Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Jaap Huttenga. Date: 22 July 2015.

Photo: Jaap Huttenga

Alkmaar, Nederland (Noord-Holland) - Grote- of Sint Laurenskerk, kleine orgel
Municipal: Alkmaar
Address: Koorstraat 2, 1811 GP, Alkmaar
Website: http://www.grotekerk-alkmaar.nl/

Description nr.: 1000655.
Stichting Orgelcentrum card number: A0067. De Mixtuur card number: G50.

Built by: Jan van Covelens (1511)

YearBuilderOpusActivity
1511 Jan van Covelens  new organ
1545 Claes Willemszoon  enlargement
1651 Jacobus Galtuszoon van Hagerbeer  maintenance/reparations
1685 Johannes Duyschot  maintenance/reparations
1704 Johannes Duyschot  maintenance/reparations
1894 L. Ypma & Co.  restoration
1939 Hendrick Wicher Flentrop  restoration
2000 Flentrop Orgelbouw  restoration

  • Het koororgel van de Grote Kerk te Alkmaar is één van de oudste orgels die nog in Nederland aanwezig zijn. Het is in mei 1511 in gebruik genomen. Het pijpwerk van het klavier verdeeld Van Covelen over twee windladen. In 1545 is het instrument uitgebreid met een borstwerk door Claes Willemszoon. Deze maakte ook een vrij pedaal met de Trompet 8', alhoewel deze waarschijnlijk in 1551 is geplaatst door zijn zoon, Allart Claesz. Na de bouw van het grote orgel in de kerk, werd het kleine orgel niet veel meer gebruikt. Jacobus van Hagerbeer vernieuwde de Doof 8' in 1651. Ruim dertig jaar later, in 1685, legde Johannes Duyschot een gedeelde manuaalkoppel aan. Dezelfde Duyschot maakte in 1704 een nieuw pedaalklavier.
  • Pas aan het eind van de negentiende eeuw werd het orgel weer onder handen genomen. De firma Ypma voerde in 1894 een restauratie uit, waarbij de dubbelkoren grotendeels werden verwijderd, de Trompet van het Hoofdwerk werd vernieuwd, die van het pedaal werd voorzien van nieuwe stevels en tenslotte de Sesquialter van het Borstwerk werd vervangen door een Gamba 8'.
  • In 1939 is het instrument grondig gerestaureerd door H.W. Flentrop uit Zaandam. Bij deze restauratie plaatste hij een Sesquialter op de plek van de Gamba, maakte hij een nieuwe Scherp en een nieuwe Trompet voor het Hoofdwerk en een Schivelet 1' voor het Borstwerk. Bij de restauratie was Cor Kee betrokken als adviseur namens de Nederlandsche Klokken- en Orgelraad. Ondanks deze grondige restauratie was het orgel in veel opzichten niet meer te vergelijken met het orgel uit de zeventiende eeuw.
  • In 1992 besloot men het geheel te reconstrueren met de toestand van 1651 als uitgangspunt. De werkzaamheden startten in 1994. Na een langdurige restauratie werd het orgel op 27 oktober 2000 weer in gebruik genomen. De restauratie is uitgevoerd door Flentrop Orgelbouw onder supervisie van Jan van Biezen, Koos van der Linde en Hans van Nieuwkoop.

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk8
- Borstwerk4
- Pedaal1
Total number of stops15
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
Pitcha' = 427 Hz
TemperamentMeantone
Wind pressure68 mm

Specification
Hoofdwerk (FGA-g''a''):
onderlade: Doof 8' - 1651; vanaf d' dubbelkorig, Koppeldoof 4' - 1511/1999; vanaf b° II sterk, vanaf b' III sterk, Mixtuur II-VI sterk (2') - 1511/1999, Scherp III-VI sterk (1'), Trompet 8'.
bovenlade: Holpijp 8', Openfluit 4' - 1511/2000, Sifflet 1 1/3' - 1511/2000.
Borstwerk (FGA-g''a''): Quintadeen 8', Fluit 4', Octaaf 2', Octaaf 1' (from b') - 1999; dubbelkorig.
Pedaal (FGA-c'): Trompet 8' - 1551/1999; cis° en gis° ontbreken.
Couplers: Manuaalkoppel (gedeeld tussen c' en cis'), Pedaal - Hoofdwerk.
Accessories: Tremulant, Ventiel.

Compound stopComposition
Mixtuur II-IV sterk F: 2' - 1 1/3'. Bes: 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. c°: 2' - 2' - 1 1/3'. cis°: 2 2/3' - 2' - 2'. b°: 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'. dis': 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2'. e': 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2'. f'': 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Scherp III-VI sterk F: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3'. cis°: 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3'. bes°: 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. dis': 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. e': 2' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'. f'': 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Mixtuur II-IV sterk (1939-1999) F: 1' - 2/3' - 1/2'. f': 1 1/3' - 1' - 2/3'. ais': 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. f'': 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Scherp III-IV sterk (1939- 1999) F: 2' - 1 1/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Other specifications
Hess (1774) Het Kleine Orgel in de Groote-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een aangekoppeld Pedaal met ééne stem, heeft 13 stemmen.
Manuaal, 8 stemmen: Praestant 6', Holpyp 6', Octaav 3', Fluit 3', Gemshoorn 1', Mixtuur, Scherp en Trompet 6'.
Borst-Clavier, 4 stemmen: Holpyp 6', Roerfluit 3', Octaav 1 1/2' en Octaav 1.
Pedaal, ééne stem: Trompet 6'.
Dit klein dog ook teffens in geluid fraai werkje, word te gelyk breedvoeriger beschreeven in Gerardus Havinga's Oorsprong der Orgelen. (N.B. Dat de stemmen in 6, 3, 1 1/2 voeten hier in voorkomen, duid aan, dat het een ouderwets kort Clavier heeft, beginnende met groot F; zo dat door 6 voet moet verstaan worden 8 vt, en door 3 voet 4 vt. &c.).
Deszelfs Blaasbalgen zyn 3 in getal; ieder van 8 voeten lang, en 4 vt. breet. Deeze twee Werken staan onder het opzigt van één Organist (d..w.z.: het grote en het kleine orgel in de kerk).
Different specifications
  • The original specification (with modern stop names) has probably been the following:
    Manuaal: Prestant 8' (dubbelkorig), Holpijp 8', Octaaf 4', Openfluit 4', Sifflet 1 1/3', Mixtuur II-IV sterk, Scherp III-IV sterk, Trompet 8'.
    Borstwerk uit 1545: Quintadeen 8', Fluit 2', Regaal 8'.
    Pedaal: Trompet 8'.

  • After the 1939 restoration, the stop list was:
    Hoofdwerk: Doeff 8', Holfluyte 8', Coppeldoeff 4', Baerfluyte 4', Gemshoorn 2', Mixtuijre II-III-IV sterk (2'), Scerp III-IV sterk (1'), Trompet 8'.
    Borstwerk: Holpijpe 8', Fluyte 4', Octaaf 2', Schivelet 1', Sexquialter II sterk (Discant), Tremulant .
    Pedaal: Trompet 8'.
    Koppelingen: Manuaalkoppel (gedeeld), Pedaal - Hoofdwerk.

Literature
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Documenten : Orgels van Averbode. - In: Musica Sacra, XXXVIe jaar, Nr. 1, Maart 1929.
  • Het orgel en zijn meesters : Met talrijke afbeeldingen en portretten / M.A. Prick van Wely. - 's-Gravenhage: J. Philip Kruseman, 1931.
  • Berichten over Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 36e Jaargang No. 9, Juni 1939.
  • Die Brabanter Orgel : Zur geschichte der Orgelkunst in Belgien und Holland im Zeitalter der Gotik und der Renaissance / dr. Maarten A. Vente. - Amsterdam : H.J. Paris, 1963.
  • Bij de foto's. - In: Het Orgel, jrg. 60 nr. 10, oktober 1964.
  • Koororgels in ons land (I) / Maarten Seybel. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 11, november 1964.
  • Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964.
  • Het orgel in Nederland / M. Hoving. - Amsterdam: Allert de Lange, 1966.
  • The European Organ 1450 - 1850 / Peter Williams. - London : B T Batsford Ltd, 1966.
  • Andreas Egbertus Veldcamps : drager van Oudhollandse orgeltradities (1686-1741) / dr. M.A. Vente. - In: Het Orgel, jrg. 64 nr. 7/8, juli/augustus 1968.
  • Hollandse orgels boven het IJ / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 64 nr. 11, november 1968.
  • Nederlandse orgelpracht / Wim v.d. Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 10 nr. 11, november 1968.
  • Koororgels in Nederland / Maarten Seybel. - Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1979.
  • Laat zich 't orgel overal... : Het koninklijk instrument en zijn bespelers / Rik Valkenburg. - Dordrecht : J.P. van den Tol, 1980.
  • De beide orgels in de Grote of Sint-Laurenskerk te Alkmaar / A.C.M. Luteijn. - Schagen : De Mixtuur, 1980. - Speciaal dubbelnummer van het tijdschrift 'De Mixtuur', nr. 32/33, oktober 1980.
  • Orgelcultuur op de scheidslijn van kerk en staat : het orgel in de 17de en de 20ste eeuw: Congresboek / NOV. - Amsterdam: Nederlandse Organisten Vereniging, 1990.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Historische orgels Alkmaar en Medemblik gerestaureerd. - In: De Orgelkrant, jrg. 5, nr. 10, oktober 2000.
  • Ingebruiname koororgel Grote Kerk van Alkmaar / Wim Eradus. - In: Kerk & Muziek, november/december 2000.
  • Orgelbouwnieuws : Alkmaar, St.-Laurenskerk. - In: De Orgelkrant, jrg. 5, nr. 12, december 2000.
  • Alkmaars kleyne orgel : Het koororgel van de St. Laurenskerk te Alkmaar / W.J. Cevaal (red.). - Zutphen : Walburg Pers, 2000. - (Nederlandse orgelmonografieën ; 4).
  • Alkmaars kleyne orgel / Arie Goud. - In: Eredienst, 28e jrg. nr. 2, april 2001.
  • Het Koororgel in de Grote St.-Laurenskerk te Alkmaar / Wim Diepenhorst, Rogér van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 97 nr. 3, mei/juni 2001.
  • Echo : Europae Civitaties Historicorum Organorum : European Cities of Historical Organs / Reinhard Jaud [red.]. - Innsbruck ; Göteborg : ECHO, 2002.
  • Alkmaars 'kleyne orgel' waardig gedocumenteerd / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 44 nr. 10, oktober 2002.
  • Orgelrijk / Carel van Gestel. - Zaltbommel : Aprilis, 2003.
  • 'Verloren gegane orgels in de loop der eeuwen' II / Maarten Seijbel. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 2005. - (Publicatie nr. 62).
  • Hugo Distler 1908-1942 : Een roepende stem : Boek / Rien Frölich (red.]. - Lunteren : Noaber Foundation, 2006.
Recordings
  • Sweelinck 400 Years between West and East / Pieter van Dijk, Krzysztof Urbaniak. - DVH 140363 (2CD). - 2021. - Opgenomen in Alkmaar en Olkusz.
  • Alkmaar : The Organs of the Laurenskerk / Pieter van Dijk, Frank van Wijk, Bernard Winsemius, Leo van Doeselaar. - Raven Records FSFDVD008 (DVD & CD). - 2013.
  • Piet Kee at both organs of the Grote Kerk Alkmaar : Works by Jan Pzn. Sweelinck, Johann Seb. Bach and Piet Kee / Piet Kee. - WISPCD 25962 (CD). - 1995.
  • Piet Kee bespeelt de orgels in de Grote- of Sint Laurenskerk te Alkmaar. - Uitgegeven in eigen beheer (LP), 1978. - Uitgave t.b.v. het orgelfonds van de Grote Kerk te Alkmaar.
  • Werken van Jan Pieterszoon Sweelinck / Haite van der Schaaf. - Glorieklanken GLP 6504 (LP). - 1965. - Opgenomen in Alkmaar en Loenen aan de Vecht.
  • Piet Kee bespeelt het kleine orgel van de Grote of Sint Laurenskerk te Alkmaar : Scronx, Steenwick en Sweelinck / Piet Kee. - Telefunken AWT 8014 (LP). - 1963. - (Das alte Werk).
  • Fernando Germani speelt werken van Sweelinck en Bull / Fernando Germani. - His Master Voice 7082 (EP). - 1963.
Links http://www.alkmaarorgelstad.nl/index.php?id=130

Photo: Jaap Huttenga. Date: 22 July 2015.
Photo: Jaap Huttenga
Photo: Groenling. Date: 9 May 2001.
Photo: Groenling
Photo: Marcel Pelt. Date: July 2005.
Photo: Marcel Pelt
Source: Postcard.
Source: Postcard
Source: Postcard.
Source: Postcard
Photo: Willem IJdo. Date: 19 January 2017.
Photo: Willem IJdo
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 29 May 2012.
Photo: Tjalling Roosjen