Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Marcel Pelt

Alkmaar, Nederland (Noord-Holland) - Kapelkerk
Gemeente: Alkmaar
Adres: Laat 80, 1811 EK, Alkmaar
Website: http://www.gkv-alkmaar.nl/

Beschrijving nr.: 1000656.
Fotokaart De Mixtuur nummer: G07.

Gebouwd door: Christian Müller (1762)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1762	Christian Müller		nieuwbouw
1882	L. Ypma & Co.		ombouw
1940	Hendrick Wicher Flentrop		restauratie en uitbreiding
2004	Flentrop Orgelbouw		restauratie

De Kapelkerk in Alkmaar is gevestigd in een middeleeuwse kapel, die rond 1400 werd gebouwd. De kapel was gewijd aan Onze Lieve Vrouw. Rond 1500 werd het gebouw ook aan Sint Jan de Doper gewijd. Het is rond die tijd vergroot met een zijbeuk, terwijl in 1520 het koor is gebouwd. Enkele tientallen jaren later werd de kerk verlengd. Na de reformatie werd de kerk in 1572 hervormd. Het gebouw is in 1760 volledig uitgebrand. Het oude orgel van Jan van Covelen uit 1528 en Levinus Eekmans uit 1631 ging hierbij verloren.
Na de herbouw werd een nieuw orgel gemaakt door Christian Müller. Het was in 1762 voltooid. Het instrument is betaald door Jonkvrouwe Johanna Geertruide le Chastelain. De firma L. Ypma & Co. voerde in 1882 enkele wijzigingen uit. De klaviatuur is verplaatst en de manuaalomvang is vergroot. Ook werden enkele dispositiewijzigingen uitgevoerd.
In 1939/1940 is het orgel door H.W. Flentrop gerestaureerd, waarbij de dispositie ingrijpend is veranderd. Ook plaatste Flentrop een nieuw vrij pedaal met twee units en een akoestische Bourdon 32'. In 1988 voerde Flentrop enkele herstelwerkzaamheden uit. Hierbij zijn de Octaaf 2' en de Gemshoorn 2' van manuaal verwisseld, evenals de Gedekt 8' en de Roerfluit 8'.
In 2002 is het orgel door hen gedemonteerd en opgeslagen, waarna het grondig is gerestaureerd door de firma Flentrop. Op 30 september 2004 is het orgel opnieuw in gebruik genomen.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	11
- Bovenwerk	8
- Pedaal	aangehangen
Totaal aantal stemmen	19
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	a' = 435 Hz
Temperatuur	Equal temperament
Winddruk	76 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - dubbelkoor 2004; discant dubbelkorig, Roerfluit 8', Roerquint 6' - 2004, Octaaf 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Sesquialter II sterk (2 2/3'), Mixtuur III-VI sterk (1 1/3'), Cornet IV sterk (4') (from c°), Trompet 8' (B/D).
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8' (from c°) - 2004; discant dubbelkorig, Quintadeen 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8' (from c°) - 2004, Gemshoorn 4', Quintfluit 3', Nachthoorn 2', Dulciaan 8', Tremulant.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur III-VI sterk (Hoofdwerk)	C: 1 1/3' - 1' - 2/3'. G: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. cis''': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Cornet IV sterk (Hoofdwerk)	c°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Sexquialter II sterk (Hoofdwerk)	C: 2 2/3' - 1 3/5'.

Overige dispositiegegevens
Hess (1774)	Het Orgel in de Capel- of Kleine-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een aangehangen Pedaal, heeft 18 stemmen. Onderwerk, 10 stemmen: Praestant 8', Bourdon 16', Rhoerfluit 8', Octaav 4', Fluit 4', Sup. Octaav 2', Roerquint 6', Sexquialtra, Mixtuur en Trompet 8'. Bovenwerk, 8 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Quintadeen 8', Gemshoorn 4', Nagthoorn 2', Quintfluit 3', Cornet D en Dulciaan 8'. Dit werk is gemaakt door den beroemden Christiaan Muller, Orgelmaaker te Amsterdam, Ao. 1762, en present gedaan door de Hoog Edele Jonkvrouwe Geertruyda le Chatelain, na dat het oude Orgel benevens de geheele Kerk door de vlam was verteerd.
Van 't Kruijs (1885)	Het Orgel in de Kapelkerk te Alkmaar heeft 19 sprekende stemmen, twee klavieren en aangehangen pedaal. Het werk is in 1882 door IJpma, uit Alkmaar, bijna geheel hernieuwd. Organist de Heer H. Sparenberg. Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Roerfluit 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Cornet 4 st., Mixtuur 2, 3 st., Sexquialter 2 st., Trompet 8'. Bovenmanuaal: Prestant 8', Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Quintadeen 8', Gemshoorn 4', Quintfluit 3', Nachthoorn 2', Dulciaan 8'. Aangehangen Pedaal. Stomme Registers: Koppeling, Ventiel, Tremulant.
Verschillende disposities	Bij de demontage in 2002 luidde de dispositie: Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quintfluit 2 2/3', Octaaf 2', Sesquialter II sterk, Mixtuur III-IV sterk, Cornet IV sterk (c°-f'''), Trompet 8' (B/D). Bovenwerk: Gedekt 8', Quintadeen 8', Prestant 4', Gemshoorn 4' (1882), Nachthoorn 2' (1882), Quint 1 1/3', Scherp III sterk, Dulciaan 8', Tremulant. Pedaal (1940): Bourdon 32' (acoustic), Subbas 16', Octaafbas 8', Gedektbas 8' (unit), Koraalbas 4' (unit). Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.

Literatuur	Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI). Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I. Berichten over Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 37e Jaargang No. 2, November 1939. Berichten over Orgelbouw. - In: Het Orgel, 38e Jaargang No. 1, October 1940. Orgel : Alkmaar. - In: De Harp, jrg. 35 nr. 10, oktober 1940. Christian Müller : De orgelbouwer Christian Müller (1690 - 1763) en zijn werk : The organ-builder Christian Müller (1690 - 1763) and his works / Klaas Bolt. - Publicatie ca. 1960. Reizend door het Nederlandse Orgellandschap : Aflevering 24 / G.A. Schaap en B.J. Dikken. - In: De Orgelvriend, jrg. 21 nr. 1, januari 1979. Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996. Het historische orgel in Nederland 1726 - 1769 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 2). Orgelrijk / Carel van Gestel. - Zaltbommel : Aprilis, 2003. De orgels van de Kapelkerk te Alkmaar / Jan Jongepier. - In: De Alkmaarse Kapelkerk : Geschiedenis en restauratie / Leo Noordegraaf [red.], Carla Rogge [red.]. - Hilversum : Uitgeverij Verloren, 2005. Orgelbouwnieuws : Alkmaar, Kapelkerk / Rogér van Dijk [red.]. - In: De Orgelkrant, jrg. 10 nr. 9, september 2005. Het Müller-orgel in de Kapelkerk te Alkmaar / Rogér van Dijk, Cees van der Poel. - In: Het Orgel, jrg. 102 nr. 3, mei/juni 2006. Christian Müller Orgelmaker in Amsterdam : Proefschrift [...] / Geert Hermen (Gerben) Gritter. - Utrecht : Universiteit Utrecht, 2014.
Opnamen	Werken van Johann Sebastian Bach : Klaas Bolt bespeelt de Christian Müller orgels van de Kapelkerk te Alkmaar (1762), de Waalse kerk te Amsterdam (1734) en de Grote Kerk te Beverwijk (1756). - EMI HMV 5C 053-24193 (LP).
Links	http://www.gkv-alkmaar.nl/site/kapelkerk/orgel.html http://www.alkmaarorgelstad.nl/index.php?id=131

Foto: Marcel Pelt

Bron: Kapelkerk Alkmaar

Foto: Jaap Huttenga