Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.

Foto: Tjalling Roosjen

Bolsward, Nederland (Fryslân) - Martinikerk
Gemeente: Súdwest-Fryslân
Adres: Groot Kerkhof 26, 8701 HG, Bolsward
Website: https://www.martinikerkbolsward.nl/

Beschrijving nr.: 1000749.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: FL0017, B0003 (Oude nummering).

Gebouwd door: Albertus Anthonie Hinsz (1781)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1781 Albertus Anthonie Hinsz  nieuwbouw
1805 Heinrich Hermann Freytag  wijzigen dispositie
1861 L. van Dam & Zonen  ombouw
1955 firma D.A. Flentrop  restauratie
1976 firma Jos H. Vermeulen  restauratie
2003 Verschueren Orgelbouw  restauratie
2016 Flentrop Orgelbouw  restauratie

  • Burgemeester Franciscus Elgersma en zijn neef Nicolaas schonken een nieuw orgel aan de Martinikerk te Bolsward. In 1777 werd het oude orgel verkocht aan de hoogst biedende. Hinsz kreeg de opdracht het nieuwe orgel te maken. Op 9 mei 1780 werd de eerste pijp geplaatst door een achternichtje van de burgemeester. Op 28 juni 1781 werd het instrument in gebruik genomen. Het orgel had twee klavieren en vrij pedaal. Hinsz liet het onderhoud uitvoeren door Franz Caspar Schnitger.
  • Na de dood van Schnitger ging het over naar H.H. Freytag. Deze verving in 1805 de Vox Humana 8' door een Fagot 8'. Albertus van Gruisen onderhield het van 1817 tot 1840. Daarna was de beurt aan de firma Van Dam. In 1860/1861 voerden deze een grote verbouwing uit: een nieuwe klaviatuur werd gemaakt, met drie manualen. In de kas plaatsten zij een Bovenwerk met acht stemmen. Het herstelde en vergrote orgel werd op 18 augustus 1861 in gebruik genomen.
  • De firma Ypma kreeg het orgel ook in onderhoud, en ook zij voerden enkele kleine dispositiewijzigingen door. Bakker & Timmenga plaatsten in 1918 het Bovenwerk in een zwelkast, en maakten een pneumatische lade voor een Vox Céleste 8'.
  • In 1955 is het orgel door Flentrop volledig gerestaureerd. Alle wijzigingen van na 1861 zijn ongedaan gemaakt, en ook de bewaard gebleven Vox Humana van het Hoofdwerk is herplaatst. Tot slot werd de Salicet 4' van het Bovenwerk omgeïntoneerd naar een Prestant 4'. Het Van Dam-bovenwerk bleef bij deze restauratie buiten beschouwing, maar is in 1976 door Vermeulen Alkmaar gerestaureerd onder advies van Willem Hülsmann.
  • Het orgel is in 2003 gereviseerd. Bij deze gelegenheid werd een tremulant op het Rugwerk geplaatst. Op 24 juni 2003 is het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Aart Berfwerff en Kees Nottrot.
  • In 2016 voerde de firma Flentrop nieuwe restauratiewerkzaamheden uit. Het pedaalklavier uit 1955 is hierbij vervangen door een historisch pedaalklavier uit de achttiende eeuw, dat in bezit was van Ton Koopman. Koopman schonk het aan de kerk. Op 22 oktober wordt het orgel weer in gebruik genomen tijdens een feestelijke dag met verschillende organisten. Hierna volgen nog concert op 26 en 29 oktober.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk14
- Rugwerk10
- Bovenwerk8
- Pedaal10
Totaal aantal stemmen42
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 442 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk70 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Holpijp 16', Prestant 8' - discant dubbelkorig, Holpijp 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Spitsfluit 4', Quint 3' - discant dubbelkorig, Octaaf 2', Woudfluit 2', Cornet IV sterk (5 1/3') (discant), Mixtuur IV-VI sterk (2') (B/D), Trompet 16' (B/D), Trompet 8', Vox Humana 8'.
Rugwerk (C-f'''): Prestant 8', Fluit Douce 8', Octaaf 4', Fluit 4', Nasard 3', Octaaf 2', Speelfluit 2', Sexquialter II-III sterk (1 1/3') - 1781/1861/1955, Scherp III-IV sterk (1') - 1955, Dulciaan 8', Tremulant - 2016.
Bovenwerk (C-f'''): Salicionaal 8' - 1781/1861, Viola 8' - 1861, Roerfluit 8' - 1861, Salicet 4' - 1861, Fluit-Travers 4' - 1861, Quintfluit 3' - 1861, Nachthoorn 2' - 1861, Clarinet 8' - 1861, Tremulant - 1861.
Pedaal (C-d'): Prestant 16' - 1781/1861, Bourdon 16' - 1781/1861, Octaaf 8', Gedekt 8', Roerquint 6' - ca. 1883/1955, Octaaf 4', Nachthoorn 2', Bazuin 16', Trompet 8', Schalmei 4'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Rugwerk - Hoofdwerk, Pedaal - Hoofdwerk.
Speelhulpen: Tremulant - 2016, Vier afsluitingen, Ventiel.

VulstemSamenstelling
Cornet III sterk (Hoofdwerk) c': 5 1/3' - 4' - 3 1/5'.
Mixtuur IV-V-VI sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 3/5' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 3 1/5' - 2 2/3' - 2' - 2'. c'': 5 1/3' - 4' - 3 1/5' - 3 1/5' - 2 2/3' - 2 2/3'.
Sexquialter II-III sterk (Rugwerk) C: 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 1 1/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Scherp III-IV sterk (Rugwerk) C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'- 1 1/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2'.
Overige dispositiegegevens
Knock (1788) Manuaal: Praestant 8' (discant dubbel), Holpyp 16', Holpyp 8', Baardpyp 8', Octaaf 4', Spitsfluit 4', Quint 3' (discant dubbel), Super Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur 4,5 en 6 sterk, Cornet 4 sterk, Trompet 16' (gehalveerd), Trompet 8' en Voxhumana 8'.
Rug Positief: Praestant 8', Fluit Douce 4', Octaaf 4', Gedaktfluit 4', Nassat 3', Sexquialter 2 en 3 sterk, Super Octaaf 2', Speelfluit 2', Scherp 3 en 4 sterk en Dulciaan 8'.
Pedaal: Praestant 16', Bourdon 16', Octaaf 8', Gedakt 8', Rhoer Quint 6', Octaaf 4', Nagthoorn 2', Bazuin 16', Trompet 8' en Schalmey 4'.
Verders: 3 afsluitingen, 1 windlossing, 2 tremulanten, 1 calcanten klok en 6 blaasbalgen.
De Clavieren loopen van C tot drie gestreept f. Dit Werk staat in Kamer-toon.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel der Groote of Martinuskerk te Bolsward heeft 42 sprrekende stemmen, drie klavieren en vrij pedaal en is in 1781 door Heinz afgeleverd.
Het Orgel is eenige jaren geleden hersteld, en van bovenklavier voorzien door de Firma Van Dam te Leeuwarden.
Organist de Heer B. de Vries.
Hoofdklavier: Prestant 8', Holpijp 16', Holpijp 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Cornet, Mixtuur, Trompet 16', Trompet 8', Fagot 8'.
Bovenklavier: Salicionaal 8', Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Flûte travers 4', Salicet 4', Quintfluit 3', Nachthoorn 2', Clarinet 8'.
Rugwerk: Prestant 8', Flûte douce 8', Melophone 8', Octaaf 4', Fluit 4', Nazard 3', Octaaf 2', Speelfluit 2', Cornet, Dulciaan 8'.
Pedaal: Prestant 16', Bourdon 16', Octaaf 8', Salicionaal 8', Gedakt 8', Octaaf 4', Nachthoorn 2', Bazuin 16', Trompet 8', Schalmei 4'.
Stomme registers: Afsluitingen, Koppelingen.
Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de Provincie Friesland, Groningen en Elders aangetroffen worden / Nicolaas Arnoldi Knock. - Nieuwe uitgave. - Sneek: Boeijenga, 1968. - Herdruk van het boekje uit 1788.
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Orgels in Nederland / mr. A. Bouman. - Amsterdam: Allert de Lange, 1943. - (Heemschutserie ; 34).
  • Correspondentie : Het orgel van Bolsward / Jan Zwart jr. - In: Het Orgelblad, jrg. 1 nr. 5, augustus 1958.
  • Sint Maarten : De Kerkburcht van Bolsward / W.H. Keikes. - Bolsward : Uitgeverij A.J. Osinga NV, 1959. - Herdruk uit 1985.
  • Verslag orgelstudiereis door Noord-Nederland en Oost-Friesland (Duitsland) van dinsdag 19 tot zaterdag 23 april 1960 / dr.ir. W.H.C. Knapp. - In: Het Orgelblad, jrg. 5 nr. 2, februari 1962.
  • The European Organ 1450 - 1850 / Peter Williams. - London : B T Batsford Ltd, 1966.
  • Orgels in Friesland : Prachtig instrument in Bolswarder Martini / Maarten Seybel. - Krantenknipsel, oktober 1967.
  • Frieslands orgelpracht : deel I 1500-1800 / Jan Jongepier. - Sneek: Boeijenga, 1970.
  • Arp Schnitger und seine Schule : Ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues im Nord- und Ostseeküstengebiet / Gustav Fock. - Kassel [etc.] : Bärenreiter, 1974.
  • Laat zich 't orgel overal... : Het koninklijk instrument en zijn bespelers / Rik Valkenburg. - Dordrecht : J.P. van den Tol, 1980.
  • Hinsz-orgel in Bolsward bestaat tweehonderd jaar : Orgelhistorie Martinikerk begint in 1539 / M. Seijbel. - In: Reformatorisch Dagblad, donderdag 2 juli 1981.
  • Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
  • Een konstkundig orgelmaker : Enkele bijdragen over het werk van de orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785) / Jan Jongepier (red.). - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1994.
  • Orgels, organisten en kosters van de Grote- of Martinikerk te Bolsward / W.J. Dorgelo Hzn. - Leeuwarden: Interboek, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).
  • Vijf eeuwen Friese orgelbouw : Een schoone voorraad waarlyk / Jan Jongepier. - Leeuwarden : Friese Pers Boekerij, 2004.
  • Uit de orgelwereld : Ton Koopman schenkt Bolsward 18e-eeuws pedaalklavier / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg. 58 nr. 10, oktober 2016.
  • Een orgel in de steigers : De restauratie van het Hinsz-orgel in de Martinikerk van Bolsward 2015-2016 / Cees de Rouwe [red.]. - Bolsward : College van Kerkrentmeesters Hervormde Gemeente, 2016.
  • Het Hinsz/Van Dam-orgel in de Martinikerk van Bolsward / Rogér van Dijk, Henk de Vries, Auke H. Vlagsma. - In: Het Orgel, jrg. 114, nr. 2, maart 2018.
Opnamen
  • 'Met een knipoog naar...' : Evert van der Veen speelt eigen koraalbewerkingen / Evert van der Veen. - JQZ Productions JQZ 98068 (CD). - 2021.
  • Bach Complete Organ Works : 6 Kirnberger Sammlung / Pieter van Dijk. - DMP-records DVH 140356 (2CD). - 2021. - Recorded in Harlingen and Bolsward.
  • Transcriptions for organ / Lennart Morée. - STH Quality Classics 1420142 (CD). - 2020.
  • Mark Orgelimprovisaties Martinikerk Bolsward / Mark Brandwijk. - CD. - 2019.
  • Koraalbewerkingen Klaas Jan Mulder / Evert van de Veen. - JQZ 98064 (CD). - 2017.
  • Levensweg : Meditatief orgelspel / Huig van der Knijff. - STH Records 1417862 (CD). - 2017.
  • Martinikerk - Bolsward : Bach - Wesley - Mendelssohn - Saint-Saëns - Willan - Reger / Kees Nottrot. - Tulip Records TURE 185015 (CD). - 2016.
  • Muzikale herinneringen aan Egbert Woelderink / Egbert Woelderink. - Hervormde Gemeente Hasselt (CD). - 2015. - Uitgave met historische opnamen, opgenomen in Hasselt, Nijmegen, Bolsward en Kampen.
  • Celebratio / Frank Kaman. - Mirasound MIRA 299476 (CD). - 2012.
  • Eigen koraalbewerkingen / Harm Hoeve. - Excellent Records ER 102412 (CD). - 2012.
  • Arie van der Vlist speelt koraalbewerkingen op monumentale orgels / Arie van der Vlist. - Excellent Records ER 101812 (CD). - 2012. - Opgenomen in Bolsward, Dordrecht en Tholen.
  • Adriaan C. Schuurman : Complete Organ Works : Volume 2 / Jan J. van den Berg, Gerben Mourik. - D.E. Versluis ACS1028 (dubbel-CD). - 2007. - Opgenomen in Gorinchem en Bolsward.
  • Bach Cantatas Volume I : Cantata movements for organ four hands / Euwe en Sybolt de Jong. - WM 050406 (CD). - 2006.
  • Improvisata III : Martinikerk Bolsward (NL) : Orgelmuziek in beeld en geluid / Diverse organisten. - STPOP DVD 2006/1 (DVD & CD). - 2005.
  • John Propitius speelt en improviseert / John Propitius. - JQZ 98030-2 (CD). - 2005. - Opnamen uit de jaren 1982-1988, opgenomen in Den Haag, Nijmegen, Bolsward en Kampen.
  • Kerstliederen / Evert van de Veen. - VLS Records JQZ 98026-2 (CD). - 2004.
  • Minne Veldman bespeelt het orgel van de Martinikerk te Bolsward. - STH Records 1404222 (CD). - 2004.
  • Pieter Heykoop improviseert : deel 2 / Pieter Heykoop. - STH Records 1402322 (CD). - 2004.
  • Om de Pracht : Koraalbewerkingen van Willem Hendrik Zwart / Wim Magré. - JQZ Muziekproducties 98025-2 (CD). - 2003. - Opgenomen in Elburg, Kampen en Bolsward.
  • Ab Kristiaans improviseert aan het Hinsz-orgel van de Martinikerk te Bolsward / Ab Kristiaans. - AJK 10019 (CD). - 2001.
  • Feike Asma - Martinikerk Bolsward : "Historische opnamen" / Feike Asma. - te Deum 11 58782 (dubbel-CD). - 1997.
  • Peter Eilander - Martinikerk Bolsward : Met o.a. werken van Peter Eilander, Johann Sebastian Bach, Feike Asma, George Friedrich Händel, Jan Zwart, Felix Mendelssohn-Bartholdy, Nicolaas J. Lemmmens, Hans Boelee, Theodor Dubois. - Te Deum 11 61482 (CD). - 1997.
  • Bram Brandemann Martinikerk te Bolsward / Bram Brandemann. - STH Quality Classics 198031 (CD). - 1997.
  • Rutger van Mazijk speelt eigen koraalbewerkingen. - De Bazuin 5551 (CD). - 1993.
  • Lofprijs en aanbidding : Improvisaties op het orgel van de Martinikerk te Bolsward / John Propitius. - JQZ QCD 3073-2 (CD). - 1993.
  • Jonge organisten in concert / Harm Hoeve. - Cantilena BM1007-2 (CD). - 1992.
  • Martin Mans in concert Martinikerk te Bolsward. - STH Records STH-CD-19173 (CD).
  • Pieter Heykoop improviseert aan het beroemde Hinz-orgel in de Martinikerk te Bolsward. - CD. - 1990.
  • Klaas Jan Mulder. - De Bazuin CD 8545. - 1990. - Opgenomen in Bolsward en Maassluis.
  • Harry Hamer bespeelt het Hinsz-orgel van de Martinikerk te Bolsward. - Jubal Records ZV 8995-2 (CD). - 1989.
  • Martin Mans improviseert aan het orgel van de Martinikerk te Boslward / Martin Mans. - STH Records 9040 (CD). - 1988.
  • Harm Hoeve Hinsz-Orgel Martinikerk Bolsward. - Jonge organisten in concert. - Cantilena BM 1007-2 (CD).
  • John Propitius speelt eigen koraalbewerkingen : Martinikerk Bolsward / John Propitius. - JQZ LP 1010 (LP). - 1985.
  • Ter nagedachtenis aan Feike Asma : Feike Asma speelt eigen bewerkingen. - Te Deum 139.008 (LP). - 1985. - Opgenomen in de Lutherse Kerk Den Haag en de Martinikerk Bolsward.
  • Frans van der Hauw bespeelt het orgel van de Martinikerk te Bolsward. - HLP 198407 (LP). - 1984.
  • Feike Asma speelt Toccata's op de orgels van de Ronde Lutherse Kerk te Amsterdam en de St. Martinikerk te Bolsward. - Te Deum 149.104 (LP). - 1983.
  • Bert Koelewijn speelt in de Martinikerk te Bolsward. - S.T.B. 220 223 (LP). - 1983.
  • Beroemde orgelwerken / Simon C. Jansen. - Fontana WGY 700 105 (LP). - Ook onder de titel 'Berühmte Orgelwerke' uitgebracht.
  • Romantisch recital / Herman van Vliet. - LP, DMM-persing (1982).
  • Orgelrecital door Jan van Westenbrugge in de Martinikerk te Bolsward. - Prelude P.R. 302 (LP). - 1981.
  • Orgelrecital / Simon C. Jansen. - Te Deum TD 149.062 (LP). - 1981. - Opgenomen in de Grote Kerk Haarlem en de Martinikerk Bolsward.
  • "Heer, wees mijn gids" : Egbert Woelderink improviseert. - Jubal ZV 8014 (LP). - 1980.
  • Klaas J. Mulder speelt eigen bewerkingen op het Hinz-orgel van de Martinikerk te Bolsward. - Cantilena AG 1852 (LP). - 1980.
  • Klaas J. Mulder bespeelt het orgel van de Martinikerk te Bolsward. - TD 90.19-G (LP). - 1974. - Op CD verschenen in 1991 onder nummer Te Deum 11 55392. - (Heruitgave van de LP Te Deum 11.929).
  • Feike Asma speelt werken van Johann Sebastian Bach / Feike Asma. - Te Deum TD.90.11-G (LP). - [ca. 1975]. - Opgenomen in de Ronde Lutherse Kerk Amsterdam en de Martinikerk te Bolsward.
  • Feike Asma speelt op verzoek / Feike Asma. - Te Deum TD.90.07-G (LP). - [ca. 1975]. - Opgenomen in de Martinikerk Bolsward, Evangelisch-Lutherse Kerk Den Haag en Wilhelminakerk Rotterdam.
  • Feike Asma speelt Cesar Franck - Charles Marie Widor - Th.C. Salomé - W. Rea / Feike Asma. - Te Deum TD.90.06-G (LP). - [ca. 1975]. - Opgenomen in de Ronde Lutherse Kerk Amsterdam, Evangelisch-Lutherse Kerk Den Haag en Martinikerk Bolsward.
  • Feike Asma speelt Jacob Bijster - Willem Mudde - Cornelis de Wolf / Feike Asma. - Te Deum TD.90.01-G (LP). - [ca. 1975]. - Opgenomen in de Wilhelminakerk Rotterdam, Martinikerk Bolsward en Ronde Lutherse Kerk Amsterdam.
  • Klaas J. Mulder bespeelt het orgel van de Martinikerk te Bolsward : Populair concert. - TD 90.18-G (LP). - 1974. - Op CD verschenen in 1991 onder nummer Te Deum 11 55382. - (Heruitgave van de LP Te Deum 131.011).
  • Feike Asma bespeelt 4 bekende Nederlandse orgels / Feike Asma. - Phonogram 510 032-2 (CD). - Opname uit 1974.
  • Feike Asma bespeelt 4 bekende Nederlandse orgels / Feike Asma. - Philips 6343 274 (LP). - 1974. - Opgenomen in Amsterdam, Arnhem, Utrecht en Bolsward.
  • Feike Asma speelt werken van Bach, Krebs en Pachelbel. - Phonogram 510 030-2 (CD). - Opname uit 1974.
  • Orgelklanken in de avond / Klaas Jan Mulder. - Philips Applaus 6440 055 (LP). - 1974.
  • Jan Zwart Suite Kerstfeest I & II / Jaap Zwart Jzn. - Artone BDA-S 1738 (LP). - 1970.
  • Feike Asma speelt Joh. S. Bach / Feike Asma. - Te Deum 99.020 (LP). - Opgenomen in Amsterdam en Bolsward.
  • Klaas J. Mulder speelt improvisaties op het orgel van de Martinikerk te Bolsward. - Dureco Te Deum 149.507 (LP). - 1969.
  • Berühmte Orgelwerke / Simon C. Jansen. - Fontana Spezial Stereo 700 105 WGY (Mono 200 105 WGL) (LP). - [1967]. - Ook verschenen onder titels in andere talen (o.a. 'Celebri Musiche per Organo', 'Obras Famosas Para Organo').
Links https://martinikerkbolsward.nl/martinikerk/orgels-martinikerk/
https://bertelbertsen.nl/orgelinfo/bolsward-martinikerk/
http://bert.webbink.eu/?page_id=369
YouTube
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.
Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.
Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.
Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.
Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Roel Bouwman. Datering: 11 August 2010.
Foto: Roel Bouwman
Foto: Marcel Pelt. Datering: 10 September 2005.
Foto: Marcel Pelt
Foto: Marcel Pelt. Datering: 10 September 2005.
Foto: Marcel Pelt
Foto: A. Verweij. Datering: August 2022.
Foto: A. Verweij
Foto: A. Verweij. Datering: August 2022.
Foto: A. Verweij
Foto: Janco Schout. Datering: 8 September 2007.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 8 September 2007.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 8 September 2007.
Foto: Janco Schout
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.
Foto: Tjalling Roosjen
Foto: Roel Bouwman. Datering: 11 August 2010.
Foto: Roel Bouwman
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 7 August 2012.
Foto: Tjalling Roosjen