Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 13 February 2009.

Foto: Piet Bron

Arnhem, Nederland (Gelderland) - Église Wallonne (Waalse Kerk)
Gemeente: Arnhem
Adres: Gasthuisstraat 1, 6811 DZ, Arnhem

Beschrijving nr.: 1000706.
Fotokaart De Mixtuur nummer: E02.

Gebouwd door: Carl Philipp König (1777)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1777 Carl Philipp König  nieuwbouw
1900 Johan Frederik Witte  wijzigen dispositie
1940 Gerrit van Leeuwen  restauratie
1958 Verschueren Orgelbouw  overplaatsing
1988 Verschueren Orgelbouw  restauratie

  • De Waalse Kerk van Arnhem is in 1404 gebouwd als kapel bij het Agnietenklooster. Na de reformatie werd het gebouw als Waalse Kerk in gebruik genomen. De firma E. Leichel & Zn. plaatste in 1898 een orgel in de kerk met één manuaal en aangehangen pedaal. Het had zeven stemmen. Bij de slag om Arnhem in 1944 werd de Waalse Kerk volledig verwoest, inclusief het Leichel-orgel. In Nijmegen was de Waalse Kerk ook volledig verwoest, maar daar was het orgel gered, omdat het elders lag opgeslagen. De Nijmeegse kerk werd niet meer opgebouwd. Het orgel van Louis en Philippe König (Carl Philipp en Ludwig) uit 1777 was niet meer helemaal in de oorspronkelijke staat.
  • De firma Bätz & Co. verving rond 1900 waarschijnlijk de Quint 3' door een Viola di Gamba 8'. Bij een restauratie door de de firma G. van Leeuwen, onder advies van A. Bouman, in de jaren 1939/1940 werd de Mixtuur opgeschoven tot een tertsmixtuur. De Basson kwam op een kantsleep te staan, zodat een nieuwe Roerquint 3' kon worden geplaatst. König bouwde het orgel met in het groot octaaf van de Bourdon 16' pijpen op 10 2/3' lengte. Waarschijnlijk is door Van Leeuwen het groot octaaf vervangen door 16'-pijpwerk.
  • Na de Tweede Wereldoorlog werd het orgel eerst opgebouwd in de Grote Kerk te Nijmegen. In 1958 bouwde Verschueren het op in Arnhem zonder grote wijzigingen. In 1988 is het instrument grondig gerestaureerd door de firma Verschueren. De oorspronkelijke dispositie is hierbij hersteld. Ook het groot octaaf van de Bourdon werd weer in oude staat teruggebracht. Adviseurs bij de restauratie waren Hans Kriek en Aart van Beek, die het gerestaureerde orgel ook inspeelden.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1777NijmegenWaalse Kerk
1958ArnhemWaalse Kerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal9
- Pedaalaangehangen
Totaal aantal stemmen9
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen

Dispositie
Manuaal (C-f'''): Bourdon 16' - C-H 10 2/3', Praestant 8' (discant), Holpijp 8', Flauto Traverso 8' (discant), Praestant 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV sterk, Basson 8' (bas), Trompet 8' (discant), Tremulant.
Pedaal (C-f°): Aangehangen.

VulstemSamenstelling
Mixtuur IV sterk C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities Sinds 1940 was de dispositie:
Manuaal: Bourdon 16', Praestant 8' (Discant), Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Fluittravers 8' (Discant), Praestant 4', Roerquint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV sterk, Basson 8' (Bas), Trompet 8' (Discant), Tremulant.
Het groot octaaf van de Bourdon 16' bevatte oorspronkelijk uitsluitend Quint 10 2/3 pijpwerk.
Pedaal: Aangehangen.
Literatuur
  • Berichten over Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 36e Jaargang No. 10/11, Juli/Augustus 1939.
  • Het bekende 1-klaviers 18e eeuws Königorgel uit de verwoeste Waalsche Kerk te Nijmegen [...]. - In: Orgelnieuws, fa. L. Verschueren, Pasen 1958.
  • Zes eeuwen Veluwse orgels / Maarten Seybel. - Zaltbommel : Europese Bibliotheek, 1975.
  • Verenigingsnieuws : District Gelderland / Arda van Beijeren. - In: Het Orgel, jrg. 85 nr. 10, oktober 1989.
  • Arnhem, Waalse Kerk. - In: Orgelkalender 1990 : De Rijnlandse orgelbouwersfamilie König. - Zeist : Jacques Stinkens Orgelpijpenmakers B.V., 1989.
  • Kroniek / A. van Beek. - In: De Mixtuur, nr. 65, maart 1990.
  • De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels / Jan de Bloeme. - Alphen aan den Rijn: Canaletto / Repro-Holland, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).

Bron: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen
Bron: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen
Bron: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen
Foto: Piet Bron. Datering: 13 February 2009.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 13 February 2009.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 13 February 2009.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 13 February 2009.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 13 February 2009.
Foto: Piet Bron
Bron: Fotokaart E2 (De Mixtuur).
Bron: Fotokaart E2 (De Mixtuur)
Situatie in Nijmegen. Foto: R.F. le Gras. Bron: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen. Datering: 1940.
Foto: R.F. le Gras
Situatie in Nijmegen. Foto: R.F. le Gras. Bron: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen. Datering: 1940.
Foto: R.F. le Gras
Situatie in Nijmegen. Foto: R.F. le Gras. Bron: Fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen. Datering: 1940.
Foto: R.F. le Gras
Situatie in Nijmegen. Foto: G. Meyster. Datering: 1957.
Foto: G. Meyster