Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: © Dennis Wubs. Date: 18 July 2009.

Photo: © Dennis Wubs

Groningen, Nederland (Groningen) - Pelster- of Heilige Geest Gasthuiskerk
Municipal: Groningen
Address: Pelsterstraat 43, 9711 KJ, Groningen
Website: http://www.protestantsegemeentegroningen.nl/

Description nr.: 1000908.
Groningen Orgelland number: 296.

Built by: Anthonie Verbeeck (1627)

YearBuilderOpusActivity
1627 Anthonie Verbeeck  new organ
1693 Arp Schnitger  rebuild
1727 Matthias Amoor  maintenance/reparations
1735 Albertus Anthonie Hinsz  maintenance/reparations
1774 Albertus Anthonie Hinsz  enlargement
1803 Heinrich Hermann Freytag  maintenance/reparations
1820 Hermann Eberhard Freytag  maintenance/reparations
1853 Petrus van Oeckelen  maintenance/reparations
1875 firma Van Oeckelen & Zn.  modify stoplist
1900 L. van Dam & Zonen  maintenance/reparations
1915 firma Van Oeckelen & Zn.  maintenance/reparations
1916 Jan Doornbos  maintenance/reparations
1931 Klaas Doornbos  modify stoplist
1993 Bakker & Timmenga  restoration

De bouwer van het oorspronkelijke instrument uit 1627 is niet bekend, maar vermoedelijk was het Anthony Verbeeck. In 1692/1693 is het orgel uitgebreid met een nieuw rugpositief door Arp Schnitger. Ook de rest van het binnenwerk werd grotendeels vernieuwd. Schnitger maakte in 1712 nieuwe windladen, en hief het kort octaaf op. In 1773 voerde Hinsz een uitbreiding uit. Het front werd aangepast. Het orgel werd tevens verplaatst van het midden van de kerk naar de westmuur. Hinsz had het al sinds 1735 in onderhoud. In de negentiende en twintigste eeuw werden wel reparaties uitgevoerd, o.a. door Schnitger jr., Freytag, Van Oeckelen en Doornbos. Maar er werd niet veel gewijzigd. Wel heeft Van Oeckelen nieuwe frontpijpen geplaatst. Ook verving hij de vulstemmen van het hoofdwerk door romantische stemmen. In het begin van de twintigste eeuw dreigde het orgel gesloopt te worden, maar dat is door organist Carel Opten tegengehouden. In 1931 verving Doornbos de Octaaf 2' door een Voix Celeste 8', en de Dulciaan door een Clarinet. In 1993 is het instrument door Bakker & Timmenga gerestaureerd, waarbij de dispositie van 1774 is hersteld. De Salicionaal van Van Oeckelen werd vervangen door een Mixtuur. Ook de vulstemmen van het Rugwerk werden gereconstueerd. Adviseurs bij de werkzaamheden waren Aart van Beek en Onno Wiersma.

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk12
- Rugwerk7
- Pedaalaangehangen
Total number of stops19
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
Pitcha' = 466 Hz
TemperamentGemodificeerde middentoonstemming met 6 reine en 6 getempereerde quinten.
Wind pressure70 mm

Specification
Hoofdwerk (C-c'''): Quintadeen 16' (B/D) - 1693, Praestant 8' - 1693, front Van Oeckelen, Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Superoctaaf 2', Fluit 2', Cornet III sterk (discant) - 1773, Mixtuur IV sterk (B/D) - 1993, Fagot 16' (B/D) - 1773, Trompet 8' - 1993.
Rugwerk (C-c'''): Gedakt 8', Praestant 4' - 1693, front Van Oeckelen, Fluit 4' - 1627, Quintfluit 2 2/3' - 1773, Octaaf 2' - 1993, Sesquialter II-III sterk - 1993, Scherp III sterk - 1993, Dulciaan 8' - 1993, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Couplers: Schuifkoppel manualen.
Accessories: Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Rugwerk, Windlosser, Calcant.

Compound stopComposition
Cornet III sterk discant (Hoofdwerk) c': 4' - 2 2/3' - 2'.
Mixtuur IV sterk gedeeld (Hoofdwerk) C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. f°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. f'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Sesquialter II-III sterk (Rugwerk) C: 2/3' - 2/5'. c°: 1 1/3' - 4/5'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Scherp III sterk (Rugwerk) C: 1/2' - 1/3' - 1/4'. c°: 2/3' - 1/2' - 1/4'. f°: 1' - 2/3' - 1/2'. c': 1 1/3' - 1' - 2/3'. f': 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Other specifications
Knock (1788) Manuaal: Quintadeen 16', Praestant 8', Holpyp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2', Mixtuur IV sterk (gedeeld), Cornet III sterk, Fagot 16', Trompet 8' en Tremulant.
Rugwerk: Gedakt 8', Praestant 4', Fluit 4', Gedakte Quint 3', Octaaf 2', Scherp III sterk, Sexquialter II-III sterk en Dulciaan 8'.
Pedaal: aangehangen. Verder twee afsluiters.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Pelstergasthuiskerk te Groningen heeft twee klavieren, aangehangen pedaal en 20 sprekende stemmen. De naam van den orgelmaker is niet bewaard gebleven, het werk dateert van 1774 en is in 1852 verbeterd door Van Oeckelen.
Organiist de Heer R.W. Keizer.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2', Mixtuur 4, 5 st., Cornet, Fagot 16', Trompet 8'.
Rugwerk: Prestant 4', Holpijp 8', Holfluit 8', Viola di Gamba 8', Fluit 4', Octaaf 2', Fluit 2', Dulciaan 8'.
Aangehangen Pedaal.
Stomme Registers: 2 Afsluitingen, Windlosser, Calcantenklok.
De Koppeling geschiedt door achteruitschuiving van het Bovenklavier (Rugwerk).
Literature
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de Provincie Friesland, Groningen en Elders aangetroffen worden / Nicolaas Arnoldi Knock. - Nieuwe uitgave. - Sneek: Boeijenga, 1968. - Herdruk van het boekje uit 1788.
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Bijdragen tot de geschiedenis van het orgelmaken (IV) : Bijeengebracht door S. Meijer, organist te Groningen / C.H. Edskes. - In: Het Orgel, jrg. 54 nr. 5, mei 1958.
  • Bij de foto's. - In: Het Orgel, jrg. 55 nr. 3, maart 1959.
  • Bij de foto's / J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 62 nr. 10, oktober 1966.
  • De nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1648-1719) : Met inleiding en commentaar van C.H. Edskes / bijeengebracht door S. Meijer, organist te Groningen. - Sneek: Boeijenga, 1968. - (Bijdragen tot de geschiedenis van het orgelmaken).
  • Arp Schnitger (1648-1719) en zijn werk in het Groningerland / H.A. Edskes, Renske Koning, H.F.W. Kruize . - Groningen : Stichting Groningen Orgelland, 1969.
  • Korte orgelbouw-berichten / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 72 nr. 10, oktober 1976.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 22, november 1979.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982.
  • Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
  • Het orgel in de Pelstergasthuiskerk te Groningen : (De geschiedenis van het Heiligen Geest- of Pelstergasthuis en het orgel in e Kerk) / Aart van Beek. - Groningen: Stichting Groninger Orgelland, 1992. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 14).
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel IV Stad Groningen/Gorecht / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1997. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 20).
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels / Jan de Bloeme. - Alphen aan den Rijn: Canaletto / Repro-Holland, 1997.
  • De orgels van de Martinikerk, de Nieuwe Kerk en het Pelstergasthuis te Groningen / Rogér van Dijk. - In: De Orgelkrant, jrg. 6, nr. 6, juni 2001.
  • Arp Schnitger en zijn werk : Fotoboek met de bewaard gebleven orgels en orgelfronten van Arp Schnitger / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2009.
Recordings
  • Pronkjuwelen in Stad en Ommeland : Het historische orgelbezit van de provincie Groningen / Sietze de Vries. - JSB Records (box met 5 CD's, DVD en boek). - 2009.
  • Het orgel van de Pelstergasthuiskerk, Groningen / Peter Westerbrink. - Syncoop 5751 CD 126 (CD). - 1991.
Links https://www.arpschnitger.nl/shamb01.html
https://orgel.edskes.net/kerk_groningen_pelstergasthuiskerk.htm

Photo: © Dennis Wubs. Date: 18 July 2009.
Photo: © Dennis Wubs
Source: Postcard.
Source: Postcard
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 14 May 2011.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 14 May 2011.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 14 May 2011.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Henri Rengers. Date: 20 October 2012.
Photo: Henri Rengers
Photo: Henri Rengers. Date: 20 October 2012.
Photo: Henri Rengers
Photo: Henri Rengers. Date: 20 October 2012.
Photo: Henri Rengers
Photo: © Dennis Wubs. Date: 18 July 2009.
Photo: © Dennis Wubs
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 11 August 2010.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 11 August 2010.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 11 August 2010.
Photo: Tjalling Roosjen