-2 (CD). - 1994.
  • East European organ works / Bernard Bartelink. - Intersound 1012 (CD). - 1993.
  • St. Bavo Kathedraal Haarlem / Bernard Bartelink, Thijs Kramer. - Fidelio Prestant 6603 (CD). - 1990. - (Nederlandse orgelpracht).
  • Maurice Duruflé (1902-1986) : l'Oeuvre pour Orgue/The organ works / Piet van der Steen. - Marcato MCD 088901 (CD). - 1989. - Opgenomen in 1982.
  • De drie orgels in de kathedrale basiliek van St. Bavo te Haarlem / Bernard Bartelink. - CBS Globe Records GLO CX 15007 (LP). - 1982.
  • Bernard Bartelink op het Adema-orgel in de kathedrale Basiliek van Sint Bavo in Haarlem : Louis Vierne - Max Reger / Bernard Bartelink. - KRO Klassiek Eurosound 313.22 (LP). - 1980.
  • Cantilena - Rheinberger : Suite Gothique - Boëllmann e.a. / Thijs Kramer. - Cantilena AG 2207 (LP).
  • Adema-orgel St. Bavo Haarlem / Bernard Bartelink. - Eurosound 313-15 (LP). - 1978. - (KRO klassiek).
  • Het Willibrordorgel in de kathedraal / Bernard Bartelink, Thijs Kramer. - Cantilena AG 2475 (LP). - 1978.
  • Charles Marie Widor - 8ème Symponie pour Orgue op. 42 / Thijs Kramer. - Cantilena MC 4911 (LP). - 1972.
  • Thijs Kramer bespeelt het Adema-orgel van de Sint Willibrorduskerk buiten de Veste te Amsterdam. - Obelisk STLP 671100 (LP). - 1967.
Weblinks https://www.koepelkathedraal.nl/wat-is-er-te-zien/orgels/
https://willibrordusorgel.nl/willibrordusorgel/
http://www.adema-kerkorgelbouw.nl/orgels/hs/page111/haarlem_bavo.html
http://home.kpn.nl/~htrommel/haarlemorgel/kb_willibrordorgel.html
YouTube Stravinsky, Vierne, Leguay / Olivier Latry & Shin-Young Lee (live concert - HD)


Bild: Janco Schout. Datering: 16 August 2005.
Bild: Janco Schout
Bild: Janco Schout. Datering: 16 August 2005.
Bild: Janco Schout
Bild: Janco Schout. Datering: 16 August 2005.
Bild: Janco Schout
Bild: Janco Schout. Datering: 16 August 2005.
Bild: Janco Schout
Bild: Janco Schout. Datering: 16 August 2005.
Bild: Janco Schout
Bild: Evert-Jan van der Leij. Datering: 16 October 2019.
Bild: Evert-Jan van der Leij
Bild: Evert-Jan van der Leij. Datering: 16 October 2019.
Bild: Evert-Jan van der Leij
Bild: Evert-Jan van der Leij. Datering: 16 October 2019.
Bild: Evert-Jan van der Leij
Bild: Marcel Pelt.
Bild: Marcel Pelt
Quelle: Postcard.
Quelle: Postcard
Quelle: Brochure.
Quelle: Brochure
Situatie in Amsterdam. Quelle: Het Orgelblad.
Quelle: Het Orgelblad
Situatie in Amsterdam.